جناح اصلاح‌طلبان جمهوری اسلامی ایران

با جناح چپ جمهوری اسلامی ایران اشتباه نشود.

اصلاح‌طلبان ، یکی از دو جناح و جریان سیاسی اصلی در بین گروه‌های داخل حکومت ایران به‌شمار می‌رود. این جناح پس از واقعه دوم خرداد خود را اصلاح‌طلب نامیدند گرچه در مقایسه با مفهوم تاریخی اصلاح طلبی نو محافظه کار تلقی می‌گردند.

اصلاح‌طلبان
رهبر	سید محمد خاتمی
رهبر پارلمانی	محمدرضا عارف
بنیانگذاری	۱۳۷۶
پیشین	جناح چپ
مرام	خیمه بزرگ اصلاح‌طلبی پسا اسلام‌گرایی جمهوری‌خواهی مردم‌سالاری اسلامی اصلاح‌گری دینی
مجلس	فراکسیون امید
کشور	ایران
سیاست در ایران حزب‌های سیاسی انتخابات

سهم جناح در قدرت سیاسی

قوه مجریه
رئیس‌جمهور	مورد حمایت
وزیران	۵ از ۱۸
معاونان رئیس‌جمهور	۴ از ۱۲
دستیاران رئیس‌جمهور	۱ از ۱
قوه مقننه
رئیس مجلس	خیر
تعداد کرسی در مجلس	۱۲۳ از ۲۹۰
شورای نگهبان	فاقد تسلط
قوه قضائیه
رئیس قوه قضائیه	خیر
وضعیت	فاقد تسلط
نهادهای فرا قوه‌ای
مجلس خبرگان رهبری	۱۷ از ۸۸
مجمع تشخیص مصلحت	اقلیت
شوراهای اسلامی شهر و روستا
رئیس شورای عالی استان‌ها	آری
مراکز استان‌ها	۱۶۵ از ۳۲۰

پس از ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۶۸ و با پیروزی در انتخابات هفتمین دورهٔ ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ و ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی با بیش از ۲۰میلیون رأی به ریاست جمهوری رسید و آن انتخابات از جانب اصلاح طلبان حماسه دوم خرداد نامیده شد و اصلاح‌طلبان توانستند وارد عرصهٔ حاکمیت شوند و پس از آن اکثریت مجلس ششم و نخستین شورای شهر تهران را نیز به دست آوردند. این جریان به دلیل پیروزی در انتخابات دوم خرداد به جبههٔ دوم خرداد مشهور گشت و هشت سال کنترل دولت و همچنین چهار سال اکثریت نمایندگان مجلس ششم را در اختیار داشت.

دو حلقه فکری در جریان اصلاح طلبی در ایران وجود دارد که یکی موسوم به حلقه کیان و دیگری حلقه نیاوران است. از حلقه کیان، سیدمحمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات و از حلقه نیاوران حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران بیرون آمدند. کیان دارای دیدگاه چپ اسلامی بود و نیاوران دارای دیدگاه تکنوکراتی است. حلقه نیاوران در طول سال‌ها، در حال کنار زدن چپ‌ها و حلقه موسوم به کیان بوده‌اند.

افول قدرت اصلاح‌طلبان و قدرت گرفتن اصولگرایان از انتخابات شوراهای دوم در سال ۱۳۸۱ آغاز شد و سپس انتخابات مجلس هفتم در نهایت پیروزی محمود احمدی‌نژاد در انتخابات نهمین دورهٔ ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۴ به اوج رسید. با انتخابات یازدهمین دورهٔ ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ و پیروزی حسن روحانی اعتدال‌گرا که نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان نیز بود دوباره اصلاح‌طلبان به قدرت آمدند.

ایدئولوژی اصلاحات

ایدئولوژی اصلی اصلاحات در ایران رسیدن به یک جامعهٔ مدنی و قانون‌مدار، دستیابی به مردم‌سالاری دینی، آزادی، عقل سالاری، دوری از تحجر و توجه ویژه به نیازها و مشکلات جوانان و مردم سالاری دینی بر اساس اصالت حاکمیت مردم و گسترش مشارکت سیاسی و اجتماعی مردم از طریق تشکیل نهادهای مردم نهاد و شوراهای صنفی و کارگری، حضور فزاینده این نهادها یکی از مهم‌ترین دست‌آوردهای دولت سید محمد خاتمی بوده‌است.

سید محمد خاتمی

ائتلاف اصلاح‌طلبان ایران ۱۳۸۶

ائتلاف اصلاح‌طلبان ایران به بخشی از کارزار احزاب و گروه‌های وابسته به نظام سیاسی ایران برای انتخابات دورهٔ هشتم مجلس گفته می‌شود که در پایان زمستان سال ۱۳۸۶ برگزار شد این ائتلاف از ۲۱ حزب و گروه تشکیل یافته بود و هدف اصلی آن بنا به گفتهٔ سخنگویانش، بازسازی اقتدار مجلس و مهار افراطی‌گری دولت بود.

