کروناویروس

خانوادۀ ویروس از خانوادۀ ویروس‌های کروناویریده
«کرونا» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، کرونا (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.
کروناویروس‌ها
Coronaviruses 004 lores.jpg
تصویر میکروسکوپ الکترونی از کروناویروس‌ها
طبقه‌بندی ویروس
Group: Group IV ((+)ssRNA)
راسته: نیدوویروس
تیره: کروناویریده
زیرخانواده: کروناویروس
سرده‌ها

کروناویروس‌ها (نام علمی: Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروس‌ها و زیر مجموعهٔ کروناویریده هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری‌های شدیدتری همچون سارس، مرس و کووید ۱۹ را شامل می‌شود.[۱][۲] کروناویروس‌ها در دههٔ ۱۹۶۰ کشف شدند[۳] و مطالعه بر روی آن‌ها به‌طور مداوم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ ادامه داشت.[۴][۵] این ویروس به‌طور طبیعی در پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می‌کند، با این حال تاکنون هفت کروناویروس منتقل شده به انسان، کشف شده‌است. آخرین نوع آن‌ها، کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)، در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین با همه‌گیری در انسان شیوع پیدا کرد.این کروناویروس پس از مدت کوتاهی تمام جهان را درگیر کرد.[۶]

نام‌شناسی

واژه «کروناویروس» (در اصل؛ کوروناویروس) از کلمه زبان لاتین "corōna" یا کلمه یونانی "κορώνη" به معنی تاج یا هاله گرفته شده‌است. این واژه به مشخصهٔ ظاهری ویریون‌ها (شکل عفونی ویروس) که در زیر میکروسکوپ الکترونی دیده می‌شود، اشاره دارد که حاشیه‌ای از سطح بزرگ و پیازدار داشته و یادآور تصویری از یک تاج سلطنتی، یا تاج خورشیدی است. از این رو کروناویروس را «ویروس تاج‌دار» نیز می‌نامند.[۷][۸]

کشف

 
ساختار ساختمان ویروس کرونا

تخمین زده می‌شود که نزدیک‌ترین نیای مشترک (MRCA) تمامی کروناویروس‌ها تا ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد وجود داشته‌است، اگرچه برخی از مدل‌ها تا ۵۵ میلیون سال یا بیشتر را نیز ذکر می‌کنند که این نشان از همبستگی طولانی مدت با خفاش‌ها دارد.[۹]

نخستین کروناویروس‌های کشف شده مورد مربوط به ویروس برونشیت عفونی مرغی بوده‌است. سپس دونوع انسانی ۲۲۹ئی (HCoV-229E) و اوسی۴۳ (HCoV-OC43) که منجر به سرماخوردگی در انسان می‌شود نیز کشف شد.[۱۰]

ساختار

کروناویروس‌ها زیر مجموعهٔ کروناویریده هستند. ساختار آنها نیز دارای یک ژنوم آران‌ای معمولی است پس هنگامی که RNA آن در سلول میزیان رها میشود مستقیم به سمت ریبوزوم های متصل به شبکه آندوپلاسمی زبر میرود و دیگر احتیاجی ندارد وارد هسته شود وابتدا رونویسی شود و به طور مستقیم آنتی ژن های خود را میسازد .[۱۱] افرادی که هم‌زمان دارای بیماری دیگری باشند و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس‌ها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است.[۱۲] کرونا ویروس‌ها که پس از راینو ویروس‌ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند.[۱۳] اگرچه کرونا ویروس‌ها بیشتر در حیوانات دیده می‌شوند، اما هفت نوع از آن‌ها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشخیص اینکه علت بیماری کرونا ویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروس‌ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند.[۱۳]

ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده‌است؛ هسته این ویروس را مواد ژنتیکی و لایه بیرونی آن را تاج‌های پروتئینی تشکیل داده‌اند.[۱۴] پس از ورود به سلول میزبان، ذره ویروس بدون پوشش بوده و ژنوم آن وارد سیتوپلاسم سلول می‌شود.

