فرمانداری ویژه
فرمانداری ویژه یکی از مراکز دولتی وابسته به وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران است که ازنظر سلسله‌مراتب اداری فراتر از فرمانداری و فروتر از استانداری قرار دارد. فرمانداری ویژه بخش عمده‌ای از اختیارات استانداری را دارد و تشکیلاتی است که از فرمانداری گسترده‌تر، توانمندتر و بزرگتر ولی از استانداری کوچکتر و محدودتر است.[۱] شخص مسئول فرمانداری ویژه را فرماندار ویژه می‌گویند.
| واحد تقسیمات کشوریِ ایران | مسئول | نهاد مرتبط | مرکز |
|---|---|---|---|
| کشور | وزیر کشور | وزارت کشور | پایتخت |
| استان | استاندار | استانداری | مرکز استان |
| شهرستان | (فرماندار (ویژه | (فرمانداری (ویژه | مرکز شهرستان |
| بخش | بخشدار | بخشداری | مرکز بخش |
| دهستان | دهدار | دهداری | مرکز دهستان |
| شهر | شهردار | شهرداری | ندارد |
| روستا | دهیار | دهیاری | ندارد |
شرایطویرایش
این مرکز در شهرستان‌هایی که دو شاخص از میان شاخص‌های پنجگانهٔ زیر را دارا باشند، تأسیس می‌شود:[۲]
- جمعیت شهرستان بیش از ۲۵۰٬۰۰۰ نفر باشد.
- جمعیت مرکز شهرستان بیش از ۱۲۵٬۰۰۰ نفر باشد.
- مسافت بین مرکز شهرستان و مرکز استان بیش از ۱۲۵ کیلومتر باشد.
- سابقه فرمانداری بیش از ۵۰ سال
- مساحت شهرستان بیش از ۵ هزار کیلومتر مربع[۳]
در سال ۱۳۸۶ شهرستان‌هایی که از سه شاخص اول، تنها دو شاخص را دارا بودند، فرمانداری آن‌ها به ویژه ارتقا یافت. بعدها دو شرط دیگر به این سه شرط اضافه شد.[۴] شرط مساحت ابتدا ۱۰ هزار کیلومتر مربع بود.
ساختار اداریویرایش
- فرمانداری ویژه در مرکز شهرستان قرار دارد و مسئول اصلی این اداره فرماندار ویژه است. فرماندار ویژه دارای سطح اختیارات بالاتر از فرماندار در سایر شهرستانهاست و معاون استاندار محسوب می‌شود. در نخستین سال این طرح (۱۳۸۶)، در شهرستانهای شاهرود، آبادان، خوی، مراغه، سیرجان، مهاباد، زابل، دزفول، تربت حیدریه، ایرانشهر فرمانداری آن‌ها به ویژه ارتقا یافت.
- سطح مدیران واحدهای اداری وزارتخانه‌های مسکن شهرسازی، جهاد کشاورزی، آموزش و پرورش، راه و ترابری، امور اقتصادی و دارایی، کار و امور اجتماعی و اطلاعات در شهرستانهای اداری فرمانداری ویژه به معاون مدیرکل ارتقا می‌یابد.
