دراویش گنابادی

برای آگاهی از اعتراضات ۱۳۹۶، گلستان هفتم را ببینید.

دراویش گنابادی (با نام کامل سلسله نعمت‌اللّهی سلطانعليشاهی گنابادی) شاخه‌ای از سلسله بزرگ دراویش نعمت‌اللهی هستند که پس از محمدکاظم اصفهانی (سعادتعلیشاه‌) به قطبیت ملاسلطانمحمّد بيدختی گنابادی (سلطانعلیشاه‌) و جانشینان منصوص‌اش باور دارند.
امروزه از سلسله گنابادی به عنوان یکی از بزرگترین سلاسل درویشی در ایران یاد می‌شود.

سلسله نعمت‌اللهی سلطان‌علیشاهی

کرسی‌نامه(نمودار تصویری سلسله‌الاولیاء)
عقاید
اصول	توحید • نبوت • معاد یا قیامت عدل • امامت
فروع	نماز • روزه • خمس • عشریه • زکات • حج
شخصیت‌ها
چهارده معصوم	محمد • فاطمه • علی • حسن • حسین • سجاد • باقر • صادق • کاظم • رضا • جواد • هادی • عسکری • مهدی
برخی مکان‌های متبرک
مکه مکرمه، مسجد الحرام، مدینه منوره، مسجد النبی، مزار سلطانی بیدخت
مناسبت‌ها
عید فطر • عید قربان • عید غدیر • محرّم، سوگواری محرم • عید مبعث • میلاد پیامبر
کتاب‌ها
قرآن • نهج‌البلاغه • صحیفه سجادیه • پند صالح
شخصیت‌های مهم
شاه نعمت‌الله ولی نورعلی تابنده

مذهب

دراویش گنابادی، شیعه دوازده‌امامی هستند.

شریعت، طریقت و حقیقت

در امر سلوک، شریعت محمدی را "چراغ"ی می‌دانند که طریقت علوی ("راه") را برای نیل به سرمنزل "مقصود" (حقیقت) روشن می‌دارد.

انتساب به شاه نعمت‌الله ولی

از آنجا که در دوران ارشاد و قطبیت شاه‌نعمت‌الله ولی، رونق فقر و درویشی به درجه‌ای بی‌سابقه رسیده بود، امروز همگان سلسله را به او منتسب نموده و حتی دراویش گنابادی در "خطبه سلسلة الاولياء" از او با القابی چون رَئيس السّلسله و اَبُ الطّايفه و سيد الطريقه یاد می‌کنند.
در برخی کتب صوفیان، از سلسله نعمت‌اللهی‌ به عنوان ام‌السلاسل فقر نیز یاد شده است.

انتساب به گناباد

با توجه به گنابادی بودن ۶ تن از اقطاب پیشین این سلسله (از سلطانعلیشاه تا مجذوبعلیشاه) این سلسله را سلسله نعمت‌اللهی گنابادی می‌خوانند.

رشته اجازه (سلسلة الاولياء)

بر اساس باور پیروان این سلسله، نسب خرقه هر قطب، ابتدا تا شاه‌نعمت‌الله ولی، پیش از آن به شیخ «معروف کرخی» و در نهایت به پیامبر اسلام می‌رسد. به این رشته اجازات طریقتی، سلسله‌الاولیاء وبه نمودار تصویری مفصل آن (که شامل مشایخ هر قطب نیز می‌شود) کرسی‌نامه می‌گویند.

این رشته اجازه (در زمان قطبیت ثابتعلیشاه) به ترتیب زیر است:

• محمّد بن عبداللّه (پیامبر اسلام)
• علی ابن ابی‌طالب (امام اول شیعیان)
• فاطمه زهرا (دختر پیامبر اسلام)
• حسن مجتبی (امام دوم شیعیان)
• حسین بن علی (امام سوم شیعیان)
• علی بن حسین (سجاد،امام چهارم شیعیان)
• محمد باقر (امام پنجم شیعیان)
• جعفر صادق (امام ششم شیعیان)
• موسی کاظم (امام هفتم شیعیان)
• علی بن موسی الرضا (امام هشتم شیعیان)
• محمد تقی (امام نهم شیعیان)
• علی النقی (امام دهم شیعیان)
• حسن عسکری (امام یازدهم شیعیان)
• حجت بن الحسن (امام دوازدهم شیعیان)
  