خانواده ویروس کرونا همیشه از گونه حیوانی به گونه دیگری منتقل شده‌است. این ویروس برای انتقال آسان‌تر ممکن است تکامل پیدا کند و موجب بیماری سخت‌تری شود.[۱۵]

سرعت توليدمثل(تكثير)

کروناویروس ها در کلاس (خانواده) ار ان ای داران تک رشته ای خطی ای هستند که زنوم آن ها مستقیماً به‌صورت ام ار ان ای عمل می کنند. بنابر این از لحاظ خانوادگی و عملکرد ژنومی، شباهت بسیاری با خانواده پیکورناویروس ها دارند که از خانواده پیکورناویروس ها می توان به رینوویروس (ویروس سرماخوردگی) اشاره کرد.اما، آنها تفاوت های زیادی نیز دارند. تفاوت عمده و چشمگیر کوروناویروس ها با پیکورناویروس ها، در داشتن پوشش می باشد.

با توجه به اینکه نوع ژنوم کروناویروس ها مستقیماً بعنوان ام ار ان ای عمل می کند، پس برای بیان شدن نیازی به پیرایش و رونوشت ترجمه (نوع یک-دی ان ای به ار ان ای) ندارند، از این رو سریعتر می توانند مورد رونوشت قرار گیرند ، بدون آنکه واسطه ای وجود داشته باشد.

این سرعت زیاد در سرماخوردگی معمولی و تمامی زیرگروه های کلاس مذکور (ssRNA ، عمل مستقیم به‌صورت mRNA) نیز مشاهده می شود که دلیل آن همین موردی است که پیشتر توضیح دادیم.

انواع کروناویروس

 
خانواده کروناویروس

کروناویروس‌ها (Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که در چهار سرده (آلفاکروناویروس، بتاکروناویروس، دلتاکروناویروس، گاماکروناویروس)، ۲۲ زیرسرده و ۴۰ گونه جای می‌گیرند.[۱۶]

کروناویروس انسانی

از ۴۰ گونه مختلف خانواده کروناویروس، تاکنون هفت گونه منتقل شده به انسان کشف شده‌است که موجب بروز بیماریهایی همچون خانواده سرما خوردگی در انسان می‌گردند. گاهی برخی از کروناویروس‌ها به دستگاه تنفسی حمله می‌کنند و گاهی علائم خود را در روده و معده افراد نمایان می‌کنند. علائم ویروس کرونا در ریه، معمولاً در سرماخوردگی‌های معمول و نوعی سرماخوردگی ترشح آور به نام پِنومونیا ظاهر می‌شودکه معمولاً در بیشتر افراد با سرماخوردگی ملایمی همراه است. در این دسته چهار کروناویروس کشف شده‌است:[۱۶]

این چهار نوع کروناویروس، به صورت مرتب در جمعیت انسانی ایجاد بیماری می‌کنند و باعث عفونت سیستم تنفسی در کودکان و بزرگسالان می‌شوند.[۱۶]

اما انواع دیگری از این ویروس هستند که با علائمی شدیدتر همراه می‌شوند؛ مانند سارس، مرس و کووید ۱۹.

سارس

نوشتار‌های اصلی: بیماری سارس و کروناویروس سارس

این ویروس که تصور می‌شود از خفاش در چین ناشی شده باشد در سال ۲۰۰۲ اپیدمی جهانی سارس را موجب شد که حدود ۸۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. سارس با نام علمی SARS-CoV موجب سندرم حاد و شدید تنفسی در میان مبتلایان شد.[۱۷]

مرس

نوشتار‌های اصلی: نشانگان تنفسی خاورمیانه و کروناویروس مرس

گونه‌ای جدیدتر از این ویروس در سپتامبر ۲۰۱۲ در مردی ۶۰ ساله در عربستان سعودی کشف شد که به مرگ بیمار انجامید. این مرد چند روز قبل از آن به دبی سفر کرده بود و دومین مورد در مردی ۴۹ ساله در قطر بود که او نیز در گذشت. ویروس این بیماری برای اولین بار در آزمایشگاه Health Protection Agency در لندن کشف شد. این کروناویروس به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شده‌است که به اختصار MERS-CoV خوانده می‌شود.[۱۸][۱۹] این ویروس موجب مرگ ۸۵۸ نفر در خاورمیانه شد.[۱۵]

کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)

نوشتار‌های اصلی: دنیاگیری کووید ۱۹، کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ و گاه‌شمار دنیاگیری کووید-۱۹

