جعفر شریف‌امامی

جعفر شریف‌امامی (۲۷ خرداد ۱۲۹۱ تهران – ۲۶ خرداد ۱۳۷۷ نیویورک) سیاست‌مدارِ ایرانی دورانِ پهلوی بود که دو دوره نخست‌وزیر ایران و به مدت پانزده سال رئیس مجلس سنا بود. او هم چنین از مهره‌های اصلی تشکیل باشگاه روتاری در ایران بود.

جعفر شریف‌امامی
نخست‌وزیر ایران
دوره مسئولیت ۵ شهریور ۱۳۵۷ – ۱۴ آبان ۱۳۵۷
پادشاه	محمدرضا شاه پهلوی
پس از	جمشید آموزگار
پیش از	ارتشبد غلامرضا ازهاری
دوره مسئولیت ۹ شهریور ۱۳۳۹ – ۱۵ اردیبهشت ۱۳۴۰
پس از	دکتر منوچهر اقبال
پیش از	علی امینی
رئیس مجلس سنای ایران
دوره مسئولیت ۱۳۴۲ – ۱۳۵۷
پس از	محسن صدر
پیش از	محمد سجادی
وزیر صنایع و معادن
دوره مسئولیت ۱۳۳۶ – ۱۳۳۹
نخست‌وزیر	منوچهر اقبال
پس از	ابوالقاسم پناهی
وزیر راه
دوره مسئولیت ۵ تیر (سرپرست) - ۱۹ شهریور (وزیر) – اسفند ۱۳۲۹
نخست‌وزیر	حاجعلی رزم آرا
پس از	منوچهر اقبال
پیش از	حسن ارفع
سناتور
حوزه انتخاباتی	تهران (دوره‌های دوم و چهارم تا هفتم)
اطلاعات شخصی
زاده	۲۷ خرداد ۱۲۹۱ تهران، ایران
درگذشته	۲۶ خرداد ۱۳۷۷ (۸۵ سال) نیویورک، ایالات متحده
ملیت	ایران
حزب سیاسی	حزب رستاخیز
همسر(ان)	زهرا شریف امامی
محل تحصیل	آلمان و سوئد
پیشه	عضو و مدیرعامل شورای عالی سازمان برنامه تشکیل دولت آشتی ملی افزایش آزادی‌های اجتماعی تغییر تقویم شاهنشاهی به شمسی انحلال حزب رستاخیز برقراری حکومت نظامی در ۱۷ شهریور
تخصص	سیاستمدار
خویشاوندان سرشناس	محمدحسین (نظام الاسلام)

تحصیلات

پدرش شیخ محمدحسین نظام‌الاسلام بود. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه شرف و دوره متوسطه را در مدرسه صنعتی آلمانی، در رشته فنی به پایان رساند و از طرف وزارت راه به همراه سی نفر جهت تحصیل در رشته راه‌آهن به آلمان اعزام شد.

پس از پایان دوران تحصیل به ایران بازگشت و در راه‌آهن مشغول به کار شد. اندکی بعد مجدداً از طرف وزارت راه جهت ادامه تحصیل به سوئد اعزام گشت و در سال ۱۳۱۸ به تهران بازگشت و به شغل خود ادامه داد و مراحل ترقی را در راه‌آهن طی کرد.

خدمات دولتی

در شهریور ۱۳۲۰ نیروهای متفقین او را به اتهام همکاری با آلمان دستگیر کردند. پس از آزادی مدیرکل بنگاه مستقل آبیاری شد و در زمان نخست‌وزیری سپهبد رزم‌آرا نزدیک به سه ماه در سمت معاونت، مسئول وزارت راه بود که رزم‌آرا در ترمیم کابینه، او را به سمت وزیر راه معرفی کرد و تا اسفند ۱۳۲۹ که رزم‌آرا به قتل رسید، این سمت را بر عهده داشت.

پس از قتل رزم آرا و انتصاب حسین علاء به نخست‌وزیری، به عضویت شورای عالی سازمان برنامه انتخاب شد و در دوران حکومت مصدق در همین سمت باقی‌ماند. پس از کودتای ۲۸ مرداد و نخست‌وزیری سپهبد زاهدی، به مدیرعاملی سازمان برنامه منصوب شد.

شریف‌امامی در دوره دوم مجلس سنا به مدت دو سال نماینده تهران بود. در این دوره مخالف دولت سپهبد زاهدی بود و همراه با محمود حسابی، ابوالفضل لسانی و رضاعلی دیوان‌بیگی یکی از تنها چهار نماینده‌ای شد که به این قرارداد رأی مخالف داد.

با شکل‌گیری کابینه منوچهر اقبال تصدی وزارت صنایع و معادن را بر عهده گرفت و پس از اقبال به مدت هشت ماه در سال ۱۳۳۹ به نخست‌وزیری رسید. از اتفاقات دوران نخست‌وزیری او بهبود روابط ایران و شوروی و قطع حملات رادیویی مسکو و تجدید انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی بود، اما به دنبال اعتصاب معلمان در اعتراض به پایین بودن حقوق خود و کشته شدن یکی از فرهنگیان به نام ابوالحسن خانعلی به دست پلیس و استیضاح شدن وی در مجلس استعفا داد.

شریف‌امامی در سال ۱۳۴۱ نیابت تولیت بنیاد پهلوی را عهده‌دار شد و در انتخابات ۱۳۴۲ مجلس سنا با داشتن بیشترین رای، به عنوان سناتور از تهران به مجلس راه یافت و به ریاست مجلس سنا انتخاب شد.

