عبدالرحمان شرفکندی
عبدالرحمان شرفکندی (به کردی: عهبدولڕهحمان شهرهفکهندی) (زاده ۲۵ فروردین ۱۳۰۰[۲] در مهاباد[۶][۷][۸] – درگذشته ۲ اسفند ۱۳۶۹ در کرج)، متخلص به هژار (به کردی: ههژار)، شاعر، نویسنده، مترجم، فرهنگنویس، واژهشناس،[۹] محقق، اسلامشناس، مفسر، فرهنگنویس و عکاس[۱۰] کرد ایرانی بود.
عبدالرحمان شرفکندی (هژار) عبدالرحمن شرفکندی | |
---|---|
![]() هژار در اوایل حکومت جمهوری مهاباد، ۱۹۴۶ | |
زادهٔ | ۲۵ فروردین ۱۳۰۰ ۱۴ آوریل ۱۹۲۱ مهاباد، ایران |
درگذشت | ۲ اسفند ۱۳۶۹ ۲۱ فوریه ۱۹۹۱ (۶۹ سال) عظیمیه، کرج، تهران، ایران |
آرامگاه | مقبرةالشعرای مهاباد[۱] |
محل زندگی | بوکان، مهاباد، عراق، لبنان، اتحاد جماهیر شوروی، سوریه، کرج |
ملیت | ایرانی |
دیگر نامها | ماموستا هژار[۲] |
نژاد | کرد |
شهروندی | ایران |
پیشه | نویسنده، مترجم، شاعر، اسلامشناس، مفسر، فرهنگنویس |
سالهای فعالیت | ۱۳۲۵–۱۳۶۹ |
آثار | فرهنگلغت هَنبانَهبورینَه، بو کوردستان (برای کردستان)، چیشتی مجیور (شلمشوربا)، قرآن پیروز (ترجمهٔ کردی قرآن)، ترجمهٔ قانون ابنسینا، ترجمهٔ کردی رباعیات خیام[۳] |
عنوان | ههژار |
حزب سیاسی | جمعیت احیای کرد (جمعیت ژ-کاف) |
همسر(ها) | معصومه احمدی[۴] |
فرزندان | شێرکۆ، ئاگری، زاگرۆس و خانی[۴] |
خویشاوندان | صادق شرفکندی (برادر) |
جایزه(ها) | لوح تقدیر و نشان زرین انجمن آثار و مفاخر فرهنگی[۳] |
” |
نثر مرحوم عبدالرحمن شرفکندی (هژار) که دوستان اشاره کردند، حقاً کار بسیار بزرگی را انجام داده؛ این ترجمهٔ کتاب قانون ابن سینا یک کار پیچیده و مرکب و بسیار ارزشمند است … به من خبر دادند که این کتاب ترجمه شده و کتاب مرحوم «هژار» را آوردند، من کتاب را که خواندم، دیدم هر کسی این کتاب را بخواند، حقاً و انصافاً در مقابل استحکام و استواری این نثر زیبا سر تعظیم فرود میآورد، خیلی خوب این ترجمه انجام گرفته. من البته ایشان را نمیشناختم؛ پرسیدم، گفتند: ایشان «کرد» هستند. بعد هم چند سال قبل اطلاع پیدا کردم ایشان از دنیا رفتند. |
“ |
—سخنرانی سید علی خامنهای، رهبر ایران در مورد ترجمهٔ کتاب «قانون در طب» ابن سینا توسط هژار، ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۸، [۵] |

از کارهای برجستهٔ او میتوان به ترجمهٔ کتاب قانون در طب ابن سینا از عربی به فارسی، ترجمهٔ منظوم رباعیات خیام از فارسی به کردی مرکزی و فرهنگ کردیبهکردی و فارسیِ هَنبانهبۆرینه اشاره کرد. وی در سرودن شعر، تحت تأثیر شاعران برجستهٔ کرد مانند احمد خانی، وفایی، ملای جزیری و حاجی قادر کویی بود.
هژار در جمهوری مهاباد بههمراه هیمن بهعنوان شاعر ملی کردستان برگزیده شد. وی همچنین در جنبش آزادیخواهی کردستان عراق به رهبری مصطفی بارزانی نیز مشارکت داشت.[۱۱] عبدالرحمن شرفکندی برادر بزرگتر صادق شرفکندی سیاستمدار کرد است که در برلین طی ماجرای ترور میکونوس ترور شد.