انتخابات ریاست جمهوری دهم

نوشتار(های) وابسته: جنبش سبز

در انتخابات ریاست جمهوری دهم در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ از میان کاندیداهای اصلاح طلب تنها دوتن به نام‌های میرحسین موسوی و مهدی کروبی به رقابت با دو نامزد دیگر پرداختند. در این انتخابات که محمود احمدی‌نژاد پیروز گردید باعث اعتراض شدید کاندیداهای اصلاح طلب و اصلاح طلبان دیگر از قبیل خاتمی قرار گرفت و اعتراضات مردمی را در پی داشت. هم چنین میرحسین موسوی نیز گفت تا تشکیلاتی با نام راه سبز امید تأسیس خواهد کرد و او و محمد خاتمی و مهدی کروبی در شورای مرکزی آن خواهند بود و هدف از آن ایجاد مردمسالاری، آزادی، پیشرفت و جمهوری اسلامی واقعی بر اساس آرمان‌های سید روح‌الله خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران است و مردم اصلی‌ترین حامیان آن هستند.

فعالین اصلاحات بعد از انتخابات

اغلب فعالین اصلاح طلب بعد از انتخابات یا دستگیر شدند یا مجبور شدند ایران را ترک کنند و عده‌ای از اصولگرایان پیاپی درخواست دستگیری یا محاکمه سران دستگیر نشده اصلاح طلب را دارند.

انتخابات ریاست جمهوری یازدهم

در جریان یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، حسن روحانی، تنها کاندیدای مورد حمایت اصلاح طلبان توانست با کسب ۵۰٫۷۱ درصد آراء و اکثریت قاطع پست ریاست جمهوری ایران را احراز کند. بسیاری این دوره از انتخابات را بازگشت اصلاح‌طلبان به قدرت در جمهوری اسلامی ایران می‌دانند. حسن روحانی پس از پیروزی در انتخابات و در اولین پیام خود به عنوان رئیس‌جمهور منتخب ملت صراحتاً از علی اکبر هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی تشکر کرد و اظهار داشت از همه نیروهای اصلاح‌طلب نخبه و اصولگرای معتدل استفاده خواهد کرد.

انتخابات مجلس دهم و خبرگان پنجم

ائتلاف اصلاح طلبان ایران به نام ائتلاف فراگیر اصلاح‌طلبان: گام دوم برای شرکت در انتخابات دهمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی و انتخابات پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان رهبری شکل گرفت. در نهایت این ائتلاف با چهار چهره سرشناس یعنی سید محمد خاتمی، محمد رضا عارف، حسن روحانی و اکبر هاشمی رفسنجانی تشکیل شد و فهرستی با نام لیست امید برای انتخابات توسط شورای عالی سیاستگذاری انتخاباتی اصلاح‌طلبان ارائه شد که در تهران به پیروزی قاطع رسید و در استان‌ها نیز در مرحله اول و دوم ۱۳۰ کرسی مجلس را بدست آوردند.

تشکل‌های عمده اصلاح‌طلبان

• جبهه مشارکت ایران اسلامی
• حزب اعتماد ملی
• سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران
• مجمع روحانیون مبارز
• حزب اسلامی کار
• مجمع نیروهای خط امام
• حزب کارگزاران سازندگی
• مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم
• راه سبز امید
• حزب مردم سالاری
• خانه کارگر
• حزب اراده ملت ایران
• حزب اتحاد ملت ایران اسلامی
• ندای ایرانیان
• حزب اعتدال و توسعه
• جماعت دعوت و اصلاح
• مجمع دانش اموختگان ایران اسلامی
• سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی
• انجمن صنفی معلمان ایران
• انجمن صنفی پزشکان ایران
• انجمن صنفی روزنامه نگاران
  • انجمن صنفی نویسندگان ایران
• انجمن صنفی مهندسان ایران

بنیادها

• بنیاد باران
• بنیاد امید ایرانیان

جستارهای وابسته

• اصلاح‌طلبی
• فهرست اصلاح‌طلبان ایرانی

منابع

• «فرهنگ جامع سیاسی» - نوشتهٔ محمود طلوعی - نشر علم - شابک: ۴-۰۳۰-۴۰۵-۹۶۴
• «کتاب اصطلاحات سیاسی» - به کوشش عبدالرحمان میاح - نشر پارسایان - ۴-۹۱-۶۵۶۶-۹۶۴
• «کتاب پژوهش در علوم سیاسی» - نوشته دکتر کاووس سید امامی - ۵-۴۱-۷۷۴۶-۹۶۴
• «چرا اصلاحات شکست خورد: نقدی بر عملکرد هشت ساله اصلاح طلبان در ایران ۱۳۷۶–۱۳۸۵»، دکتر کاظم علمداری، خرداد ۱۳۸۷، انتشارات سایه، شابک: ۲-۳۷-۹۳۳۴۲۹-۱