و پس از آن:

• شیخ معروف کرخی
• شیخ سری سقطی
• شیخ جنید بغدادی
• شیخ ابوعلی رودباری
• شیخ ابوعلی کاتب
• شیخ ابوعثمان سعید مغربی
• شیخ ابوالقاسم گورَکانی
• شیخ ابوبکر طوسی
• شیخ احمد غزالی
• شیخ ابوالفضل بغدادی
• شیخ ابوالبرکات
• شیخ ابومسعود اندلسی
• شیخ ابی‌مدیَن
• شیخ ابوسعید الصعیدی
• شیخ کمال‌الدین کوفی
• شیخ صالح بربری
• شیخ عبدالله یافعی

سپس:

• شاه نعمت‌الله ولی
• میرشاه برهان‌الدین خلیل‌الله
• میرشاه حبیب‌الدین محب‌الله اول
• میرشاه کمال‌الدین عطية‌الله اول
• میرشاه برهان‌الدین خلیل‌الله اثانی
• میرشاه شمس‌الدین محمد اول
• میرشاه حبیب‌الدین محب‌الله ثانی
• ميرشاه شمس‌الدّين محمّد ثانی
• ميرشاه کمال‌الدّين عطية‌الله ثاني
• ميرشاه شمس‌الدّين محمّد ثالث
• شيخ محمود ساکن دکن
• شيخ شمس‌الدّين دکنی
• شاه علیرضا ولی دکنی (رضاعليشاه اول)
• میرعبدالرحیم دکنی (معصومعليشاه)
• محمّدعلی طبسی (نورعليشاه اول)
• محمدحسین اصفهانی (حسينعليشاه)
• محمدجعفر کبودرآهنگی (مجذوبعليشاه)
• زین‌العابدین شیروانی (مستعلیشاه)
• ميرزا زين العابدين شيرازی (رحمت علیشاه)
• محمّد کاظم اصفهانی (سعادت علیشاه)
• ملا سلطان محمّد بیچاره بیدختی گنابادی (سلطانعليشاه)
• ملاعلی گنابادی (نورعلیشاه ثانی)
• محمّد حسن بیچاره بیدختی گنابادی (صالحعلیشاه)
• سلطان‌حسین تابنده گنابادی (رضاعليشاه ثانی)
• علی تابنده (محبوبعليشاه)
• نورعلی تابنده (مجذوبعليشاه ثانی)
• سید علیرضا جذبی (ثابتعلیشاه)
  

ویژگی‌ها

برخی ویژگی‌های مهم اعتقادی دراویش گنابادی از این قرار هستند:

• در امور شریعت، از یک فقیه تقلید می‌کنند.
• نسبت ولایی قطب سلسله با ولی عصر را همان نسبت ولایی مسلم بن عقیل با حسین بن علی می‌دانند.
• صحو را به جای سکر برگزیده‌اند.
• عزلت را نمی‌پسندند و خلوت در انجمن را بر آن ترجیح می‌دهند.
• فرد معتاد به مواد مخدر امکان تشرف به فقر را نمی‌یابد. حتی در این باره ملاعلی گنابادی (نورعلیشاه ثانی، قطب سی‌وپنجم سلسله) رساله‌ای به نام ذوالفقار در تحدید استعمال تریاک به نگارش درآورده.
• فرد بیکار امکان تشرف به فقر را نمی‌یابد و دراویش نعمت‌اللهی گنابادی باید به کاری مشغول باشند. به طریق اولی، زندگی از راه پرسه‌زنی نیز مردود است.
• لباس مخصوصی را انتخاب نکرده‌ و بلندکردن شارب برای مردان درویش واجب نیست.
• انسان‌ها را از هر مذهب و ملت که باشند دوست دارند، احترام می‌گذارند و در زندگی روش ایشان شفقت به خلق‌الله است.
• هوادار صلح، برابری و برادری هستند.
• دراویش این سلسله در ورود به سیاست آزادند اما درویشی را با سیاست کاری نیست.

