فرمانداری ویژه

فرمانداری ویژه یکی از مراکز دولتی وابسته به وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران است که ازنظر سلسله‌مراتب اداری فراتر از فرمانداری و فروتر از استانداری قرار دارد. فرمانداری ویژه بخش عمده‌ای از اختیارات استانداری را دارد و تشکیلاتی است که از فرمانداری گسترده‌تر، توانمندتر و بزرگتر ولی از استانداری کوچکتر و محدودتر است. شخص مسئول فرمانداری ویژه را فرماندار ویژه می‌گویند. بین مراکز استان‌های ایران فقط کرج و مشهد و صاحب فرمانداری ویژه هستند.

نقشه فرمانداری‌های ویژه به تفکیک برخورداری از شاخص‌های پنجگانه فرمانداری ویژه
راهنما:
  پنج شاخص
  چهار شاخص
  سه شاخص
  دو شاخص
واحد
تقسیمات کشوری
مسئول نهاد نوع مرکز
کشور وزیر کشور وزارت کشور دولتی پایتخت
استان استاندار استانداری مرکز استان
شهرستان فرماندار فرمانداری (ویژه) مرکز شهرستان
بخش بخشدار بخشداری مرکز بخش
دهستان بخشدار
(قبلاً دهدار)
بخشداری
(قبلاً دهداری)
مرکز دهستان
شهر شهردار شهرداری عمومی
غیردولتی
روستا دهیار دهیاری


شرایط ویرایش

این مرکز در شهرستان‌هایی که دو شاخص از میان شاخص‌های پنجگانهٔ زیر را دارا باشند، تأسیس می‌شود:[۱]

  1. جمعیت شهرستان بیش از ۲۵۰٬۰۰۰ نفر باشد.
  2. جمعیت مرکز شهرستان بیش از ۱۲۵٬۰۰۰ نفر باشد.
  3. مسافت بین مرکز شهرستان و مرکز استان بیش از ۱۲۵ کیلومتر باشد.
  4. سابقه فرمانداری بیش از ۵۰ سال
  5. مساحت شهرستان بیش از ۵ هزار کیلومتر مربع[۲]

در سال ۱۳۸۶ شهرستان‌هایی که از سه شاخص اول، تنها دو شاخص را دارا بودند، فرمانداری آن‌ها به ویژه ارتقا یافت. بعدها دو شرط دیگر به این سه شرط اضافه شد.[۳] شرط مساحت ابتدا ۱۰ هزار کیلومتر مربع بود.

ساختار اداری ویرایش

فرمانداری‌های ویژه در کشور ویرایش

شهرستان‌هایی که در آن‌ها فرمانداری ویژه ایجاد شده که شرایط براساس زمان ارتقاء در فهرست زیر آمده‌است.

استان آذربایجان شرقی

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان مرند           ۱۳۹۱
شهرستان مراغه           ۱۳۸۶
شهرستان میانه           ۱۳۹۱

استان آذربایجان غربی

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان خوی           ۱۳۸۶
شهرستان مهاباد           ۱۳۸۶
شهرستان میاندوآب           ۱۳۸۷

استان اصفهان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان کاشان           ۱۳۸۷
شهرستان نجف‌آباد           ۱۳۹۱

استان البرز

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان کرج           ۱۳۸۷

استان ایلام

فرمانداری ویژه شهرستان دهلران[۱۰]

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان دهلران           ۱۴۰۰

استان تهران

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان ری          
شهرستان شهریار           ۱۴۰۱
شهرستان ورامین           ۱۴۰۱

استان خراسان جنوبی

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان طبس           ۱۳۹۹

استان خراسان رضوی

فرمانداری ویژه شهرستان مشهد

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان تربت حیدریه           ۱۳۸۶
شهرستان سبزوار           ۱۳۸۷
شهرستان نیشابور           ۱۳۸۷

استان خوزستان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان آبادان           ۱۳۸۶
شهرستان خرمشهر           ۱۳۹۴
شهرستان دزفول           ۱۳۸۶

استان سمنان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان شاهرود           ۱۳۸۶

استان سیستان و بلوچستان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان ایرانشهر           ۱۳۸۶
شهرستان چابهار          
شهرستان زابل           ۱۳۸۶