در نهایت، در دسامبر ۲۰۱۹ نیز، برای اولین بار در شهر ووهان استان هوبئی چین، پس از اینکه مردم بدون علت مشخصی دچار سینه پهلو شدند و واکسن‌ها و درمان‌های موجود مؤثر نبودند، نوع جدیدی از کروناویروس با همه‌گیری در انسان شناسایی شد.[۱۵][۲۰] از میان نخستین افرادی که به این ویروس آلوده شده‌اند، مشخص شد که دو سوم آنها با بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی هوانان، که در آن حیوانات زنده نیز به فروش می‌رسد، ارتباط داشته‌اند.[۲۱][۲۲] تا ۳۰ بهمن، این کروناویروس جدید، جان بیش از ۲۷۰۹ نفر را گرفته و بیش از ۷۳٬۳۳۲ نفر به این ویروس در ۸۰ کشور تأیید شده که از جمله در تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا، سنگاپور، نپال، ویتنام، اندونزی، آلمان، روسیه، فیجی، فرانسه، ایران و آمریکا مبتلا شدند.[۲۳][۲۴][۲۵] با عبور تعداد قربانیان ویروس کرونا از مرز ۱۰۰۰ نفر سازمان جهانی بهداشت برای بیماری ناشی آن نام رسمی انتخاب کرده‌است - کووید ۱۹ (۱۹-COVID) که اشاره‌ای دارد به «کرونا»، «ویروس»، «بیماری» و سال ۲۰۱۹.[۲۶] این نوع کرونا ویروس قبل از این همه‌گیری در انسان دیده نشده بود.[۲۷] برآوردهای نخستین نشان می‌دهد که درصد مرگ و میر این ویروس بین ۲ تا ۳ درصد مبتلا شدگان است.[۲۸]

علایم بیماری شامل تب، سرفه‌های خشک و گاهی مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، تندنفسی و گلودرد و آبریزش بینی است. اولین مبتلایان این بیماری در ووهان در بازار خوراک دریایی کار می‌کردند یا در آنجا حضور داشتند؛ ولی با توجه به گسترش بیماری در افرادی که با حیوانات در تماس نبودند سازمان جهانی بهداشت انتقال انسان به انسان را نیز مد نظر قرار داده‌است.[۲۷][۲۹]

در ایران

نوشتار اصلی: دنیاگیری کروناویروس در ایران

در ایران، در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸، به دنبال فوت ۲ بیمار با عوارض تنفسی در بیمارستان کامکار قم، شایعاتی دربارهٔ مرگ این بیماران به علت کروناویروس شکل گرفت. اما دانشگاه علوم پزشکی قم با تکذیب شایعات مربوط به مبتلا بودن این دو بیمار فوت‌شده به کروناویروس، اعلام کرد که تاکنون هیچ‌گونه شواهدی تشخیصی مبنی بر ابتلا به بیماری کرونا دیده نشده‌است.[۳۰] در تاریخ ۳۰ بهمن اولین موارد از کرونای جدید در شهر قم از طریق روابط عمومی وزارت بهداشت گزارش شد. رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام کرد که نتایج آزمایش اولیه ۲ مورد از موارد مشکوک را از نظر ابتلا به کروناویروس، مثبت گزارش شده‌است. بیمارستان کامکار قم نیز بعنوان محل قرنطینه و مراجعه بیماران و موارد مشکوک به کرونا مشخص شد.[۳۱][۳۲] در همین روز، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم اعلام کرد که در چهار روز گذشته شاهد گسترش بیماری‌های تنفسی در قم بودیم و طی این مدت ۲ نفر در یکی از بیمارستان‌های قم بر اثر بیماری تنفسی فوت کردند که امروز تست اولیه این دو فرد در مورد بیماری کرونا مثبت اعلام شد.[۳۳] خبرگزاری ایلنا به نقل از منابع آگاه در ۳۰ بهمن ادعا کرد که شش‌نفر هم در حال حاضر به‌دلیل ابتلا به ویروس کرونا بستری هستند که خانواده و نزدیکان این افراد در قرنطینه به سر می‌برند.[۳۴] در ۲ اسفند، با اعلام رسمی فوت شدن چهار نفر، ایران پس از چین بیشترین تلفات ناشی از کروناویروس را داشته‌است.[۳۵]