زندگینامه
تولد، کودکی و نوجوانی
عبدالرحمن شرفکندی در ۶ شعبان ۱۳۳۹ (برابر با ۲۵ فروردین ۱۳۰۰ / ۱۴ آوریل ۱۹۲۱) در مهاباد متولد شد. عبدالرحمن دوساله بود که دامان محبت مادرش را از دست داد و از همان اوان کودکی، سختی و تلخی زندگی را تجربه کرد.[۶] پدر او به این دلیل که شخصی مذهبی بود و علاقهای که به عبدالرحمان سیوطی داشت، نام او را «عبدالرحمان» گذاشت.[۲] وی فرزند ملا محمد بور بود.[۱۱] برخی از منابع، همانند کتاب ساوجبلاغ مکری - مهاباد در آیینه اسناد تاریخی، محل تولد شرفکندی را روستای شرفکند بوکان ذکر کردهاند.[۱۲]
دوران کودکی و نوجوانی را در حوزههای دینی و علمی در زادگاهش سپری کرد و در اوایل جوانی بههمراه خانوادهاش به روستای طَرَغه، از توابع شهرستان بوکان، اقامت گزیدند.[۱۳] او مدتی نزد سیدمحمد، که طلبهٔ جوانی بود، فرهنگ لغات عربی، معلقات سبع و لامیّةالعجم طغرایی اصفهانی را فراگفت و با اشعار نالی، شاعر کرد، آشنا شد.[۳]
در مسجد بازار مهاباد، نزد ملاحسین مجدی قصیدهٔ بانَتْ سُعاد کعب بن زهیر و لامیةالعرب ابن الوردی را آموخت. سپس به خانقاه شیخ برهان بازگشت و تا هفدهسالگی برای فراگیری دانش به اکثر روستاها و شهرهای حوالی بوکان سفر کرد. او از آنجایی که به شعر علاقه داشت، دیوان شاعران زیادی را خواند و اشعار فراوانی از حفظ داشت.[۳]
اوایل جوانی و مرگ پدر
با مرگ پدر در سال ۱۳۱۷ خورشیدی، عهدهدار مسئولیت خانواده شد. تحصیل را رها کرد، به کسبوکار روی آورد و به شهر بوکان نقل مکان کرد. مدتی در ادارهٔ دخانیاتِ بوکان به کار پرداخت. ازآنجاکه اهل شعر بود، در آن ایام به سرودن شعر روی آورد و اشعار انتقادیِ طنزی در باب مسائل غیراخلاقیِ رایج در ادارات آن زمان سرود. او در شعر، «هژار» (به کردی: ههژار) (بهمعنی بینوا، بیچاره، ندار) را بهعنوان تخلص برای خود برگزید. نخستین دیوان اشعارش را با نام آلکوک در ۱۳۲۵ خورشیدی در تبریز منتشر کرد.[۳]
هژار، بهدلیل مسائل سیاسی، مدت دو ماه در شهر سقز به زندان افتاد، ولی هنگام انتقال به مهاباد، گریخت و به عراق رفت. در آنجا بهعلت کار زیاد سخت بیمار شد و به بیمارستانی در جبل لبنان انتقال یافت. او مدت دو سال در جبل لبنان به مطالعه پرداخت و اطلاعات خود را در زمینهٔ زبان و ادبیات عرب تکمیل کرد. با بازگشت به عراق، به عضویت مجمع علمی آن کشور درآمد و به مطالعه و تحقیق پرداخت و برخی اشعار و مقالاتش را منتشر کرد. هژار سه سال نیز در سوریه اقامت گزید و عاقبت، بعد از هفده سال، به ایران بازگشت و در عظیمیهٔ کرج اقامت گزید.[۳]
