جناح اصلاح‌طلبان
این مقاله ممکن است برای مطابقت با استانداردهای کیفی ویکی‌پدیا نیازمند بازنویسی باشد. (ژوئیه ۲۰۲۴) |
اصلاح‌طلبان یا جبهه اصلاحات، یکی از دو جناح اصلی سیاسی در ایران است[۷] که طبق پژوهش‌ها و نظرسنجی‌ها گرایش نزدیک به سوسیال دموکراتیک و چپ دموکراتیک یا پیشرو دارند، اگرچه اقلیتی نیز رویکرد خود را نزدیک به لیبرال دموکراسی یا لیبرالیسم اجتماعی می‌دانند.[۸][۹] این جناح سیاسی توسط برخی از سران انقلابیون مسلمان اول انقلاب ایران که سابقا با عنوان جناح چپ جمهوری اسلامی شناخته می‌شدند تشکیل و راهبری شد.[۱۰] بعد از سال ۱۳۶۸ این جریان سیاسی به حاشیه رفته بود[۱۱] که بعد از انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶ و با تشکیل دولت محمد خاتمی دوباره به عرصه قدرت سیاسی در ایران بازگشت و در ادامه گروهی از آنها در برخی از تفکرات خود تجدید نظر کردند و در سال ۱۳۷۸ با تغییر عنوان خود از جبهه دوم خرداد به جناح اصلاحات، سعی در گفتمان سازی جدید برای دولت با متمایز نشان دادن خود از چپ رادیکال سنتی با اقتباس واژه اصلاح طلب نمودند؛[۱۲][۱۳] گرچه مفهوم اصلاح‌طلبی به شکل تاریخی رویکردی محافظه‌کارانه دانسته می‌شد. برخی از سران جبهه اصلاحات، از جمله میرحسین موسوی تلاش داشتند تا رویکرد چپ سنتی که اصلاح طلبان برخواسته از آن بودند را در این جناح سیاسی احیا کنند و با این گفتمان دوباره به قدرت برسند اما با شکست در انتخابات ۱۳۸۸ و وقایع پس از آن موفق نشدند.[۱۴]
جناح اصلاح‌طلبان | |
|---|---|
| رهبر | سید محمد خاتمی[۱] |
| پیشین | جناح چپ جمهوری اسلامی ایران |
| فراکسیون پارلمانی | — |
| مرام سیاسی | خیمه بزرگ[۲] اصلاح‌طلبی پسااسلام‌گرایی[۳] جمهوری‌خواهی[۴] مردم‌سالاری اسلامی[۵] اصلاح‌گری دینی[۵] |
| طیف سیاسی | میانه‌رو |
| دین | اسلام |
| سهم جناح در قدرت سیاسی | |
| رهبری | |
| رئیس مجلس خبرگان رهبری | خیر |
| مجلس خبرگان رهبری | ۲ از ۸۸ (۲٪)
|
| رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام | خیر |
| قوه مجریه | |
| رئیس‌جمهور | بله |
| وزیران، معاونان و دستیاران رئیس‌جمهور | ۲۶ از ۳۴ (۷۶٪)
|
| قوه مقننه | |
| رئیس مجلس | خیر |
| مجلس شورای اسلامی[۶] | ۴۰ از ۲۹۰ (۱۴٪)
|
| دبیر شورای نگهبان | خیر |
| شورای نگهبان | ۰ از ۱۲ (۰٪)
|
| قوه قضائیه | |
| رئیس قوه قضائیه | خیر |
با پیروزی در انتخابات هفتمین دورهٔ ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ و ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی با بیش از ۲۰ میلیون رأی، که سید محمد خاتمی به ریاست جمهوری رسید و آن انتخابات از جانب اصلاح‌طلبان حماسه دوم خرداد نامیده شد که اصلاح‌طلبان توانستند دوباره بعد از دهه ۶۰ وارد عرصهٔ حاکمیت شوند و پس از آن، اکثریت مجلس ششم و نخستین شورای شهر تهران را نیز به دست آوردند. این جریان به دلیل پیروزی در انتخابات دوم خرداد در سال‌های اولیه این دولت به جبههٔ دوم خرداد مشهور بود و در این دوره به مدت ۸ سال کنترل دولت و همچنین ۴ سال، اکثریت نمایندگان مجلس ششم را در اختیار داشت.