تا روز نهم اسفند، ۱۶ کشور کانادا، لبنان، امارات، بحرین، کویت، افغانستان، عراق، عمان، پاکستان، گرجستان، چین، استونی، نیوزلند، بلاروس، بریتانیا و آذربایجان اعلام کرده‌اند که افرادی مبتلا به کروناویروس را شناسایی کرده‌اند که از مبدأ ایران آمده‌اند.[۳۶][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۵][۴۶]

در تاریخ چهارم اسفند، وزیر بهداشت اعلام کرد که یکی از فوتی‌ها در قم بازرگانی بود که سفرهایی به چین داشته‌است.[۴۷]

به گفته روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران تا ظهر سه‌شنبه ۵ فروردین ۱۳۹۹، تعداد ۲۴۸۱۱ بیمار مبتلا به کووید-۱۹ در کشور شناسایی شده که از این تعداد ۱۹۳۴ نفر جان باخته‌اند و همچنین ۸۹۳۱ نفر از مبتلایان به این ویروس تاکنون بهبود یافته‌اند.[۴۸]

درصد مرگ و میر

نام کروناویروس مبتلاشده درگذشته میزان مرگ‌ومیر
سارس ۸۰۹۶ ۷۷۴ [۴۹][۵۰] ۹٫۶٪
مرس ۲۴۹۴ ۹۱۲ [۵۱][۵۲] ۳۴–۳۷٪
کووید-۱۹ تا تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۰ (۳۰ تیر ۹۹) ۲۷،۶۰۰،۰۰۰[۵۳] ۱۸،۶۰۰،۰۰۰[۵۳] ۳.۲۵ ٪[۵۴]


در مقایسه با دیگر بیماری‌های واگیردار می‌توان ویروس آنفلوانزای A زیرگروه H1N1 را نام برد که میزان مرگ و میر آن در کشورهای توسعه یافته حدود ۰٫۰۱ درصد است.[۵۵] به علاوه آنفلوانزای خوکی سال ۲۰۰۹ که میزان مرگ و میر آن کمتر از ۰٫۱ درصد بوده‌است.[۵۶]

منشأ ویروس

منشأ ویروس‌های کرونا که در گذشته همه‌گیر شده بود، در حیوانات بود. ویروس سارس اول در خفاش شروع شد و بعد به گربه‌های ولگرد منتقل شد و بعد هم به انسان رسید. از سال ۲۰۱۴ تا کنون که ویروس مرس در خاورمیانه موجب مرگ ۸۵۸ نفر از ۲۴۹۴ بیمار مبتلا شد، از شتر به انسان رسیده بود. آخرین نوع آن، طبق تحقیقات پژوهشگران، پانگولین است. البته ممکن است جانوران دیگری هم در شیوع نقشی داشته باشند.[۱۵][۵۷][۵۸]

علائم اصلی بیماری کرونا

با توجه به نوع کروناویروس، علائم می‌تواند از نشانه‌های سرماخوردگی عادی تا تب، سرفه، تنگی نفس و مشکلات حاد تنفسی باشد. همچنین بیمار ممکن است سرفه‌های چند روزه ظاهراً بدون دلیل نیز داشته باشد. کروناویروس مرس، برخلاف سارس، نه تنها دستگاه تنفس بلکه ارگان‌های حیاتی دیگر بدن مثل کلیه و کبد را نیز درگیر می‌کند. در موارد حاد مشکلات گوارشی نظیر اسهال، نارسایی حاد تنفسی، اختلالات انعقادی خون و نارسایی کلیه نیز گزارش شده‌است که این مورد می‌تواند بیمار را به همودیالیز نیازمند کند.[۵۹]