تعهدات

هنگام تشرف به فقر، از فرد متقاضی (طالب) تعهدات زیر گرفته می‌شوند:

• شفقت به خلق‌الله : مهربانی به تمامی آفریدگان خداوند
• تعظیم شعائرالله : رعایت دستورات دینی شیعه دوازده امامی که به این منظور، درویش برای تقلید به یکی از مراجع تقلید شیعه ارجاع داده می‌شود.
• خدمت به اهل‌الله : اجابت درخواست کمک سایر دراویش گنابادی (به شرط توان)
• کتمان سر
• دیگ‌جوش : ولیمه‌ای که هر درویش هنگام تابیدن نور ایمان به دلش (به تشخیص پیر یا شیخ) باید بدهد.

حسینیه بجای خانقاه

یکی از مهمترین ویژگی‌های دراویش گنابادی آن است که خانقاه‌های خود را حسینیه می‌نامند و سراسر هردو ماه محرم و صفر را به سوگواری شهادت امام دوم شیعیان می‌پردازند.

کتب بااهمیت

پس از قرآن و نهج‌البلاغه که کتب اصلی شیعیان بوده و به عنوان منابع فکری بنیادین دراویش گنابادی شناخته می‌شوند، کتابهای زیر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و مطالعه و مداقه در آنان از سوی بزرگان سلسله پیوسته توصیه شده و می‌شود:

• مثنوی معنوی مولوی که غالبا در مجالس فقری چند بیتی از آن خوانده می‌شود.
• تفسیر قرآن بیان‌السعاده اثر سلطانعلیشاه که به مثابه زیربنای پیوند اعتقادی بین شریعت و طریقت پیروان این سلسله به شمار می‌رود.
• ذوالفقار(در حرمت کشیدن تریاک) اثر نورعلیشاه ثانی
• رساله پند صالح اثر صالحعلیشاه که راهنمایی‌ست مختصر اما جامع برای زیست مادی و معنوی دراویش گنابادی.

دیدگاه نظام جمهوری اسلامی

تفاوت بنیادین اعتقادی متشرعه و متصوفه، سابقه‌ای دیرین و تاریخی دارد که در بسیاری از مواقع به آزار و اذیت، تکفیر، تبعید و حتی قتل صوفیان انجامیده. برای نمونه می‌توان به قتل مشتاقعلیشاه به فتوای "سیدمحمدعلی بهبهانی" در کرمان به سال ۱۲۰۶ قمری اشاره نمود.
این دشمنی در برخی مواقع مربوط به عدم تقید قلیلی از صوفیان به اصول دینی مورد تاکید متشرعین و در بسیاری از مواقع نیز مربوط به اختلاف نظر بر سر جایگاه "فقیه" و "قطب" در هدایت مسلمین و پیروان بوده است.
بنا بر همین پایه، اصطکاک جدی میان نظام جمهوری اسلامی ایران (که ولی فقیه را ولی امر مسلمین جهان می‌داند) با مجموعه اهل طریقت (که قطب را در بالاترین جایگاه دینی و اعتقادی خود می‌بینند) شگفت نیست.
پس اندک‌ زمانی پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ حمله به حسینیه‌های دراویش گنابادی نیز آغاز شد و حسینیه زرند کرمان نخستین شهر مورد حمله بود.
نقطه عطف این درگیری‌ها در آغاز حکومت جمهوری اسلامی، تخریب حسینیه امیرسلیمانی (حسینیه اصلی دراویش گنابادی در تهران) در نیمه‌شب عاشورای سال ۱۴۰۰ قمری (۹ آذرماه ۱۳۵۸ شمسی) بر اثر حریق عمدی بود که البته هیچگاه آمران و عاملان آن کشف و معرفی نشدند.

امان‌نامه محمدی گیلانی

کار این اصطکاک به آنجا انجامید که محمد محمدی گیلانی (حاکم شرع تندرو) کمی بعد ناگزیر به مداخله شد و در ۵ آبان ۱۳۶۰ شمسی با صدور فرمانی عمومی اعلام کرد که قطب وقت دراویش گنابادی ( رضاعلیشاه) و پیروانش در امان نظام جکهوری اسلامی هستند و هرگونه برخورد با آنان، نیاز به مجوز قضائی دارد.
آنچه در این میان شگفت می‌نماید آن است که برخلاف بسیاری از سلاسل دیگر فقر؛ دراویش گنابادی تقید بدون قید و شرط به شریعت اسلام داشته و حتی در امور مربوط به آن از یک فقیه تقلید می‌کنند اما این امر مانع از برخوردهای گاها شدید حکومت با آنان نشده است.
یکی از اهداف اصلی برخی نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی همچون مؤسسه فرق و ادیان و دانشگاه باقرالعلوم مقابله با نفوذ رو به افزایش پیروان دراویش گنابادی در ایران است. سعید امامی، معاون علی فلاحیان، وزیر سابق اطلاعات ایران، در یکی از سخنرانی‌هایش در سال ۱۳۷۵، سوءظن حکومت به دراویش و قصد نهادهای اطلاعاتی برای برخورد با آنان را نشان داده بود. او از دراویش به عنوان یکی از «گروهک‌های» چهارگانهٔ خطرناک برای نظام نام برده بود که از «تفکرات وحشتناک» برخوردارند، «دارند رشد می‌کنند» و به گفتهٔ وزارت اطلاعات در آن زمان عده‌ای از آنان را به همین دلیل دستگیر کردند.