افول قدرت اصلاح‌طلبان و قدرت گرفتن اصولگرایان از انتخابات دومین دورهٔ شوراهای شهر و روستا آغاز شد و سپس در انتخابات مجلس هفتم در نهایت با پیروزی محمود احمدی‌نژاد در انتخابات نهمین دورهٔ ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۴ به اوج رسید. انتخابات یازدهمین دورهٔ ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ و پیروزی حسن روحانی اعتدال‌گرا که نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان نیز بود، اصلاح‌طلبان راستگرا را به قدرت بازگرداند اما نیروهای اصلاح طلب چپگرا همچنان در حاشیه ماندند.[۱۵]
گفته می‌شود که ناکارآمدی دولت دوم حسن روحانی باعث شد اصلاح‌طلبان مقبولیت خود را تا حد زیادی از دست بدهند همچنین انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ و پیامدهای آن از جمله تحریم انتخابات و شرکت نکردن اکثریت واجدین شرایط در انتخابات و پیروزی سید ابراهیم رئیسی که نامزد مورد حمایت اصولگرایان بود، باعث شد جریان اصلاحات بیش از پیش قدرت خود را از دست دهد.
چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران ۱۴۰۳ و با پیروزی مسعود پزشکیان اصلاح‌طلب، تصور می‌شد که اصلاح‌طلبان چپگرا بعد از ۱۹ سال دوباره به قدرت بازگشته‌اند و این انتخابات از طرف اصلاح‌طلبان حماسه ۱۵ تیر نامیده شد. اما از آنجایی که اکثریت اعضای کابینه مسعود پزشکیان، به ویژه در پست های کلیدی مانند وزارت اقتصاد، به جناح راست جبهه اصلاحات و حزب کارگزاران تعلق داشتند، مشخص شد که تصور بازگشت اصلاح‌طلبان چپگرا به قدرت تا حد زیادی غلط بوده است.[۱۶] با این حال در میان وزرای وی، احمد میدری، به دلیل اشاراتش به سوسیال دموکراسی و لزوم اصلاح نظام سرمایه‌داری، به عنوان تنها اصلاح طلب چپگرا در کابینه مسعود پزشکیان شناخته می‌شود.[۱۷]
ائتلاف اصلاح طلبان ایران ۱۳۸۶
ویرایشائتلاف اصلاح‌طلبان ایران به بخشی از کارزار احزاب و گروه‌های وابسته به نظام سیاسی ایران برای انتخابات دورهٔ هشتم مجلس گفته می‌شود که در پایان زمستان سال ۱۳۸۶ برگزار شد این ائتلاف از ۲۱ حزب و گروه تشکیل یافته بود و هدف اصلی آن بنا به گفتهٔ سخنگویانش، بازسازی اقتدار مجلس و مهار افراطی‌گری دولت بود.[۱۸]
انتخابات ریاست جمهوری دهم
ویرایشدر انتخابات ریاست جمهوری دهم در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ از میان کاندیداهای اصلاح‌طلب تنها دوتن به نام‌های میرحسین موسوی و مهدی کروبی به رقابت با دو نامزد دیگر پرداختند.[۱۹] در این انتخابات - که محمود احمدی‌نژاد پیروز گردید - باعث اعتراض شدید کاندیداهای اصلاح‌طلب و اصلاح‌طلبان دیگر، از جمله، خاتمی قرار گرفت و اعتراضات مردمی را در پی داشت؛ همچنین میرحسین موسوی نیز گفت تا تشکیلاتی با نام راه سبز امید تأسیس خواهد کرد و او و محمد خاتمی و مهدی کروبی در شورای مرکزی آن خواهند بود و هدف از آن، ایجاد مردم‌سالاری، آزادی، پیشرفت و جمهوری اسلامی واقعی بر اساس آرمان‌های سید روح‌الله خمینی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران است.