علائم کرونا ویروس جدید که منجر به بیماری کووید-۱۹ می‌شود، معمولاً چند روز پس از آلوده شدن فرد به ویروس شروع می‌شود. اما در بعضی افراد ممکن است علائم کمی دیرتر ظاهر شوند. براساس آمارها و تحقیقات انجام شده علائم می‌توانند شامل: تب (در۴۳/۸ درصد افراد هنگام پذیرش و ۸۸/۷ درصد افراد هنگام بستری)، سرفه خشک (در ۶۷/۸ درصد موارد)، اختلال تنفسی، احساس خستگی و درد عضلانی (در ۱۱ تا ۱۴٪ موارد)، اسهال (در ۳٫۸ درصد موارد) باشند. به‌طور متوسط incubation period یا دورهٔ نهفتگی علائم، چهار روز بوده‌است. کدورت یا اصطلاحاً Ground-glass opacity در سی‌تی اسکن قفسه سینه، در ۵۶/۴ درصد موارد دیده شده‌است. ۱۷/۹ درصد از بیماران با بیماری غیر شدید و ۲/۹ درصد از بیماران با علائم شدید، هیچگونه مشکلی را در رادیولوژی یا سی‌تی اسکن خود نشان ندادند. لنفوسیتوپنی یا کاهش تعداد لنفوسیت‌های در گردش خون در ۸۳/۲ درصد افراد در هنگام پذیرش، مشاهده شد.

برخی از افراد هیچ علامتی ندارند، یا فقط علائم خفیف دارند. اما در افراد دیگر، COVID-۱۹ می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند ذات الریه، عدم دریافت اکسیژن کافی و حتی مرگ شود. این نشانه‌ها بیشتر در افرادی که مشکلات زمینه ای دیگری دارند، دیده می‌شود.

زخم و بثورات دهانی نیز به عنوان علائم جدید ابتلا به این ویروس شناخته شده است.

نحوه انتقال کروناویروس

بسته به نوع کروناویروس، روش‌های انتقال آن متفاوت است. در برخی از موارد روش‌های انتقال بیماری از انسان به انسان شبیه بیماری آنفلوانزا از طریق سرفه و عطسه است. با این حال احتمال انتقال بیماری در فضای باز بسیار محدود بوده و موارد انتقال انسان به انسان در مواردی رخ داده‌است که افراد به مدت طولانی در فضای بسته در کنار فرد بیمار بوده‌اند مانند افرادی که در بیمارستان‌ها با بیماران در ارتباط هستند. هنوز مشخص نیست که این بیماری نخستین بار از طریق جانوران به انسان منتقل شده‌است یا از طریق سطوح آلوده به ویروس.[۶۰]

واکسن

تلاش‌های بسیاری برای تولید واکسن این ویروس انجام شده‌است؛ اما هنوز واکسن یا داروی صد در صدی برای این بیماری ساخته نشده است. در حال حاضر چند شرکت از کشور های ایالات متحده آمریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه، چین و روسیه واکسن احتمالی خود را ساخته و به صورت اضطراری در حال تزریق هستند. تا به این لحظه سازمان بهداشت جهانی واکسن شرکت فایزر - بیوانتک ساخت مشترک آمریکا-آلمان را تایید کرده است اما هنوز کارایی آن مشخص نشده است. [۶]