بازگشت به ایران
با بازگشت به ایران، بهرام فرهوشی در دانشگاه تهران، ترجمهٔ کتاب قانون در طب، تألیف ابن سینا را از عربی به فارسی به او پیشنهاد داد.[۱۳] در ازای دستمزد مختصری، و با ترجمهٔ اولین کتاب (مجلد) از این اثر، در محافل علمی و ادبی راه پیدا کرد و به عضویت فرهنگستان زبان ایران درآمد.[۶]
با تلاش سخت و خستگیناپذیر، بیشتر ساعات شبانهروز را به تحقیق و تألیف و ترجمه مشغول بود و در سایهٔ این کار، آثاری را در زمینههای مختلف علمی و ادبی و فرهنگی نوشت، که از آن جملهاند: شرح دیوان اشعار شیخ احمد جزیری (معروف به ملای جزیری)، ترجمهٔ دورهٔ کامل کتاب قانون ابن سینا در هفت مجلد، گردآوری هَهنبانَه بۆرینَه (فرهنگ جامع لغات کردی به کردی و فارسی)، زندگینامهٔ خودنوشتش با عنوان جێشتی مجێور (بهمعنی «شلمشوربا»)، و بالاخره ترجمهٔ کامل قرآن به زبان کردی مرکزی.[۶]
درگذشت
هژار، سرانجام بر اثر بیماری در روز پنجشنبه دوم اسفندماه ۱۳۶۹ در تهران درگذشت. پیکر او را به مهاباد منتقل کردند و در حالیکه شهر در ماتم نشستهبود و جمعیت انبوهی از دور و نزدیک برای وداع با وی گرد آمدهبودند، با تجلیل بسیار، که حتی مسعود بارزانی، رئیس وقت اقلیم کردستان عراق نیز حضور داشت، تا گورستان بداق سلطان برده شد و در کنار هیمن و ملا غفور دباغی (از مشاهیر کرد) به خاک سپرده شد.[۶]
کتابشناسی
هژار در طول زندگیاش خدمات فرهنگی و علمی زیادی انجام داده که میتوان به برخی از آنها اشاره کرد:[۳][۶]
مقالات
- «مناظره دونفره (به کردی: دهمهتهقهیێکی دووکهسی)»، مقاله (کردی)، مجلهٔ نیشتمان، شماره ۱، صفحه ۵–۶، سال ۱۳۲۲ ش.[۱۴]
تألیف
- «آلکوک»، دیوان اشعار (کردی)، سال ۱۳۲۵ ش، ۱۹۴۵ م.[۳][۱۳][۱۵]
- «بیتی سرمر»، منظومهای دربردارندهٔ طنزهای اجتماعی (کردی)، سال ۱۳۳۶ ش، ۱۹۵۷ م.[۲][۶][۱۳]
- «بو کوردستان»، دیوان اشعار (کردی)، ۱۳۴۴ ش، ۱۹۶۶ م.[۶][۱۳]
- «فرهنگ کردی-کردی و کردی-فارسی: هنبانهبورینه»، ۱۳۶۹ ش، ۱۹۹۰ م.[۶][۱۶]
- «چیشتی مجیور (شلمشوربا)»، ۱۳۷۲ ش، ۱۹۹۷۰ م.[۹]
ترجمه
- «مم و زین»، اثر احمد خانی، (ترجمه از کردی شمالی (کرمانجی) به کردی مرکزی (سورانی))، ۱۳۳۸ ش، ۱۹۶۰ م.[۲][۱۳]
- «شرفنامه»، اثر شرفخان بدلیسی از فارسی به کردی، ۱۹۶۰ م یا ۱۹۷۳ م.[۲][۶][۱۳]
- «رباعیات خیام»، اثر عمر خیام، از فارسی به کردی، ۱۳۴۶ ش، ۱۹۶۸ م.[۶][۱۳]
- «عشیره جاوان»، اثر مصطفی جواد، ترجمه از عربی به کردی، ۱۳۵۱ ش، ۱۹۷۳ م.[۲][۶][۱۳]
- «قانون در طب»، اثر ابنسینا از عربی به فارسی، ۱۳۵۷ ش، ۱۹۷۹ م.[۱۳][۱۷]