فعالان اصلاحات بعد از انتخابات
ویرایشبیشتر فعالان اصلاح‌طلب بعد از انتخابات، یا دستگیر شدند یا مجبور شدند که ایران را ترک کنند و عده‌ای از اصولگرایان پیاپی درخواست دستگیری یا محاکمه سران دستگیر نشده اصلاح‌طلب را داشتند. نماینده مجلس: ۱۰۰ چهره اصلاح‌طلب پس از انتخابات ۸۸ محاکمه شدند
انتخابات ریاست جمهوری یازدهم
ویرایشدر جریان یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، حسن روحانی، تنها کاندیدای مورد حمایت اصلاح طلبان توانست با کسب ۵۰٫۷۱ درصد آرا پست ریاست جمهوری ایران را احراز کند. حسن روحانی پس از پیروزی در انتخابات و در اولین پیام خود به عنوان رئیس‌جمهور منتخب ملت صراحتاً از علی اکبر هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی تشکر کرد و اظهار داشت از همه نیروهای اصلاح‌طلب نخبه و اصول‌گرای معتدل استفاده خواهد کرد. در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم نیز جناح اصلاح طلبان مجدداً از حسن روحانی حمایت کردند.
انتخابات مجلس دهم و خبرگان پنجم
ویرایشائتلاف اصلاح طلبان ایران به نام ائتلاف فراگیر اصلاح‌طلبان: گام دوم برای شرکت در انتخابات دهمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی و انتخابات پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان رهبری شکل گرفت. در نهایت این ائتلاف با چهار چهره سرشناس یعنی سید محمد خاتمی، محمد رضا عارف، حسن روحانی و اکبر هاشمی رفسنجانی تشکیل شد و فهرستی با نام لیست امید برای انتخابات توسط شورای عالی سیاستگذاری انتخاباتی اصلاح‌طلبان ارائه شد که در تهران به پیروزی قاطع رسید و در استان‌ها نیز در مرحله اول و دوم ۱۳۰ کرسی مجلس را به دست آوردند.[۲۰]
انتخابات مجلس یازدهم
ویرایشبراساس تصمیم پانزدهم بهمن ماه شورای عالی سیاست گذاری جبهه اصلاح طلبان، احزاب می‌توانستند از حق قانونی خود برای رقابت حداقلی در انتخابات دوم اسفندماه مجلس یازدهم استفاده کنند. به همین دلیل، شورای عالی اصلاح طلبان با بیان اینکه این جبهه در تهران لیستی ارائه نمی‌دهد، از احزاب و شوراهای اصلاح‌طلبان استان‌ها خواست متناسب با واقعیات صحنه رقابت، راساً و به شکل اقتضایی نسبت به معرفی نامزدها و کمک به حضور پررنگ مردم، نهایت سعی و تلاش خود را مبذول دارند.[۲۱] با آغاز ثبت‌نام انتخابات مجلس شورای اسلامی، محمدرضا عارف که سرلیست اصلاح‌طلبان برای انتخابات ۹۴ بود و ریاست شورای سیاستگذاری را برعهده داشت از ثبت‌نام خودداری کرد و برخلاف دوره قبل، اصلاح‌طلبان کم‌فروغ ظاهر شدند و روز آخر ثبت‌نام، مجید انصاری وارد عرصه شد تا خلأ نبود سرلیست را برای آنها پر کند.[۲۲] پس از اینکه شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان اعلام کرد برای انتخابات ۲ اسفند مجلس شورای اسلامی لیستی را ارائه نخواهد کرد برخی از احزاب و گروه‌های سیاسی اصلاح طلب به صورت جداگانه یا با ائتلاف چند حزب اصلاح طلب مباردت به ارائه لیست انتخاباتی کردند که از این جمله لیست‌ها می‌توان به ائتلاف برای ایران، یاران هاشمی اشاره کرد.[۲۳]
در این چارچوب هشت حزب اصلاح‌طلب شامل:[۲۱]
- حزب مردم سالاری
- حزب اسلامی کار
- مجمع فرهنگیان ایران اسلامی
- خانه کارگر
- انجمن اسلامی معلمان
- حزب همبستگی دانش آموختگان ایران
- حزب وحدت و همکاری
- حزب آزادی
با ارائه لیستی مشترک برای پایتخت با نام ائتلاف برای ایران وارد رقابت‌های انتخاباتی دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی شدند؛ انتخاباتی که با حضور ۱۴۵۳ نامزد در تهران، ری، شمیرانات، اسلام‌شهر و پردیس برای کسب ۳۰ کرسی مجلس برگزار می‌شود. در نهایت اصلاح‌طلبان، موفق به کسب بیست کرسی در مجلس یازدهم شدند. اصلاح‌طلبان تهران موفق به کسب کرسی نشدند.[۲۴]
انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳
ویرایشمسعود پزشکیان در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳ از سوی شورای نگهبان جهت ورود به چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری تأیید صلاحیت شد.[۲۵] او به‌دنبالِ بهبود روابط با غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران به‌منظور کاهش تحریم‌های آمریکا بوده و موضع ملایم‌تری در قبال الزام زنان به حفظ حجاب داشته است. یکی از رویکردهای او جلب نظر رای‌دهندگان سرخورده، به‌ویژه نسل‌های جوان بود. او در تبلیغات انتخاباتی، خود را غیرحزبی معرفی کرد که با همه جریان‌های سیاسی اصلاح‌طلب و اصول‌گرا کار می‌کند.