شریف‌امامی به مدت پانزده سال رئیس مجلس سنا بود و همزمان مشاغل متعددی بر عهده داشت. از جمله: ریاست هیئت مدیره بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، ریاست اتاق صنایع و معادن و بازرگانی، ریاست کانون مهندسین و عضو هیئت امنای دانشگاه تهران. از فعالیت‌های دیگر وی ایجاد دامداری در کرج، شهرک‌سازی و آپارتمان‌سازی بود.

انقلاب

شریف امامی در حال مصاحبه با یک خبرنگار؛ ۲۹ شهریور ۱۳۵۴

در سال ۱۳۵۷ که سراسر ایران را تظاهرات و اعتصاب دربر گرفته بود، شاه برای جلوگیری از بحران و انقلاب، مسئولیت نخست‌وزیری را با اختیارات تام به شریف‌امامی سپرد. او با ایراد چند نطق، مخصوصاً نطق معروف او «من شریف امامی بیست روز پیش نیستم»، دولت آشتی ملی را تشکیل داد که ظاهراً از مردم حمایت می‌کرد و خود را از خاندان روحانیون معرفی کرد.

از کارهای او می‌توان به آزادی مطبوعات و رادیو تلویزیون، دادن امتیاز به کارمندان، تغییر تقویم شاهنشاهی به شمسی، بستن مراکز فساد، عزل مدیرانی که نالایق دانسته شدند و انحلال حزب رستاخیز اشاره کرد.

شریف‌امامی با برقراری حکومت نظامی، رخداد ۱۷ شهریور معروف به جمعه سیاه را به نام خود در تاریخ ثبت کرد. تلاش او در تغییر مسیر انقلاب اسلامی از امور سیاسی به امور رفاهی بی‌نتیجه ماند و مردم به مخالفت با وی پرداخته و او را وادار به کناره‌گیری کردند. شریف‌امامی سرانجام در ۱۴ آبان ۱۳۵۷ استعفا داد و نیمه اول بهمن همان سال ایران را به قصد آمریکا ترک کرد.

عباس میلانی می‌نویسد: «در میان افراد مشهور معاصر با شریف امامی، وی از همه بیشتر توانست فراماسونری را در ایران یکپارچه و متحد کند و فراماسونرها دائماً در سیاست‌های ایران مدرن بوده‌اند. شریف امامی یکی از رهبران لژ بزرگ ایران بود که پس از تمرکز لُژهای پراکنده فراماسونری موجود در ایران تشکیل شد.» همچنین عباس میلانی در کتاب "معمای هویدا، به فساد گسترده متهم می کند و می گوید:" "همه می دانستند که نخست وزیر کابینه وحدت ملی به آقای پنج درصد شهرت دارد و وجه تسمیه لقبش هم این بود که از بیش و کم تمامی قراردادهای دولتی پنج درصد حق حساب می گرفت بعلاوه...". در همانجا اشاره می کند که شاپور بختیار به منابع دست اولی از فساد گسترده شریف امامی دسترسی داشت. در افکار عمومی، این واقعیت که وی از معدود افرادی بود که هیچگاه دستان محمدرضا شاه پهلوی را نبوسیده بود، از آنجا نشات گرفته می‌شد که وی از مقامات عالی‌رتبه فراماسونری بود.

شریف‌امامی در روزهای اوج‌گیری انقلاب و پیش از ورود روح‌الله خمینی به ایران، به انگلستان پناهنده شد و پس از چندی به آمریکا رفت. او سرانجام در سال ۱۳۷۷ در ایالات متحده آمریکا درگذشت.

جستارهای وابسته

• فهرست نخست‌وزیران ایران
• جعفر بهبهانی

منابع

• سالنامه دنیا - ۱۳۵۴ خورشیدی - ص۵۴
• مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
• متن کامل خاطرات جعفر شریف‌امامی: حبیب لاجوردی، انتشارات صفحه سفید

• Milani, Abbas (2008). Eminent Persians: the men and women who made modern Iran, 1941-1979: in two volumes, Volume 2. Syracuse University Press. ISBN 0-8156-0907-8. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)

کابینه اول شریف‌امامی

نخست‌وزیر: شریف‌امامی
معاون نخست‌وزیر: محمد سجادی
وزیر مشاور: احمد آرامش
وزیران
ر.	وزیر	وزارت‌خانه	ر.	وزیر	وزارت‌خانه
۱	محمدرضی ویشکایی	وزارت گمرکات و انحصارات	۸	ابوالحسن بهنیا	راه و ترابری
۲	امیرعزیزی	کشور	۹	طاهر ضیایی	صنایع و معادن
۳	عبدالباقی شعاعی	دارایی	۱۰	محمدعلی ممتاز	دادگستری
۴	حسین قدس نخعی	امور خارجه	۱۱	جهانشاه صالح	فرهنگ
۵	علی اصغر نقدی	جنگ	۱۲	احمدعلی بهرامی	کار
۶	جوادآشتیانی	بهداری	۱۳	ابراهیم مهدوی	کشاورزی
۷	عبدالحسین اعتبار	پست، تلگراف و تلفن
وزیران مشاور
ر.	وزیر مشاور	وزارت مشاور	ر.	وزیر مشاور	وزارت مشاور
۱	محمد سجادی	سرپرست امور اقتصادی	۳	احمد آرامش	برنامه و بودجه
معاونان نخست‌وزیری
ر.	معاون	معاونت
۱	اشرف احمدی	وزیر مشاور و معاون نخست‌وزیر