فرمانداری‌های ویژه در کشورویرایش
- فرمانداری ویژه شهرستان مرند[۵]
- فرمانداری ویژه شهرستان مراغه[۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان میانه[۷]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان مرند |  |
 |
|
|
|
| شهرستان مراغه | |
|
|
|
|
| شهرستان میانه | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان خوی[۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان مهاباد[۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان میاندوآب[۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان خوی | |
|
|
|
|
| شهرستان مهاباد | |
|
|
|
|
| شهرستان میاندوآب | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان کاشان[۹][۸]
- فرمانداری ویژه شهرستان نجف‌آباد[۷]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان کاشان | |
|
|
|
|
| شهرستان نجف‌آباد | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان کرج[۱۰][۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان کرج | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان ری[۱۱]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ری | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان طبس[۱۲][۱۳]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان طبس | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان تربت حیدریه[۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان سبزوار[۸]
- فرمانداری ویژه شهرستان نیشابور[۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان تربت حیدریه | |
|
|
|
|
| شهرستان سبزوار | |
|
|
|
|
| شهرستان نیشابور | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان آبادان[۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان خرمشهر[۱۴]
- فرمانداری ویژه شهرستان دزفول[۱۵][۶]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان آبادان | |
|
|
|
|
| شهرستان خرمشهر | |
|
|
|
|
| شهرستان دزفول | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان شاهرود[۶]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان شاهرود | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان ایرانشهر[۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان چابهار[۱۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان زابل[۶]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ایرانشهر | |
|
|
|
|
| شهرستان چابهار | |
|
|
|
|
| شهرستان زابل | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان جهرم[۱۷][۱۸]
- فرمانداری ویژه شهرستان داراب[۱۹][۲۰]
- فرمانداری ویژه شهرستان فسا[۱۸]
- فرمانداری ویژه شهرستان کازرون[۲۱][۲۲]
- فرمانداری ویژه شهرستان لارستان[۲۳]
- فرمانداری ویژه شهرستان مرودشت[۲۴][۲۲]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان جهرم | |
|
|
|
|
| شهرستان داراب | |
|
|
|
|
| شهرستان فسا | |
|
|
|
|
| شهرستان کازرون | |
|
|
|
|
| شهرستان لارستان | |
|
|
|
|
| شهرستان مرودشت | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان سقز[۲۵]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان سقز | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان رفسنجان[۸]
- فرمانداری ویژه شهرستان سیرجان[۶]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان رفسنجان | |
|
|
|
|
| شهرستان سیرجان | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان گنبد کاووس[۱۶]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان گنبد کاووس | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان بروجرد[۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان بروجرد | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان آمل[۲۶]
- فرمانداری ویژه شهرستان بابل[۲۷]
- فرمانداری ویژه شهرستان تنکابن[۲۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان آمل | |
|
|
|
|
| شهرستان بابل | |
|
|
|
|
| شهرستان تنکابن | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان ساوه[۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ساوه | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان میناب[۲۹]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان میناب | |
|
|
|
|
- فرمانداری ویژه شهرستان ملایر[۸]
| × | جمعیت شهرستان | جمعیت مرکز شهرستان |
مسافت بین شهر و مرکز استان |
سابقه فرمانداری | مساحت شهرستان |
|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ملایر | |
|
|
|
|
حاشیه‌هاویرایش
عدم ابلاغ ارتقای فرمانداری‌هاویرایش
در حالی که بسیاری از شهرستانهای که فرمانداری آن‌ها به «فرمانداری ویژه درجه ۱» ارتقا یافته‌است، با توجه به تبصره دارا بودن ۲ شاخص از ۳ شاخص ذکرشده این قانون بوده‌است.[۳۰] در همین رابطه در شهرستانهای ورامین و بوکان حاشیه‌های بسیاری این قانون به خود گرفته‌است چرا که هر دو شهرستان از سال ۱۳۹۲ مصوبه ارتقای فرمانداری آن‌ها به ویژه تصویب شده‌است اما از سوی وزارت کشور تاکنون ابلاغ نشده‌است و نارضایتی‌های فراوانی را در میان مسئولین و مردم این مناطق به وجود آورده‌است. هر دو شهرستان مذکور جمعیتی بالغ بر ۲۵۰٬۰۰۰ دارا می‌باشند و از شهرهای مهم و مهاجرپذیر ایران به‌شمار می‌روند.[۳۱][۳۲] در همین رابطه، گمانه زنی‌های وجود داشت که در دولت دوازدهم مصوبه فرمانداری ویژه لغو و جایگزین مصوبه‌ای دیگر با در نظر گرفتن شاخص‌های شهرستانها در نظر گرفته می‌شود. این روند تا مهرماه سال ۱۳۹۸ ادامه یافت که همزمان با تشکیل ۷ فرمانداری جدید در این استان فارس؛ دو شهرستان مرودشت و کازرون در این استان به فرمانداری ویژه ارتقا یافتند.[۳۳]
عدم ارتقای فرمانداری داراب در سال ۱۳۹۸ویرایش
ارتقای فرمانداری دو شهرستان مرودشت و کازرون در استان فارس به فرمانداری ویژه در مهرماه ۱۳۹۸، موجی از اعتراضات مردمی در داراب و انتقاد نماینده شهرستان در مجلس شورای اسلامی را در پی داشت؛ چرا که با وجود اینکه این شهرستان دارای سه شاخص از پنج شاخص لازم برای ارتقای فرمانداری بود، در این مصوبه نادیده گرفته شده‌بود.[۳۴][۳۵] حدود یک ماه بعد، فرمانداری داراب نیز به فرمانداری ویژه ارتقا یافت.[۱۹]
در استان فارس، شهرستانهای آباده، استهبان، اقلید، ممسنی و نی‌ریز نیز دارای شاخص‌های لازم برای ارتقا به فرمانداری ویژه هستند.[۳۶]
منابعویرایش
- ↑ فرصت آن‌لاین[پیوند مرده]. بازدید: ژوئن ۲۰۱۱.