پس از اعلام نام نامزدهای نهایی، جبهه اصلاحات او را به‌عنوان نامزد خود اعلام کرد.[۲۶] سید محمد خاتمی و حسن روحانی، رئیس‌جمهورهای سابق، هم از او حمایت کردند.[۲۷][۲۸] علی عبدالعلی‌زاده به‌عنوان رئیس ستاد انتخاباتی پزشکیان انتخاب شد.[۲۹] محمدجواد ظریف و محمدجواد آذری جهرمی نیز نقش پررنگی در کارزار انتخاباتی او داشتند.[۳۰][۳۱] در طول دوران انتخاباتی، برخی از نامزدهای اصول‌گرای رقیب مدعی بودند که دولت پزشکیان، دولت سوم روحانی خواهد بود، اما پزشکیان این موضوع را رد کرد.[۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]
پزشکیان در دور نخست انتخابات بیش از ۱۰٬۴۱۵ میلیون رای کسب کرد اما به‌دلیل اینکه نتوانست ۵۰٪ آرا را به خود اختصاص دهد، او و سعید جلیلی به دور دوم انتخابات رفتند.[۳۷] پزشکیان در دور دوم با کسب بیش از ۱۶ میلیون رأی (۵۴٪ آرا) به‌عنوان نهمین رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد.[۳۸]
انتقادها
ویرایشخیزش ۱۴۰۱ ایران
ویرایشدر جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران بیشتر اصلاح‌طلبان به خشونت حکومتی بر ضد معترضان اعتراضی نکردند.[۳۹]
تشکل‌های عمده اصلاح‌طلبان
ویرایش- مجمع روحانیون مبارز
- انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها
- حزب اسلامی کار
- مجمع نیروهای خط امام
- حزب کارگزاران سازندگی ایران
- مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم
- حزب مردم‌سالاری
- حزب همبستگی دانش‌آموختگان ایران
- خانه کارگر
- حزب اراده ملت ایران
- حزب اعتماد ملی
- حزب اتحاد ملت ایران اسلامی
- حزب ندای ایرانیان
- مجمع دانش‌آموختگان ایران اسلامی
- سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی
- حزب جمهوریت ایران اسلامی
بنیادها
ویرایشعملکرد انتخاباتی
ویرایش- ریاست‌جمهوری
- مجلس
| سال | ائتلاف (های) حاضر در انتخابات | کرسی‌ها | -/+ | وضعیت در مجلس |
|---|---|---|---|---|
| ۱۳۷۹–۱۳۷۸ | جبهه دوم خرداد | ۱۸۴[۶۸] | جدید | اکثریت |
| ۱۳۸۳–۱۳۸۲ | ائتلاف برای ایران | ۴۷[۶۸] | ۱۳۷ 
|
اقلیت |
| ۱۳۸۷–۱۳۸۶ | ائتلاف اصلاح‌طلبان ائتلاف مردمی اصلاحات |
۵۸[۶۸] | ۱۱ 
|
اقلیت |
| ۱۳۹۱–۱۳۹۰ | جبهه اصلاح‌طلبان جبهه مردمی اصلاحات |
۲۰[۶۸] | ۳۸
|
اقلیت |
| ۱۳۹۵–۱۳۹۴ | ائتلاف فراگیر اصلاح‌طلبان | ۱۲۳[۶۸] | ۱۰۳
|
مجلس معلق در اتحاد با جبهه تدبیر و توسعه ایران اسلامی |
| ۱۳۹۹–۱۳۹۸ | ائتلاف برای ایران | ۳۸[۶۸] | ۸۵
|
اقلیت |
| ۱۴۰۳–۱۴۰۲ | عدم رقابت | — | ||
فراکسیون‌های پارلمانی
ویرایش| ◎ | رهبر پارلمانی جناح اصلاح‌طلبان |
| فراکسیون حائز اکثریت در مجلس |
- فراکسیون‌های جبهه‌ای
| دوره | سال‌ها | فراکسیون(ها) |
|---|---|---|
| ۶ | ۱۳۸۳–۱۳۷۹ | دوم خرداد[۶۹]رئیس: محتشمی‌پور ◎ |
