نسبت‌های خانوادگی

«دایی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای بازیکن ایرانی، علی دایی را مشاهده کنید.

'نسبت‌های خانوادگی به نسبت‌هایی گفته می‌شود که اقوام و خویشان برای نام بردن از هم استفاده می‌کنند.

نسبت‌های خانوادگی بر سه گونه‌اند. نسبت‌های قومی و نسبت‌های خویشی و نسبت‌های ناتنی.

محتویات

نسبت‌های قومی

نسبت‌های قومی، نسبت‌های خانوادگی ای هستند که بواسطهٔ زاد و ولد بوجود آمده‌اند. نسبت‌های قومی همیشگی هستند.

نسبت‌های قومی به ترتیب نسل برای هر شخص عبارت است از:

سه نسل قبل پدر مادربزرگ (جد)، پدر پدربزرگ (پدرجد یا جد اعلاء یامادر مادربزرگ و مادر پدربزرگ (به مادربزرگ پدر، جده می‌گویند)

دو نسل قبل پدربزرگ پدری (جد)، پدربزرگ مادری (جد)، مادربزرگ پدری، مادربزرگ مادری

یک نسل قبل والدین شامل مادر و پدر، خاله، دایی، عمه، عمو

هم نسل خواهر، برادر، پسرخاله، دخترخاله، پسردایی، دختردایی، پسرعمه، دختر عمه، پسرعمو، دختر عمو

نسل بعد فرزند شامل دختر (فرزند) و پسر (فرزند)، برادرزاده، خواهرزاده

دو نسل بعد نوه

سه نسل بعد نواده=نتیجه

چهار نسل بعد نبیره

پنج نسل بعد ندیده

نسبت‌های خویشی

نسبت‌های خویشی، نسبت‌های خانوادگی‌ای هستند که بواسطهٔ پیوند خویشاوندی (ازدواج) بوجود می‌آیند. نسبت‌های خویشی با از بین رفتن پیوند خویشاوندی از بین می‌روند.

نبست‌های خویشی هر شخص عبارت است از:

همسر شامل زن (همسر) و مرد (شوهر)

باجناغ و جاری

برادرزن، برادرشوهر، خواهرزن، خواهرشوهر

پدر زن، پدر شوهر، مادر زن، مادر شوهر

پدربزرگ شوهر، مادربزرگ شوهر، پدربزرگ زن، مادربزرگ زن

داماد و عروس

زن برادر و شوهر خواهر

نسبت‌های ناتنی

نسبت‌های ناتنی نسبت‌هایی هستند که با ازدواج دوم (و بعد از آن) یک مرد یا زن پدید می‌آید. این نسبت‌ها و تعریفشان، تا حدودی بستگی به فرهنگ جامعه نیز دارد. یعنی ممکن است در جامعه ای برخی روابط فامیلی ناتنی محسوب شود درحالیکه در جامعه دیگری آن روابط ناتنی بحساب نیایند.

نابرادری (برادر ناتنی) ناپسری (پسر ناتنی) ناخواهری (خواهر ناتنی) نادختری (دختر ناتنی) هوو (زن دیگر شوهر)

نام نسبت‌های خانوادگی در لهجه‌هاو گویش‌ها و زبانهای مختلف ایرانی‌تبار

فارسی معیار	تهرانی	کابلی	هراتی	شیرازی	مشهدی	لری	زبان کردی	دزفولی	بلوچی	مازنی	بندری	گیلکی
برادر	برادر	برادر (Brader)	برار (Boraar)، لالا	کاکو	برار	برار	برا، کاکهَ	برار	برات (Berat)	برار (Berar)	بَرار، کاکا	برر
خواهر	خواهر (Xaahar)	خواهر (Xwaahar)	خور (Xowar)	دَدِه	آبجی	خوار	خووِشک	خوار	گهار (Gohar)	خواخور (Khakhor)	خواه، دادا	خواخور
مادر	مادر	مادر	مادر	ننه	ننه	دا	دا، دایک، دالگ	مار	مات (Mat)	ننه (Nana) مار	مُم، مُمِی	مار
پدر	بابا	پدر	پر (Piyar)	بوآ	آقا	بواَ	باووک، باووهَ، بابَ	بواَ	پت (Pet)	پر (per)	بَپ، بَپو	پر(per)
پدربزرگ					باباکولون	پاپا	باپیر		پیروک (Pirok)	گَته پِر	بپْ‌گَپو	آقاجن
مادربزرگ					ننه کولون	ننه		ننه،مَمَ،	بلّوک (Ballok)	گَته مار	ممْ‌گَپو	پیلامار
عمو	عمو	کاکا	عمو، کاکا	عامو	عمو	آمو	مامه، آپۆ، تاتهَ	اومو	ناکو (Nako)	عامو	عامو	آمو
دایی	دایی	ماما	خالو، ماما، دایی		خالو	هالو	خاڵو، هاڵو	خُلو	دایی	دایی	خالو	خالو
شوهر	شوهر (Shohar)	شوهر (Shavhar)	شو (Shou)		شو	مِیرَ	شۆی، مێرد	می رَ	شو	شو	شو	شو
	باجناغ	باجه	باجه	هم ریش	همزلف باجه	هُم ریش	هاو زاووا، هام زۆما	هُم ریش	هُم ریش (Baja)	باجا (Baja)	شو خواهْزن	هم ریش
	جاری		امبجین	هم عروس	جاری	هُم ب ِیی	هاو بۆک، هام بۆی	هَم بِی	هَم بِی (Yari)	شو بِرَر زِن	زن برارْشو	هم جراد
برادرزن	برادرزن	خسر بوره	خسر بوری		برارزن	برار زنَ	ژن برا	زونه برار	زن برار (Zan Berar)	زن برار (Zan Berar)	برارْزن	بررزن(bárár zán)
برادرشوهر	برادرشوهر		برارشو		برارشو	برار می رَ	هیوه ر	برار می رَ	وَسِرزَهت	شو بِرَر
خواهرزن	خواهرزن	خیاشنه	خشلوچه		خوارزن	خوار زنَ		خار زونَ	دوسکیچ	زن خواخور (Zan Khakhor)	خواهْ‌زن	زن خاخور
خواهرشوهر	خواهرشوهر		خورشو		خوارشو	خوار می رَ	دش	خوار می رَ	دوسکیچ	شو خواخور (Shou Khakhor)	خواهْ‌شو
پدرزن	پدرخانوم	خسر	خسر		خُسُر	اومو،	خه زووره	عومو	وَسِرک	زن پیر (Zan Pier)	بپْ‌زن
پدرشوهر	پدرشوهر	خهَسۆرهَ، هه‌سیۆرهَ	پیرشو	اومو،بوهء می رَ	خسر، عمو	حسیره نر	خه زووره	عومو	وَسِرک	شو پیر (Shou Pier)	بپْ‌شو
	زن داداش	ینگه، خانوم بیادر	زن برار، زن لالا	برا ژهَن	زن برار	زِ برار (za barar)	براژن	زونه برار		زن برار (zan berar)	زنْکاکا، زنْ‌برار	زن کاکا
	شوهر خواهر	لالی	شو خور		آق میرزا	میره خوَر	شو خویشک	می رِ خوار		خِش (خویش) Khesh زاما (zama)	شو خواه
مادر زن	مادر خانوم				خُش	حسیره ما	دا ژهَن، خسۆره	خَسی	وسّوک (Vassook)	زن مار (zan mar)	ممْ‌زن