- ↑ «فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان دایر می‌شود». پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ فوریهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ «پارس‌آباد حائز شرایط لازم جهت ایجاد فرمانداری ویژه است». خبرگزاری مهر. ۱ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۷ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ «تاسیس فرمانداری ویژه توسط وزارت کشور در شهرستانهای بزرگ واجد شرایط». اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان تهران. ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۶ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان مرند». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ ۶٫۶ ۶٫۷ ۶٫۸ ۶٫۹ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستانها». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستانهای نجف آباد و میانه». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ ۸٫۵ ۸٫۶ ۸٫۷ ۸٫۸ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در برخی شهرستانها». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «فرمانداری کاشان». kashan.gov.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۱-۰۳.
- ↑ «انتصاب معاون استاندار و فرماندار ویژه کرج». خبرآنلاین.
- ↑ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان ری». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «انتزاع شهرستان طبس از استان یزد و الحاق آن به استان خراسان جنوبی». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «منتزع شدن شهرستان طبس از استان یزد و الحاق آن به استان خراسان جنوبی». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان خرمشهر». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «وب‌گاه فرمانداری ویژه شهرستان دزفول». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۰.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ «موظف نمودن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان گنبد کاووس و چابهار». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «فرمانداری جهرم به فرمانداری ویژه ارتقا یافت». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان های فسا و جهرم توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ «تصویب ایجاد فرمانداری ویژه در شهرستان داراب». خبرگزاری صدا و سیما. دریافت‌شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ «تصویب نامه در خصوص دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان داراب استان فارس». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ محور جدید کازرون به شیراز ششم تیر بازگشایی می شود. خبرگزاری جمهوری اسلامی
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ «تصویب نامه در خصوص ایجاد فرمانداری ویژه در شهرستان های کازرون و مرودشت استان فارس». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «تکلیف وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان لارستان». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ 7 فرمانداری جدید در فارس/ کازرون و مرودشت فرمانداری ویژه شد. خبرگزاری فارس
- ↑ «اقدام وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان سقز». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان آمل توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان بابل توسط وزارت کشور». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «مکلف شدن وزارت کشور نسبت به دایر نمودن فرمانداری ویژه در شهرستان تنکابن». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «اقدام وزارت کشور نسبت به دایرنمودن فرمانداری ویژه در شهرستان میناب». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۹.
- ↑ «تصویب‌نامه درخصوص دایر نمودن «فرمانداری ویژه» در شهرستانها». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۶ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ «حکایت پردرد فرمانداری ویژه ورامین/ مطالبه‌ای که فراموش شد». خبرگزاری مهر. ۲۴ بهمن ۱۳۹۶.
- ↑ «وضعیت فرمانداری ویژه بوکان». زریان. ۲۱ بهمن ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۶ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ 7 فرمانداری جدید در فارس/ کازرون و مرودشت فرمانداری ویژه شد
- ↑ گلایه مردم داراب به عدم ارتقا فرمانداری/ انصاری: رایزنی‌ها در مسیر قانونی قرار دارد. شیرازه
- ↑ «انتقاد نماینده مجلس به توزیع ناعادلانه امکانات؛ شهرستان داراب از حقوق خود محروم مانده‌است». تسنیم.
- ↑ «گفتگوی چهره به چهره و بی‌تعارف با فرماندار کازرون + فیلم و صوت / قسمت اول». طلوع جنوب.
- «جمعیت و خانوار کشور به تفکیک استان، شهرستان». مرکز آمار ایران. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۷.
- «فاصله شهرها». باحساب. دریافت‌شده در ۱۲ مهر ۱۳۹۸.