فرمانداری ویژه
فرمانداری ویژه یکی از مراکز دولتی وابسته به وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران است که ازنظر سلسله‌مراتب اداری فراتر از فرمانداری و فروتر از استانداری قرار دارد. فرمانداری ویژه بخش عمده‌ای از اختیارات استانداری را دارد و تشکیلاتی است که از فرمانداری گسترده‌تر، توانمندتر و بزرگتر ولی از استانداری کوچکتر و محدودتر است.[۱] شخص مسئول فرمانداری ویژه را فرماندار ویژه می‌گویند. بین مراکز استان های ایران فقط کرج و مشهد صاحب فرمانداری ویژه هستند.
| واحد تقسیمات کشوری |
مسئول | نهاد | نوع | مرکز |
|---|---|---|---|---|
| کشور | وزیر کشور | وزارت کشور | دولتی | پایتخت |
| استان | استاندار | استانداری | مرکز استان | |
| شهرستان | فرماندار | فرمانداری (ویژه) | مرکز شهرستان | |
| بخش | بخشدار | بخشداری | مرکز بخش | |
| دهستان | بخشدار (قبلاً دهدار) |
بخشداری (قبلاً دهداری) |
مرکز دهستان | |
| شهر | شهردار | شهرداری | عمومی غیردولتی |
– |
| روستا | دهیار | دهیاری | – |
شرایط
این مرکز در شهرستان‌هایی که دو شاخص از میان شاخص‌های پنجگانهٔ زیر را دارا باشند، تأسیس می‌شود:[۲]
- جمعیت شهرستان بیش از ۲۵۰٬۰۰۰ نفر باشد.
- جمعیت مرکز شهرستان بیش از ۱۲۵٬۰۰۰ نفر باشد.
- مسافت بین مرکز شهرستان و مرکز استان بیش از ۱۲۵ کیلومتر باشد.
- سابقه فرمانداری بیش از ۵۰ سال
- مساحت شهرستان بیش از ۵ هزار کیلومتر مربع[۳]
در سال ۱۳۸۶ شهرستان‌هایی که از سه شاخص اول، تنها دو شاخص را دارا بودند، فرمانداری آن‌ها به ویژه ارتقا یافت. بعدها دو شرط دیگر به این سه شرط اضافه شد.[۴] شرط مساحت ابتدا ۱۰ هزار کیلومتر مربع بود.
ساختار اداری
- فرمانداری ویژه در مرکز شهرستان قرار دارد و مسئول اصلی این اداره فرماندار ویژه است. فرماندار ویژه دارای سطح اختیارات بالاتر از فرماندار در سایر شهرستانهاست و معاون استاندار محسوب می‌شود. در نخستین سال این طرح (۱۳۸۶)، در شهرستانهای شاهرود، آبادان، خوی، مراغه، سیرجان، مهاباد، زابل، دزفول، تربت حیدریه، ایرانشهر فرمانداری آن‌ها به ویژه ارتقا یافت.
- سطح مدیران واحدهای اداری وزارتخانه‌های مسکن شهرسازی، جهاد کشاورزی، آموزش و پرورش، راه و ترابری، امور اقتصادی و دارایی، کار و امور اجتماعی و اطلاعات در شهرستانهای اداری فرمانداری ویژه به معاون مدیرکل ارتقا می‌یابد.
فرمانداری‌های ویژه در کشور
شهرستان‌هایی که در آن‌ها فرمانداری ویژه ایجاد شده که شرایط براساس زمان ارتقاء در فهرست زیر آمده‌است.
- فرمانداری ویژه شهرستان مرند[۵][۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان مراغه[۷]
- فرمانداری ویژه شهرستان میانه[۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان مرند |  |
|
|
 |
|
۱۳۹۱ |
| شهرستان مراغه | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
| شهرستان میانه | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان خوی[۷]
- فرمانداری ویژه شهرستان مهاباد[۷]
- فرمانداری ویژه شهرستان میاندوآب[۹]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان خوی | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
| شهرستان مهاباد | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
| شهرستان میاندوآب | |
|
|
|
|
۱۳۸۷ |
- فرمانداری ویژه شهرستان کاشان[۱۰][۹]
- فرمانداری ویژه شهرستان نجف‌آباد[۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان کاشان | |
|
|
|
| |
| شهرستان نجف‌آباد | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان کرج[۱۱][۹]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان کرج | |
|
|
|
|
فرمانداری ویژه شهرستان دهلران[۱۲]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان دهلران | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان ری[۱۳]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ری | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان طبس[۱۴][۱۵]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان طبس | |
|
|
|
|
۱۳۹۹ |
فرمانداری ویژه شهرستان مشهد
- فرمانداری ویژه شهرستان تربت حیدریه[۷]
- فرمانداری ویژه شهرستان سبزوار[۹]
- فرمانداری ویژه شهرستان نیشابور[۹]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان تربت حیدریه | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
| شهرستان سبزوار | |
|
|
|
| |
| شهرستان نیشابور | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان آبادان[۷]
- فرمانداری ویژه شهرستان خرمشهر[۱۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان دزفول[۱۷][۷]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان آبادان | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
| شهرستان خرمشهر | |
|
|
|
| |
| شهرستان دزفول | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
- فرمانداری ویژه شهرستان شاهرود[۷]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان شاهرود | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
- فرمانداری ویژه شهرستان ایرانشهر[۷]
- فرمانداری ویژه شهرستان چابهار[۱۸]
- فرمانداری ویژه شهرستان زابل[۷]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ایرانشهر | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
| شهرستان چابهار | |
|
|
|
| |
| شهرستان زابل | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
- فرمانداری ویژه شهرستان جهرم[۱۹][۲۰]
- فرمانداری ویژه شهرستان داراب[۲۱][۲۲]
- فرمانداری ویژه شهرستان فسا[۲۰]
- فرمانداری ویژه شهرستان کازرون[۲۳][۲۴]
- فرمانداری ویژه شهرستان لارستان[۲۵]
- فرمانداری ویژه شهرستان مرودشت[۲۶][۲۴]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان جهرم | |
|
|
|
| |
| شهرستان داراب | |
|
|
|
| |
| شهرستان فسا | |
|
|
|
| |