| ۷ | ۱۳۸۷–۱۳۸۳ | خط امامرئیس: تابش ◎ |
| ۸ | ۱۳۹۱–۱۳۸۷ | خط امامرئیس: هاشمیان ◎ |
| ۹ | ۱۳۹۵–۱۳۹۱ | — |
| ۱۰ | ۱۳۹۹–۱۳۹۵ | امیدرئیس: عارف ◎ |
| ۱۱ | ۱۴۰۳–۱۳۹۹ | — |
| ۱۲ | ۱۴۰۷–۱۴۰۳ | — |
- فراکسیون‌های حزبی
| دوره | سال‌ها | حزب(ها) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۶ | ۱۳۸۳–۱۳۷۹ | روحانیون مبارزرئیس: انصاری | مشارکترئیس: نعیمی‌پور | همبستگیرئیس: قندهاری ← حضرتی | کارگزارانرئیس: مرعشی ← علی هاشمی | اسلامی کاررئیس: سرحدی‌زاده | نیروهای خط امامرئیس: غریبانی | خط امامرئیس: سلیمانی | |
| ۷ | ۱۳۸۵–۱۳۸۳ | — | |||||||
| ۱۳۸۷–۱۳۸۵ | اعتماد ملیرئیس: قمی | — | |||||||
| ۸ | ۱۳۹۱–۱۳۸۷ | اعتماد ملیرئیس: خباز | — | ||||||
| ۹ | ۱۳۹۵–۱۳۹۱ | — | |||||||
| ۱۰ | ۱۳۹۹–۱۳۹۵ | مردمسالاریرئیس: کواکبیان | — | ||||||
| ۱۱ | ۱۴۰۳–۱۳۹۹ | — | |||||||
| ۱۲ | ۱۴۰۷–۱۴۰۳ | — | |||||||
پانویس
ویرایش- ↑ Rohollah Faghihi (3 May 2017), "Spiritual leader of Iranian Reformists backs Rouhani", Al-Monitor, retrieved 25 May 2017
- ↑ Scott Peterson (9 February 2009), "On eve of Iran anniversary, talk of compromise", MinnPost, retrieved 30 April 2016
- ↑ Badamchi, Meysam (2017). Post-Islamist Political Theory: Iranian Intellectuals and Political Liberalism in Dialogue. Philosophy and Politics - Critical Explorations. Vol. 5. Springer. p. 3. ISBN 978-3-319-59492-7.
- ↑ Mohseni, Payam (2016). "Factionalism, Privatization, and the Political economy of regime transformation". In Brumberg, Daniel; Farhi, Farideh (eds.). Power and Change in Iran: Politics of Contention and Conciliation. Indiana Series in Middle East Studies. Indiana University Press. p. 201–204.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Ahmad Ashraf and Ali Banuazizi (2001), "Iran's Tortuous Path Toward "Islamic Liberalism"", International Journal of Politics, Culture and Society, 15 (2): 237–256, doi:10.1023/A:1012921001777, ISSN 0891-4486
- ↑ طیبی، زهرا؛ ملکی، علی (۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳). «تیپولوژی مجلس دوازدهم». فرهیختگان (۴۱۳۶): ۲ و ۷.
- ↑ «همه چیز درباره جناح اصلاح طلبان - تلنگر». talaangor.ir. ۲۰۲۵-۰۱-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۰۲.
- ↑ «آیا اصلاح طلبان سوسیال‌دموکرات‌اند؟ | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. ۲۰۱۹-۰۱-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۰۲.
- ↑ «گرایش کنشگران سیاسی ایرانی به عدالت و آزادی - چشم انداز ایران». ۲۰۱۸-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۰۲.