جستارهای وابسته

منابع

*کتاب بیولوژی کمپبل

*کتاب بیولوژی سولومون

*کتاب بیولوژی لیف

*کتاب بیولوژی میدر

*کتاب سلولی-مولکولی ضروریات آلبرتس

*سایت علمی البرز

  1. ↑ «شناسایی ویروسی 'مشابه ویروس سارس' در بریتانیا». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۲.
  2. ↑ «مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی - ویروس کرونا». vrc.sbmu.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  3. ↑ TYRRELL, DA (1965-06-05). "CULTIVATION OF A NOVEL TYPE OF COMMON-COLD VIRUS IN ORGAN CULTURES". British medical journal. ۱ (۵۴۴۸): ۱۴۶۷–۷۰. PMID 14288084.
  4. ↑ Visy, JM (1991-08-04). "Homocystinuria due to 5,10-methylenetetrahydrofolate reductase deficiency revealed by stroke in adult siblings". Neurology. ۴۱ (۸): ۱۳۱۳–۵. PMID 1866027.
  5. ↑ editor, Yawei Zhang, general (2008). Encyclopedia of global health. Los Angeles: Sage Publications. pp. ۴۳۳–۴۳۵. ISBN 9781412941860. |access-date= requires |url= (help)
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ "Coronavirus". Wikipedia. 2020-02-21.
  7. ↑ «corona - Wiktionary». en.wiktionary.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۵.
  8. ↑ «چین؛ افزایش قربانیان کرونا به ۵۶ نفر / هشدار "وضعیت وخیم"». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  9. ↑ Wertheim JO, Chu DK, Peiris JS, Kosakovsky Pond SL, Poon LL (June 2013). "A case for the ancient origin of coronaviruses". Journal of Virology. 87 (12): 7039–45. doi:10.1128/JVI.03273-12. PMC 3676139. PMID 23596293.
  10. ↑ Geller C, Varbanov M, Duval RE (November 2012). "Human coronaviruses: insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies". Viruses. 4 (11): 3044–68. doi:10.3390/v4113044. PMC 3509683. PMID 23202515.
  11. ↑ editor, Yawei Zhang, general (2008). Encyclopedia of global health. Los Angeles: Sage Publications. pp. 433–435. ISBN 978-1-4129-4186-0. |access-date= requires |url= (help)
  12. ↑ Cabeça, TK (2013-03-05). "Epidemiological and clinical features of human coronavirus infections among different subsets of patients". Influenza and other respiratory viruses. PMID 23462106. |access-date= requires |url= (help)
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ "Common Cold". University of South Florida Student Health Services. Archived from the original on 11 November 2013. Retrieved 18 April 2013.
  14. ↑ «ویروس کرونا چیست؟».
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ ۱۵٫۳ «نسل تازه ویروس کرونا چیست و چقدر خطرناک است؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۲.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ Corman VM, Muth D, Niemeyer D, Drosten C (2018). "Hosts and Sources of Endemic Human Coronaviruses". Advances in Virus Research. 100: 163–188. doi:10.1016/bs.aivir.2018.01.001. ISBN 978-0-12-815201-0. PMID 29551135.
  17. ↑ Smith, Richard D (2006). "Responding to global infectious disease outbreaks: Lessons from SARS on the role of risk perception, communication and management". Social Science & Medicine. 63 (12): 3113–23. doi:10.1016/j.socscimed.2006.08.004. PMID 16978751.
  18. ↑ کرونا کابوس خاورمیانه خبرگزاری انتخاب
  19. ↑ "Coronavirus". www.who.int. Retrieved 2020-01-23.
  20. ↑ Fox, Dan (2020-01-24). "What you need to know about the Wuhan coronavirus". Nature. doi:10.1038/d41586-020-00209-y. ISSN 0028-0836.
  21. ↑ Huang, Chaolin; Wang, Yeming; Li, Xingwang; Ren, Lili; Zhao, Jianping; Hu, Yi; Zhang, Li; Fan, Guohui; Xu, Jiuyang (24 January 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". لنستglish. 0. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736.
  22. ↑ Joseph, Andrew (24 January 2020). "New coronavirus can cause infections with no symptoms, studies show". STAT-US. Retrieved 26 January 2020.
  23. ↑ «نسل تازه ویروس کرونا چیست و چقدر خطرناک است؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  24. ↑ «آنچه در مورد ویروس جدید کرونا باید بدانید». DW.COM. ۲۰۲۰-۰۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  25. ↑ «آیا ویروس کرونا وارد کشور شده‌است؟». www.yjc.ir. ۱۳۹۸-۱۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  26. ↑ «بیماری ناشی از ویروس کرونا نام رسمی گرفت؛ کووید -۱۹». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۲.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ Health, Australian Government Department of (2020-01-21). "Novel coronavirus". Australian Government Department of Health. Retrieved 2020-01-23.
  28. ↑ "Wuhan Coronavirus Death Rate - Worldometer". www.worldometers.info. Archived from the original on 31 January 2020. Retrieved 2020-02-02.
