سایکو اکتیو
این نوشتار کامل نیست. |
داروی فعال‌کننده روان یا روان انگیز یا سایکو اکتیو (به انگلیسی: Psychoactive drug) نوعی ترکیب شیمیایی است که عملکرد مغز را تغییر داده و باعث تغییراتی در ادراک، خلق، خودآگاهی یا رفتار می‌شود.[۱] این مواد را می‌توان برای مصارف پزشکی یا تفننی برای بهبود عامدانهٔ عملکرد یا تغییر خودآگاهی، برای مقاصد مناسکی، معنوی یا شمن‌باورانه یا برای تحقیقات به کار برد.
برخی از این داروها از سوی پزشک تجویز می‌شوند. نمونه‌های آن داروهای ضدافسردگی، داروهای ضداضطراب، داروهای ضدروان‌پریشی و داروهای محرک هستند. مصرف برخی از آنها کاملاً مجاز است و نیازی به نسخه دارویی ندارد؛ از میان آنها می‌توان به گزانتین‌ها که در قهوه، چای و شکلات یافت می‌شوند اشاره کرد.
البته لفظ «فعال کننده» در توصیف سایکواکتیوها، شاید مخاطب را به این اشتباه بیاندازد که این ترکیبات شیمیایی باعث افزایش عملکرد نورون‌ها می‌شوند، (مانند محرک‌ها) درحالی که در واقعیت دارویی که وارد بدن شود و در نهایت روی روان تأثیر گذار باشد را سایکواکتیو می‌نامند.[۲] با این حال ترکیبات شیمایی ضروری برای بدن مانند اکسیژن و آب که هم کاهش و افزایش بیش‌از حد آنها باعث نقض در عملکرد نورون‌ها می‌شود و در نهایت تأثیر خود را روی روان نمایان می‌کنند سایکواکتیو محسوب نمی‌شوند. زیرا سایکواکتیوها هم نوعی دارو(Drug) محسوب می‌شوند ولی موارد اشاره شده که نیاز بدن هستند و روی روان نیز تأثیر می‌گذراند دارو محسوب نمی‌شوند. با این حال ترکیبات سایکواکتیو بسیار متنوع و طیف عظیمی از ترکیبات شیمیایی طبیعی و سنتتیک(مصنوعی و صنعتی) را شامل می‌شود و توهم‌زاها، محرک‌ها و سرکوب کننده‌ها سه ابر دسته از سایکواکتیوها محسوب می‌شوند.[۳]
- کوکائین
- کراک کوکائین
- متیل فنیدات (ریتالین)
- افدرین
- اکستازی
- کاکتوس پیوت (دارای مسکالین)
- ال‌اس‌دی
- قارچ سیلوسایبین (Psilocybe cubensis)
- سالویا دیوینوروم
- دیفن هیدرامین (بنادریل)
- قارچ آمانیتا موسکاریا
- استامینوفن کدئین (حاوی کدئین)
- کدئین
- تنباکو
- بوپروپیون
- ماری‌جوآنا
- حشیش
محرک‌هاویرایش
- آمفتامین‌ها
- فنیدات‌ها
- تروپان‌ها
- گزانتین‌ها
- متفرقه
- نیکوتین (در دوزهای پایین)
سرکوب کنندههاویرایش
- اپیوئید‌ها (افیون‌‌ها)
- گابارژیک‌ها
- اتانول (الکلِ نوشیدنی الکلی)
- گاما-هیدروکسی‌بوتیریک اسید GHB
- گاما بوتیرولاکتون GBL
- ۴٬۱-بوتان‌دیول
- متاکوالون
- تینودیازپین‌ها
- متیزولام Metizolam
- اتیزولام Etizolam
- دزکلرو اتیزولام Deschloroetizolam
- متفرقه
توهم‌زاهاویرایش
روان‌گردان‌هاویرایش
- سری 2C
- سری DOx
- سری ۲۵-ان‌بی
- متفرقه
منفک کنندههاویرایش
هذیان‌آورهاویرایش
- آلکالوئید‌های تروپان
- آنتی‌هیستامین‌های آنتی‌کولینرژیک
- متفرقه
انتئوژن‌هاویرایش
نمونه‌های شاخصویرایش
- نوشیدنی الکلی
- نیکوتین
- کافئین
- کانابیس
- مت‌آمفتامین
- کوکائین
- هروئین
- اکستازی
- ال‌اس‌دی
- زاناکس
- فنتانیل
- اکسی‌کدون
- قارچ سیلوسایبین
- آمانیتا موسکاریا
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ "CHAPTER 1 Alcohol and Other Drugs". نسخه آرشیو شده. ISBN 0-7245-3361-3. Archived from the original on 28 March 2015. Retrieved 7 June 2017.
- ↑ https://web.archive.org/web/20150328060739/http://www.nt.gov.au/health/healthdev/health_promotion/bushbook/volume2/chap1/sect1.htm
- ↑ https://www.healthywa.wa.gov.au/Articles/A_E/Drug-information
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Psychoactive drug». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۷ ژوئن ۲۰۱۷.
پیوند به بیرونویرایش
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سایکو اکتیو موجود است. |