نهادهای امنیتی حکومت در سال ۱۳۹۷ به لحاظ ساختاری و تشکیلاتی دراویش گنابادی را در سه شاخه تعریف و تشریح کردند:

• جریان حاکمیت؛ نورعلی تابنده (درگذشته ۱۳۹۸) به عنوان قطب در این شاخه قرار می‌گرفت و بنابر عقیده جمهوری اسلامی به‌دنبال این بود که پسر خود را به عنوان جانشین خویش معرفی کند و جریان سیاسی تحرکاتش را تحت نظر او در سلسله دنبال می‌کرد.
• جریان سنتی؛ یوسف مردانی (درگذشته ۱۳۹۹) و احمد شریعت (درگذشته ۱۳۹۹) مشایخ سلسله از حامیان جریان سنتی معرفی شدند و گفته شده یوسف مردانی همواره به این مسئله اعتراض داشته که چرا فقط باید طایفه تابنده رهبر فرقه گنابادی باشند. برخی نهادها مدعی بوده‌اند این جریان عقیدتاً هم با نظام جمهوری اسلامی زاویه‌ای نداشته و نظرشان بر این بوده که اقداماتی که انجام می‌دهند طبق قانون است.
• جریان سیاسی؛ جمهوری اسلامی معتقد بوده این جریان چالش امنیتی - سیاسی برای نظام ایجاد می‌کنند و آن را به دو دسته تقسیم می‌کند:
  • دسته اول در خارج، توسط مصطفی آزمایش هدایت می‌شد. طرفداران این جریان، لائیک و به هیچ چیز اعتقاد نداشته، بیشترین اسناد ایران را به بیگانگان داده‌اند.
  • دسته دوم در داخل و توسط کسری نوری فعالیت می‌کردند که در ایجاد اغتشاشات [اعتراضات] در شهرستان کوار، دیگر شهرها از جمله تهران و بسیاری اقدامات دیگر تاکنون دست داشته‌اند و در اعتراضات خیابان پاسداران هم به تحریک مردم پرداختند.

جمعیت و پراکندگی

از آنجا که در منابع رسمی‌ آماری در این زمینه وجود ندارد، جمعیت دراویش گنابادی به صورت رسمی مشخص نیست اما برخی از آنان مدعی‌اند که شمار پیروان این سلسله به چند میلیون نفر می‌رسد. بعضی منابع، جمعیت پیش از انقلاب آنان را بالغ بر ۱ میلیون نفر تخمین زده‌اند.
در حال حاضر، پراکندگی جمعیت دراویش گنابادی بیشتر در شهرهای بزرگی مانند تهران، شیراز، اصفهان و مشهد است اما آنها در شهرهای کوچک نیز حسینیه یا مجلس داشته و برای انعقاد مجالس فقری گردهم می‌آیند.

برخی از سرسپردگان نامدار معاصر

• عبدالرزاق بغایری: از پیشگامان معاصر فن نقشه‌برداری و علم جغرافیا و نیز استاد ریاضی و مهندسی در مدرسه دارالفنون
• محمدابراهیم باستانی پاریزی: تاریخ‌دان، نویسنده، پژوهشگر، شاعر، موسیقی‌پژوه و استاد دانشگاه تهران
• تورج نگهبان: شاعر، ترانه‌سرا، نویسنده و مجری
• قاسم هاشمی نژاد: نویسنده، شاعر، مصحح،داستان‌نویس، منتقد ادبی، عرفان‌پژوه و مترجم
• همایون خرم: نوازندهٔ ویلن، موسیقی‌دان، آهنگساز و رهبر ارکستر
• شهرام پازوکی : استاد دانشگاه، پژوهشگر فلسفه و عرفان، عضو هیئت علمی مؤسسه حکمت و فلسفه ایران و عضو گروه فلسفه فرهنگستان هنر ایران
• وحید بنانی :درویش کشته شده در جریان درگیری دراویش گنابادی بانیروهای انتظامی و لباس‌شخصی در شهریورماه ۱۳۹۰ در شهر کوار استان فارس
• محمد ثلاث: در جریان درگیری‌های گلستان هفتم دستگیر، متهم و علیرغم بازپسگیری اعترافاتی که مدعی بود زیر شکنجه گرفته شده‌اند، اعدام شد.
• کسری نوری: فعال سیاسی