- «آری اینچنین بود برادر»، اثر علی شریعتی، از فارسی به کردی، ۱۳۵۸ ش، ۱۹۸۰ م.[۲][۶][۱۳]
- «پدر، مادر، ما متهمیم»، اثر علی شریعتی، از فارسی به کردی، ۱۳۵۹ ش، ۱۹۸۱ م.[۲][۶][۱۳]
- «عرفان، برابری، آزادی»، اثر علی شریعتی، از فارسی به کردی، ۱۳۵۹ ش، ۱۹۸۱ م.[۲][۶][۱۳]
- «پنج انگشت یک مشت است»، اثر بریژیت ونگور بورسکی، از فارسی به کردی (برای کودکان و نوجوانان)، ۱۳۵۹ ش، ۱۹۸۰ م.[۲][۳][۶]
- «شرح دیوان ملای جزیری»، اثر ملای جزیری، شرح و ترجمه از کردی شمالی (کرمانجی) به کردی مرکزی (سورانی)، ۱۳۶۱ ش، ۱۹۸۲ م.[۲][۶][۱۳]
- «آثارالبلاد و اخبارالعباد»، اثر زکریای قزوینی، ترجمه از عربی به فارسی، ۱۳۶۶ ش، ۱۹۸۷ م.[۶][۱۸]
- «قرآن پیروز»، ترجمه به کردی، ۱۳۷۹ ش، ۲۰۰۰ م.[۶][۱۹]
- «یک، جلوش تا بینهایت صفرها»، اثر علی شریعتی، از فارسی به کردی، چاپ: نامعلوم.[۱۳] ۱۳۸۰ ش، ۲۰۰۱ م.[۲۰]
- «تاریخ اردلان»، اثر ماهشرفخانم مستوره اردلان، از فارسی به کردی، ۱۳۸۱ ش، ۲۰۰۲ م.[۲۱]
- «تاریخ سلیمانیه (شهرزور) و منطقههای آن»، اثر محمدامین زکیبیگ از کردی به فارسی، ۱۳۹۳ ش، ۲۰۱۴ م.[۲۲]
- «روابط فرهنگی ایران و مصر»، ترجمه از عربی به فارسی، هنوز به چاپ نرسیدهاست.[۲]
- «فرهنگ لغت عمید» اثر حسن عمید، ترجمه از فارسی به کردی، هنوز به چاپ نرسیدهاست.[۲]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ مرمت مقبره الشعرای مهاباد توسط شهرداری، وبگاه شهرداری مهاباد.
- ↑ ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ ۲٫۱۰ ۲٫۱۱ ۲٫۱۲ ۲٫۱۳ شرفکندی, عبدالرحمان (۲۰۰۹) [۲۰۰۷]. ماجد مردوخ روحانی (ed.). جێشتی مجێور [شلمشوربا] (به کردی). کردستان عراق: پهخشانگای ئازادی. pp. ۵۲۱ صفحه (مصور).
{{cite book}}
: Check date values in:|سال=
/|تاریخ=
mismatch (help) - ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ ۳٫۷ ۳٫۸ «عبدالرحمن شرفکندی (هژار یا ههژار) (درگذشتهٔ ۱۳۶۹ خورشیدی، [[کرج]])، مترجم». وبگاه مفاخر ایرانزمین. ۵ اسفند ۱۳۹۲. بایگانیشده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۴. پیوند خارجی در
|ناشر=
وجود دارد (کمک); تداخل پیوند خارجی و ویکیپیوند (کمک) - ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ کوردیپیدیا: زنی بزرگ مقاوم همچون کوه، صبور همچون دل مادر (یادی از همسر هژار موکریانی، معصومه احمدی) (به کُردی)؛ بازدید در ۱۳ اسفند ۱۳۹۹.
- ↑ نثر مستحکم عبدالرحمان شرفکندی در ترجمه قانون ابن سینا، وبگاه دفتر حفظ و نشر آثار سیدعلی خامنهای.