- ↑ «اصولگرایی چیست و اصلاح طلب کیست؟». تین نیوز. ۲۰۲۵-۰۶-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۰۲.
- ↑ «مرزهای سرگردان». اعتمادآنلاین. ۲۰۲۵-۰۶-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۰۲.
- ↑ ایران، عصر (۱۴۰۲-۰۱-۱۲). «واژۀ «اصلاحات» کِی و چگونه در ایران شکل گرفت؟». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۰۲.
- ↑ «چرا جریان دوم خرداد به بازسازی و تعریف نیاز دارد؟». مشرق نیوز. ۲۰۲۰-۰۴-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۵-۳۱.
- ↑ «چپ‌هایی که راست شدند و راست‌هایی که چپ شدند». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۰۲.
- ↑ «چرخش به راست روحانی در چینش کابینه | امید». omidnameh.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۴.
- ↑ «نگاهی به پیشینه همه اعضای کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۸-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۲۵.
- ↑ «Magiran | روزنامه اعتماد (1403/05/29): احمد میدری وزیر پیشنهادی تعاون، کار و رفاه اجتماعی: می توان فقر را مهار کرد». www.magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۲۵.
- ↑ تشکیل «ائتلاف اصلاح‌طلبان» در ایران، وبگاه دویچه وله
- ↑ vista. «آرایش اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری دهم». ویستا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۱.
- ↑ پیروزی قاطع لیست امید
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ «رونمایی از لیست ائتلافی ۸ حزب اصلاح طلب /جای خالی کارگزاران در ائتلاف احزاب اصلاح طلب». خبرآنلاین. ۲۶ بهمن ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «ختمِ شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان با اعلام «نیامدن» !؛ چگونه کار تشکیلات عارف توسط رادیکال‌ها تمام شد؟». تسنیم. ۱۸ بهمن ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «یاران اصلاحات؛ جدیدترین لیست اصلاح طلبان برای انتخابات مجلس در تهران+اسامی». تسنیم. ۲۹ بهمن ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «حضور کم‌رمق اصلاح‌طلبان و مستقلین در مجلس یازدهم +جدول». خبرآنلاین. ۴ اسفند ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «اسامی ۶ کاندیدای تایید صلاحیت شده انتخابات ریاست جمهوری». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۶-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «فوری/ جبهه اصلاحات کاندیداهای خود در انتخابات ۱۴۰۳ را معرفی کرد +اسامی». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۶-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «فوری/ پیام مهم سیدمحمد خاتمی در حمایت از پزشکیان». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۷-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «ببینید | حمایت روحانی از پزشکیان: به کسی رأی دهیم که مصمم است سایه تحریم را از سر مردم بردارد». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۶-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «علی عبدالعلی زاده رییس ستاد پزشکیان شد». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۶-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «تاجرنیا خبر داد: پیوستن محمدجواد ظریف به ستاد انتخاباتی پزشکیان». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۶-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «آذری جهرمی قائم مقام ستاد انتخاباتی پزشکیان شد». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۶-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «زاکانی: مردم اجازه ندهند دولت سوم روحانی سرکار بیاید». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۷-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «قاضی زاده هاشمی: خطر دولت سوم روحانی و دولت آبان ۹۸ وجود دارد که وزیر جهادش خودکفایی در گندم را حرف مفت خواند و اینترنت جهانی را ضربه فنی کرد». خبرگزاری دانشجو. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «جلیلی: می خواهند دولت سوم روحانی را تشکیل دهند». خبرگزاری دانشجو. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «قالیباف: ستاد پزشکیان همان ستاد روحانی است». خبرگزاری دانشجو. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «پزشکیان: دولت سوم روحانی نیستم/هر اقدامی را با مشورت مردم انجام می‌دهم». ایرنا. ۲۰۲۴-۰۶-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «نتایج نهایی دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ اعلام شد». فردای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۶-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ «نتایج نهایی مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری اعلام شد». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۷-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۲۸.
- ↑ عبدالله مؤمنی (۱۱ آبان ۱۴۰۱). «اعتراضات ایران؛ آیا جریان اصلاح‌طلبی و اصلاح‌طلبان پایان یافته است؟». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «بیانیه شماره یک ستاد انتخابات جبهه دوم خرداد منتشر شد». ایسنا. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۰.