تخریب حسینیه‌ها

در دههٔ هشتاد، برخی حسینیه‌‌ها و اماکن مذهبی دراویش گنابادی در چندین شهر ایران از جمله قم (حسینیه شریعت) ، بروجرد، اصفهان (تکیه ایزدگشسب) تخریب شدند که قدمت برخی از آنها به پیش از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ می‌رسید.
در تخریب این اماکن مذهبی که با مقاومت دراویش همراه شده بود، بیش از دو هزار نفر بازداشت یا زخمی شدند.

نامه به حسن روحانی

سال ۱۳۹۲ و پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات، ۹ تن از فعالان حقوق دراویش از روحانی خواستند فریاد‌ها را در گلو، به کینه بدل نکند‌.

این ۹ تن که در زندان‌های تهران و شیراز محبوس بودند در این نامه خواستار رسیدگی به وضعیت دراویش بودند؛ «به بایکوت خبری دراویش پایان ببخشید. فریاد، آخرین واکنش ستمدیده در برابر ستم است. محروم کردن او ‌‌نهایت جنایت است. فریاد‌ها را در گلو، به بغض و کینه مبدل نکنید.»

در ابتدای این نامه آمده بود:

سلام و تبریکی با خوف و رجا، خوف از آن رو که مبادا این عرض سلام، تایید ِسرابی دروغین باشد و ما نیز، ولو به قدر نگارش نامه‌ای کوتاه، در فریب ِملت ایران نقش داشته باشیم و ۴ سال بعد، ناممان در زمره‌ی چاپلوسان مردم فریب درج گردد.