استان فارس

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان جهرم           ۱۳۹۲
شهرستان داراب           ۱۳۹۸
شهرستان فسا           ۱۳۹۲
شهرستان کازرون           ۱۳۹۸
شهرستان لارستان           ۱۳۸۸
شهرستان مرودشت           ۱۳۹۸
شهرستان آباده           ۱۴۰۲

استان کردستان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان سقز           ۱۳۹۲

استان کرمان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان رفسنجان          
شهرستان سیرجان           ۱۳۸۶

استان گلستان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان گنبد کاووس          

استان لرستان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان بروجرد          

استان مازندران

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان آمل          
شهرستان بابل          
شهرستان تنکابن          

استان مرکزی

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان ساوه          

استان هرمزگان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان میناب          

استان همدان

× جمعیت شهرستان جمعیت مرکز
شهرستان
مسافت بین شهر
و مرکز استان
سابقه فرمانداری مساحت شهرستان سال ارتقاء
شهرستان ملایر           ۱۳۸۷

منابع ویرایش

  1. «فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان دایر می‌شود». پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ فوریهٔ ۲۰۱۰.
  2. «پارس‌آباد حائز شرایط لازم جهت ایجاد فرمانداری ویژه است». خبرگزاری مهر. ۱ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۷ مرداد ۱۳۹۶.
  3. «تاسیس فرمانداری ویژه توسط وزارت کشور در شهرستانهای بزرگ واجد شرایط». اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان تهران. ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۶ مرداد ۱۳۹۶.
  4. 10 (۲۰۱۳-۰۳-۱۲). «شهرستان مرند به فرمانداری ویژه ارتقا یافت». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۱۰.
  5. ۵٫۰۰ ۵٫۰۱ ۵٫۰۲ ۵٫۰۳ ۵٫۰۴ ۵٫۰۵ ۵٫۰۶ ۵٫۰۷ ۵٫۰۸ ۵٫۰۹ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستانها». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستانهای نجف آباد و میانه». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  7. ۷٫۰۰ ۷٫۰۱ ۷٫۰۲ ۷٫۰۳ ۷٫۰۴ ۷٫۰۵ ۷٫۰۶ ۷٫۰۷ ۷٫۰۸ ۷٫۰۹ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در برخی شهرستانها». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  8. «فرمانداری کاشان». kashan.gov.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۱-۰۳.
  9. «انتصاب معاون استاندار و فرماندار ویژه کرج». خبرآنلاین.
  10. «دهلران فرمانداری ویژه شد». ایسنا. ۲۸ تیر ۱۴۰۰.
  11. «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان ری». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  12. «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان شهریار». پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  13. «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان ورامین». پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  14. «انتزاع شهرستان طبس از استان یزد و الحاق آن به استان خراسان جنوبی». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  15. «منتزع شدن شهرستان طبس از استان یزد و الحاق آن به استان خراسان جنوبی». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  16. «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان خرمشهر». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  17. «وبگاه فرمانداری ویژه شهرستان دزفول». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۰.
  18. ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان گنبد کاووس و چابهار». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  19. «فرمانداری جهرم به فرمانداری ویژه ارتقا یافت». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۱۳.
  20. ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان‌های فسا و جهرم توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  21. «تصویب ایجاد فرمانداری ویژه در شهرستان داراب». خبرگزاری صدا و سیما. دریافت‌شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸.
  22. «تصویب‌نامه در خصوص دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان داراب استان فارس». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  23. محور جدید کازرون به شیراز ششم تیر بازگشایی می‌شود. خبرگزاری جمهوری اسلامی
  24. ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ «تصویب‌نامه در خصوص ایجاد فرمانداری ویژه در شهرستان‌های کازرون و مرودشت استان فارس». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  25. «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  26. 7 فرمانداری جدید در فارس/ کازرون و مرودشت فرمانداری ویژه شد. خبرگزاری فارس
  27. خبرگزاری فارس، ۵ مرداد ۱۴۰۲، فرمانداری شهرستان آباده، فرمانداری ویژه شد
  28. «اقدام وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان سقز». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  29. «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان آمل توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  30. «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان بابل توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  31. «مکلف شدن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان تنکابن». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
  32. «اقدام وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان میناب». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.