- ↑ ۶٫۰۰ ۶٫۰۱ ۶٫۰۲ ۶٫۰۳ ۶٫۰۴ ۶٫۰۵ ۶٫۰۶ ۶٫۰۷ ۶٫۰۸ ۶٫۰۹ ۶٫۱۰ ۶٫۱۱ ۶٫۱۲ ۶٫۱۳ ۶٫۱۴ ۶٫۱۵ ۶٫۱۶ ۶٫۱۷ ۶٫۱۸ محمد حسنپور (۳۰ بهمن ۱۳۹۱). «مروری بر زیست-جهان دو شاعر و ادیب کرد معاصر، هژار و هیمن موکریانی». دریافتشده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ کیهان فرهنگی، مرداد ۱۳۶۷ - شمارهٔ ۵۳
- ↑ Iranica - HAŽĀR
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ "HAŽĀR" (به انگلیسی). Encyclopædia Iranica. ۳۰ بهمن ۱۳۹۱. Archived from the original on 22 April 2015. Retrieved 22 April 2015.
{{cite web}}
: Check date values in:|تاریخ=
(help); Italic or bold markup not allowed in:|ناشر=
(help) - ↑ شرفکندی، عبدالرحمان، ماجد مردوخ روحانی؛ جێشتی مجێور (شلمشوربا) ویرایش سوم کردستان عراق: پهخشانگای ئازادی، ۲۰۰۹ ۶۲۱ صفحه (مصور).
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «عبدالرحمان شرفکندی (هژار)». شبکۀ اینترنتی آفتاب. ۲۲ شهریور ۱۳۸۵. بایگانیشده از اصلی در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۴. دریافتشده در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۴. پیوند خارجی در
|ناشر=
وجود دارد (کمک) - ↑ حیکم زاده، فریدون (۱۳۸۸). ساوجبلاغ مکری (مهاباد) - تاریخ تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و اقتصادی مهاباد به روایت اسناد. هیوا، رهرو. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۹۷۰-۳۲-۷.
- ↑ ۱۳٫۰۰ ۱۳٫۰۱ ۱۳٫۰۲ ۱۳٫۰۳ ۱۳٫۰۴ ۱۳٫۰۵ ۱۳٫۰۶ ۱۳٫۰۷ ۱۳٫۰۸ ۱۳٫۰۹ ۱۳٫۱۰ ۱۳٫۱۱ ۱۳٫۱۲ ۱۳٫۱۳ ۱۳٫۱۴ معلی، محمدعلی (۱ مرداد ۱۳۶۷). «استاد عبدالرحمن شرفکندی، مترجم و شاعر کرد». مجلهٔ فرهنگی و میانرشتهایِ کیهان فرهنگی. تهران، خیابان فردوسی، کوچهٔ شهید شاهچراغی: مؤسسهٔ کیهان (۵۳): صص ۱–۶. بایگانیشده از اصلی در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۴.
- ↑ یاد و یادبودها: بهیاد عبدالرحمان شرفکندی (ههژار) (۱۳۰۰-۱۳۶۹)، احمد شریفی، نشریه «کلک»، فروردین ۱۳۸۰، شماره ۱۳ صفحه ۲۵۲–۲۵۵. وبگاه نورمگز.
- ↑ کتاب «ئاڵهکۆک له لایهن نووسهر: ههژار (١٩٢١-١٩٩١)» بایگانیشده در ۸ مارس ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه وژینبوکس.
- ↑ « ههنبانه بورینه: فرهنگ کردی-فارسی»: ههژار؛ ویراستار محمدماجد مردوخ روحانی بایگانیشده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه National Library of Iran.
- ↑ «قانون در طب» ابوعلی سینا؛ ترجمه عبدالرحمن شرفکندی بایگانیشده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
- ↑ «آثارالبلاد و اخبارالعباد» نوشتهٔ زکریاابنمحمدابنمحمود قزوینی؛ ترجمه عبدالرحمن شرفکندی (هژار) بایگانیشده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
- ↑ «قرآن کریم» ترجمه عبدالرحمن شرفکندی (ههژار) بایگانیشده در ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
- ↑ «یهک له پهنای، و سیفری بێبڕانهوه» نوسراووی عهلی شهریعهتی؛ وهرگێرانی ههژار بایگانیشده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
- ↑ «میژوی ئهردهلان»: لێکدانهوه و وهرگێڕان؛ ماموستا ههژار بایگانیشده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
- ↑ «تاریخ سلیمانیه (شهرزور) و منطقههای آن»: ترجمه به فارسی عبدالرحمن شرفکندی(هژار) بایگانیشده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
پیوند به بیرون
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ عبدالرحمان شرفکندی موجود است. |