- ↑ «شورای هماهنگی گروه‌های خط امام نامه سرگشاده‌ای به رئیس‌جمهور منتشر کرد». ایسنا. ۲۵ فروردین ۱۳۸۰.
- ↑ «بیانیه جبهه اصلاح‌طلبان (مدافعین نهادهای مدنی) در خصوص هشتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری». ایسنا. ۱۳ خرداد ۱۳۸۰.
- ↑ «رئیس دوره‌ای شورای هماهنگی جبههٔ اصلاحات: پروندهٔ اجماع در جبههٔ اصلاحات بسته نیست». ایسنا. ۲۲ فروردین ۱۳۸۴.
- ↑ «معین پس از ثبت‌نام: آنچه مورد اجماع ملی قرار گیرد برای ما هم اصلح هست/ مهم‌ترین رقیبم "عدم حضور حداکثری مردم در انتخابات" است». ایسنا. ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۴.
- ↑ «حمایت "حزب پاک" از تشکیل جبهه دموکراسی و حقوق بشر و کاندیداتوری معین». خبرگزاری مهر. ۱۷ خرداد ۱۳۸۴.
- ↑ «اصلاح‌طلبان ایران اسلامی: با نگاهی نو، دوم خردادی دیگر بسازیم». ایسنا. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۴.
- ↑ «ستادهای اصلاح‌طلبان ایران اسلامی در ۳۰ استان کشور راه‌اندازی شد». خبرگزاری مهر. ۸ خرداد ۱۳۸۴.
- ↑ «جبهه تحکیم دموکراسی در زمینه کاندیداتوری کواکبیان به اجماع رسید». خبرگزاری مهر. ۲۳ بهمن ۱۳۸۳.
- ↑ «جبهه تحکیم دموکراسی از کاندیدای خاصی حمایت نمی‌کند». خبرگزاری مهر. ۲۰ خرداد ۱۳۸۴.
- ↑ «بیانیه شورای هماهنگی جبهه اصلاحات در حمایت از هاشمی رفسنجانی». ایسنا. ۱ تیر ۱۳۸۴.
… معتقدیم باید طرح گلایه‌ها و انتظارات حداکثری را به فرصتی دیگر موکول کرد و همه برای دفع این خطرات عاجل، بسیج عمومی و مردمی را برای حضور در پای صندوق‌های اخذ رأی در مرحلهٔ دوم انتخابات وجهه همت خود قرار دهیم.
- ↑ «بیانیه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در حمایت از هاشمی رفسنجانی در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری». ایسنا. ۲۹ خرداد ۱۳۸۴.
طی یک سال گذشته تمامی تلاش و تکاپوی سازمان در قالب جبهه اصلاح‌طلبان پیشرو، معطوف به تحقق حداقلی و در صورت امکان کسب پیروزی‌های فراتر برای ملت ایران بوده است… علیرغم اختلاف آراء و دیدگاه‌ها و فارغ از هرگونه چشم‌داشت و سهم‌خواهی سیاسی، شکست پروژه تبدیل رئیس‌جمهور به رئیس‌دفتر را در این مقطع در گرو حمایت از کاندیداتوری آقای هاشمی رفسنجانی می‌داند.
- ↑ «بیانیهٔ جبههٔ مشارکت: با حفظ دیدگاه‌های انتقادی و شفاف خود نسبت به هاشمی، آرای خود را به نفع وی می‌ریزیم». ایسنا. ۳۰ خرداد ۱۳۸۴.
… با تأکید بر مواضع قبلی خود در موضوعات مختلف به ویژه پایبندی و تلاش برای تحقق برنامه‌های اعلام شده توسط کاندیدای اصلاح‌طلبان پیشرو آقای دکتر مصطفی معین، این رأی را به مثابهٔ نفی حاکمیت اقتدارگرایی مطلق و با حفظ دیدگاه‌های انتقادی و شفاف خود به عملکرد گذشتهٔ آقای هاشمی به صندوق‌ها می‌ریزد.
- ↑ «بیانیه دکتر معین دربارهٔ حضور مردم در مرحله دوم انتخابات: در مرحله دوم انتخابات شرکت می‌کنم و به هاشمی رفسنجانی رأی می‌دهم». ایسنا. ۱ تیر ۱۳۸۴.