| شهرستان کازرون | |
|
|
|
| |
| شهرستان لارستان | |
|
|
|
| |
| شهرستان مرودشت | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان سقز[۲۷]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان سقز | |
|
|
|
|
۱۳۹۲ |
- فرمانداری ویژه شهرستان رفسنجان[۹]
- فرمانداری ویژه شهرستان سیرجان[۷]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان رفسنجان | |
|
|
|
| |
| شهرستان سیرجان | |
|
|
|
|
۱۳۸۶ |
- فرمانداری ویژه شهرستان گنبد کاووس[۱۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان گنبد کاووس | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان بروجرد[۹]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان بروجرد | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان آمل[۲۸]
- فرمانداری ویژه شهرستان بابل[۲۹]
- فرمانداری ویژه شهرستان تنکابن[۳۰]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان آمل | |
|
|
|
| |
| شهرستان بابل | |
|
|
|
| |
| شهرستان تنکابن | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان ساوه[۹]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ساوه | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان میناب[۳۱]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان میناب | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان ملایر[۹]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان | سال ارتقاء |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ملایر | |
|
|
|
|
منابع
- ↑ فرصت آن‌لاین[پیوند مرده]. بازدید: ژوئن ۲۰۱۱.
- ↑ «فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان دایر می‌شود». پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ فوریهٔ ۲۰۱۰. بیش از یک پارامتر
|پیوند بایگانی=و|archiveurl=داده‌شده است (کمک); بیش از یک پارامتر|تاریخ بایگانی=و|archivedate=داده‌شده است (کمک) - ↑ «پارس‌آباد حائز شرایط لازم جهت ایجاد فرمانداری ویژه است». خبرگزاری مهر. ۱ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۷ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ «تاسیس فرمانداری ویژه توسط وزارت کشور در شهرستانهای بزرگ واجد شرایط». اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان تهران. ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۶ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان مرند». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.[پیوند مرده]
- ↑ 10 (۲۰۱۳-۰۳-۱۲). «شهرستان مرند به فرمانداری ویژه ارتقا یافت». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۱۰.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ ۷٫۶ ۷٫۷ ۷٫۸ ۷٫۹ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستانها». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستانهای نجف آباد و میانه». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ ۹٫۶ ۹٫۷ ۹٫۸ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در برخی شهرستانها». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «فرمانداری کاشان». kashan.gov.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۱-۰۳.
- ↑ «انتصاب معاون استاندار و فرماندار ویژه کرج». خبرآنلاین.
- ↑ «دهلران فرمانداری ویژه شد». ایسنا. ۲۸ تیر ۱۴۰۰.
- ↑ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان ری». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «انتزاع شهرستان طبس از استان یزد و الحاق آن به استان خراسان جنوبی». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «منتزع شدن شهرستان طبس از استان یزد و الحاق آن به استان خراسان جنوبی». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان خرمشهر». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «وبگاه فرمانداری ویژه شهرستان دزفول». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۰.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان گنبد کاووس و چابهار». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «فرمانداری جهرم به فرمانداری ویژه ارتقا یافت». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستانهای فسا و جهرم توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «تصویب ایجاد فرمانداری ویژه در شهرستان داراب». خبرگزاری صدا و سیما. دریافت‌شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ «تصویب‌نامه در خصوص دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان داراب استان فارس». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ محور جدید کازرون به شیراز ششم تیر بازگشایی می‌شود. خبرگزاری جمهوری اسلامی
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ «تصویب‌نامه در خصوص ایجاد فرمانداری ویژه در شهرستانهای کازرون و مرودشت استان فارس». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ 7 فرمانداری جدید در فارس/ کازرون و مرودشت فرمانداری ویژه شد. خبرگزاری فارس
- ↑ «اقدام وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان سقز». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان آمل توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان بابل توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «مکلف شدن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان تنکابن». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «اقدام وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان میناب». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- «جمعیت و خانوار کشور به تفکیک استان، شهرستان». مرکز آمار ایران. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۷.
- «فاصله شهرها». باحساب. دریافت‌شده در ۱۲ مهر ۱۳۹۸.