  29. ↑ «Novel Coronavirus 2019 Situation Summary, Wuhan, China | CDC». www.cdc.gov (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۰۱-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۴.
  30. ↑ «توضیح دربارهٔ فوت دو بیمار در بیمارستان کامکار قم/شواهدی از کرونا دیده نشده». www.alef.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  31. ↑ «۲ مورد مشکوک ابتلا به کرونا در قم شناسایی شد». تین نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.[پیوند مرده]
  32. ↑ «نتیجه مثبت آزمایش اولیه دو مورد مشکوک به کرونا در قم». www.iribnews.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  33. ↑ «مبتلایان به کرونا در قم جان باختند». ایمنا. ۲۰۲۰-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.
  34. ↑ «تایید فوت ۲ بیمار مبتلا به ویروس کرونا در قم/تمهیدات لازم برای پیشگیری از شیوع ویروس در استان‌تهران/احتمال قرنطینه‌شدن شهر قم وجود ندارد/ کمبود لباس و تجهیزات نداریم». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.
  35. ↑ «کرونا به تهران و گیلان رسید». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  36. ↑ «اولین موارد ابتلا به کرونا در پاکستان و گرجستان: 'هر دو مسافر ایران'». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
  37. ↑ hermesauto (2020-02-24). "Coronavirus: Iraq, Oman confirm first cases, halt flights to Iran". The Straits Times. Retrieved 2020-02-25.
  38. ↑ «وزارت صحت عامه: یک مورد مثبت به کرونا ویروس در افغانستان به ثبت رسید». دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  39. ↑ «عراق: یک طلبه ایرانی ساکن نجف به ویروس کرونا مبتلاست». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  40. ↑ «ثبت نخستین موارد ابتلا به کرونا در بحرین و کویت». ana.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ Canada، P. M. N. (۲۰۲۰-۰۲-۲۱). «Woman returning from Iran is B.C. 's sixth case of new coronavirus | National Post» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۱.
  42. ↑ «کرونا با مسافری از ایران به لبنان رسید». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۱.
  43. ↑ «شناسایی 2 ایرانی مبتلا به کرونا در امارات». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  44. ↑ «یک ایرانی، ناقل ویروس کرونا به یک منطقه جدید در چین!». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ «ویروس کرونا از ایران به جمهوری آذربایجان رسید». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۸.
  46. ↑ 2331 (۲۰۲۰-۰۲-۲۷). «کرونا به دانمارک و استونی رسید». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۸.
  47. ↑ «ناقلین چینی، منشأ کرونای جدید در ایران / توزیع رایگان ماسک در قم از امشب». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۳.
  48. ↑ «شناسایی ۱۷۶۲ مورد جدید کرونا در کشور/۱۲۲ تن دیگر جان باختند». isna.ir. ایسنا. ۵ فروردین ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۹.
  49. ↑ «WHO | Update 49 - SARS case fatality ratio, incubation period». WHO. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  50. ↑ «WHO | Summary of probable SARS cases with onset of illness from 1 November 2002 to 31 July 2003». WHO. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  51. ↑ "Distribution of confirmed cases of MERS-CoV by place of infection and month of onset, from March 2012 to 2 December 2019". European Centre for Disease Prevention and Control. 2019-12-06. Retrieved 2020-02-22.
  52. ↑ «WHO | Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) – United Arab Emirates». WHO. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  53. ↑ ۵۳٫۰ ۵۳٫۱ "Coronavirus (COVID-19)". Google News. Retrieved 2020-09-09.
  54. ↑ تعداد مبتلا: ۲۷،۶۰۰،۰۰۰ نفر مرگ: ۸۹۸،۰۰۰ نفر ۸۹۸،۰۰۰/۲۷،۶۰۰،۰۰۰ = ۳.۲۵۳ ٪
  55. ↑ «La grippe H1N1». pneumocourlancy.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  56. ↑ «First Global Estimates of 2009 H1N1 Pandemic Mortality Released by CDC-Led Collaboration | CDC». www.cdc.gov (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  57. ↑ 1498 (۲۰۲۰-۰۱-۳۰). ««خفاش» منشأ ویروس کرونا اعلام شد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۳۱.
  58. ↑ مانیتورینگ، بخش (۲۰۲۰-۰۱-۲۹). «منشا ویروس کرونا چیست؟ سوپ خفاش یا سلاح بیولوژیک». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  59. ↑ «نسل تازه ویروس کرونا چیست و چقدر خطرناک است؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  60. ↑ «مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی - ویروس کرونا». vrc.sbmu.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کروناویریده موجود است.
اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Orthocoronavirinae
معنای کروناویروس را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کروناویروس&oldid=31309343»