من با اصرار بر آن که هیچ سهمی در آینده قدرت جز حق اساس خود و همه شهروندان در استفاده از آزادی نخواهم خواست تنها برای تشکیل جبهه دمکراسی و حقوق بشر برای توانمندسازی شهروندان و دفاع از حقوق فعالان سیاسی، احزاب، گروه‌ها و نهادهای مدنی، مطبوعات و اصناف خواهم کوشید، با تکیه بر مرزها و نقدهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی که تاکنون داشته‌ام و از این پس نیز خواهم داشت در روز جمعه به جناب آقای هاشمی رفسنجانی رأی خواهم داد.
- ↑ «رأی به هاشمی ادامه راه اصلاح‌طلبانی چون بهشتی، مطهری و خاتمی است». خبرگزاری مهر. ۲۹ خرداد ۱۳۸۴.
- ↑ «کوتاه از انتخابات». ایسنا. ۳۱ خرداد ۱۳۸۴.
- ↑ «حمایت رسمی شورای هماهنگی جبهه اصلاحات از میرحسین موسوی». خبرگزاری مهر. ۲۸ فروردین ۱۳۸۸.
- ↑ «سهیلا جلودارزاده: ائتلاف مردمی حامیان میرحسین موسوی با محوریت جبهه تحکیم دموکراسی شکل گرفته است». ایسنا. ۱۸ فروردین ۱۳۸۸.
- ↑ «شورای هماهنگی جبهه اصلاحات از کاندیداتوری هاشمی اعلام حمایت کرد». خبرگزاری مهر. ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «حمایت جبهه مردمی اصلاحات از هاشمی رفسنجانی». خبرگزاری مهر. ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «شورای هماهنگی جبهه اصلاحات از حسن روحانی حمایت کرد». ایسنا. ۲۱ خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «حمایت جبهه مردمی اصلاحات از حسن روحانی». خبرگزاری فارس. ۶ خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «اطلاعیه شماره ۲ جبهه اصلاح‌طلبان دربارهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری». ایسنا. ۳۱ فروردین ۱۳۹۲.
- ↑ «جبهه اصلاح‌طلبان تأکید کرد: اصلاحات را با حسن روحانی ادامه می‌دهیم». ایسنا. ۲۲ خرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «توضیحات صادقی دربارهٔ سازوکار فعالیت انتخاباتی شورای هماهنگی جبهه اصلاحات». ایسنا. ۱۰ فروردین ۱۳۹۶.
- ↑ معتمد کیا، محسن (۲۵ خرداد ۱۴۰۰). «تصمیم «جبهه اصلاحات ایران» برای انتخابات ریاست‌جمهوری عوض نشد». ایسنا.
- ↑ فرامرزی، محسن (۲۵ خرداد ۱۴۰۰). «بیانیه «ائتلاف جمهور» در حمایت از نامزدی همتی». ایسنا.
- ↑ راعی، رویا (۲۳ خرداد ۱۴۰۳). «اعلام حمایت جبهه اصلاحات از مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری». ایرنا.
- ↑ ۶۸٫۰ ۶۸٫۱ ۶۸٫۲ ۶۸٫۳ ۶۸٫۴ ۶۸٫۵ فخرآبادی، فرهاد (۵ اسفند ۱۴۰۲). «از مشارکت تا سکوت». هم‌میهن (۴۵۴): ۴.
- ↑ ابراهیمی، زهرا (۱۹ خرداد ۱۳۸۲). «فراکسیون گسسته». همشهری (۳۰۷۱): ۱۳ و ۱۵.
برای مطالعه بیشتر
ویرایش- «فرهنگ جامع سیاسی» - نوشتهٔ محمود طلوعی - نشر علم - شابک: ۴-۰۳۰-۴۰۵-۹۶۴
- «کتاب اصطلاحات سیاسی» - به کوشش عبدالرحمان میاح - نشر پارسایان - ۴-۹۱-۶۵۶۶-۹۶۴
- «کتاب پژوهش در علوم سیاسی» - نوشته دکتر کاووس سید امامی - ۵-۴۱-۷۷۴۶-۹۶۴
- «چرا اصلاحات شکست خورد: نقدی بر عملکرد هشت ساله اصلاح طلبان در ایران ۱۳۷۶–۱۳۸۵»، دکتر کاظم علمداری، خرداد ۱۳۸۷، انتشارات سایه، شابک: ۲-۳۷-۹۳۳۴۲۹-۱