اعتراضات گلستان هفتم

مقالهٔ اصلی: اعتراضات دراویش گنابادی

پس از اعلام اخباری مبنی بر احتمال دستگیری نورعلی تابنده و همچنین ایجاد ایست بازرسی در منطقه، دراویش گنابادی از تاریخ ۴ بهمن ماه ۱۳۹۶ در مقابل منزل او برای جلوگیری از تعرض به منزل تابنده توسط نیروهای امنیتی تجمع کردند. این تجمع به درگیری در همان شب میان نیروهای امنیتی و لباس شخصی با دراویش گنابادی منجر شد. در ادامه و با گذشت یک روز از این اتفاق، درگیری‌های بیشتری با افزایش دراویش در خیابان گلستان هفتم اتفاق افتاد.
این درگیری‌ها برای چند روز کم رنگ شد اما بار دیگر در ۱۵ بهمن همان سال درگیری‌ها شدت گرفت. کسری نوری وقوع درگیری بین نیروهای امنیتی و دراویش گنابادی ۱۵ بهمن در خیابان پاسداران تهران را تأیید کرد، این حقوقدان در همین رابطه به یورونیوز گفت دراویش از حقوق بنیادی‌شان دفاع کرده‌اند. او همچنین احتمال مذاکره (وزارت کشور) «با کسانی که به قانون احترام نمی‌گذارند» را رد کرده بود. با این حال محمدرضا نقدی، مسئول ستاد مشترک سپاه پاسداران مدعی مذاکره شد و با انتقاد از عملکرد وزارت کشور گفت این مذاکرات کار خوبی نبوده‌است.
پس از آن نورعلی تابنده بیانیه داد و از دراویش خواست منطقه را ترک کنند و فارس نوشت دراویش گنابادی طرفدار تابنده که در پی شایعه دستگیری وی تجمع کرده بودند به تجمع خود پایان دادند اما تحرکات نیروهای امنیتی، موتورسواران لباس شخصی و حضور دراویش در منطقه ادامه یافت.
۳۰ بهمن ۱۳۹۶ بار دیگر خیابان پاسداران تهران با بازداشت یک درویش ساکن شهرکرد (در ۲۸ بهمن) در مقابل کلانتری منطقه به صحنه درگیری تبدیل شد و منجر به محاصرهٔ درویشان گنابادی در گلستان هفتم گردید. این درگیری با تیراندازی به درویش‌ها، ضرب و شتم آن‌ها و زیر گرفته‌شدن و مرگ سه تن از نیروهای انتظامی، دو بسیجی و یک درویش همراه بود.
دادگاه، محمد ثلاث (از دراویش حاضر در محل) را عامل این کشتار معرفی کرده و به سرعت برای او حکم اعدام صادر کرد. بعد از آن، محمد ثلاث این اتهام را رد کرد و یک فایل صوتی از زندان اعلام کرد که اعتراف وی زیر شکنجهٔ شدید بوده‌است.
این خشونت‌ها منجر به بازداشت تعداد زیادی از دراویش زن و مرد شد و زخمی شدن ۱۸۰ نفر از آن‌ها را درپی داشت. برخی از این افراد هم به صورت خانوادگی در این حوادث دستگیر و زندانی شدند.
پس از اعتراضات گلستان هفتم ابتدا تمامی این حسینیه‌ها بسته شده و انعقاد مجالس فقری سلسله در سراسر کشور ممنوع اعلام شد اما پس از مدتی و به تدریج، برخی از حسینیه‌ها بازگشایی شده و در برخی مواقع(مانند گذشته)، مجالس درویشی در منازل افراد برگزیده منعقد می‌شوند. برخی از مکان‌هایی که دراویش در آن‌ها حسینیه داشته‌اند، از این قرار هستند : تهران (حسینیه‌های امیرسلیمانی و حائری)، کرج، بندرعباس، شیراز (حسینیه صالح)، اصفهان (حسینیه رضا-تعطیل شده)،زرند، ماهان کرمان (مزار شاه نعمت‌الله)، بیدخت و بروجرد (که تخریب شده) است. تنکابن، قزوین، سمنان، کرمان، قوچان، زاهدان، زابل، لار، فسا، اردبیل، اهواز، کرمانشاه، الیگودرز و کیش از دیگر شهرهایی است که دراویش در آن حضور دارند.

حصر خانگی نورعلی تابنده

مقالهٔ اصلی: نورعلی تابنده

آخرین تصویر تابنده همراه با نوری، پیش از حصر در منزلش - ۲۳ بهمن ماه سال ۱۳۹۶

از یک اسفند قطب دراویش گنابادی عملاً در نوعی حصر خانگی قرار گرفت.

نورعلی تابنده در یک پیام ویدئویی که در ۱۵ اسفند ۹۶ منتشر شد، به‌طور تلویحی از «حصر خانگی» خود خبر داد و ابراز امیدواری کرد که محدودیت‌های اعمال‌شده در مورد وی و پیروان این سلسله رفع شود.

پیش از این گفته می‌شد نورعلی تابنده از سال ۱۳۸۶ در نوعی حصر پنهان قرار داشته، کسری نوری در سال ۱۳۹۵ گفته بود تابنده همواره با فشارهای مختلفی روبرو بوده تا این که در سال ۸۶ در موطنش بیدخت بازداشت و به تهران تبعید می‌شود و از آن زمان تحت حصر پنهان حکومت بوده و از رفت و آمد و مسافرتش توسط دستگاه امنیتی ممانعت به عمل می‌آمده‌است.

نورعلی تابنده در تابستان ۱۳۹۸، یکسال و نیم پس از حوادث گلستان هفتم توانست به شهرستان بیدخت، زادگاه خود، سفر کند اما پیروان او گفتند که به دراویش اجازه همراهی با او داده نشد.

به ما «حنظل» می‌دهند و بعد انتظار دارند که ما بگوییم عسل است.

— نورعلی تابنده، دولتسرا - گلستان هفتم

تابنده در سال ۱۳۹۷ در ویدیوی کوتاه تلویحاً از سوء قصد به جان خود خبر داد و گفت قبلاً هم به جان اقطاب پیشین سوء قصد شده بود. چند ماه پس از آن هم در یکی از صحبت‌هایش خبر از مسمومیت تدریجی خود داد و گفت: به ما «حنظل» می‌دهند و بعد انتظار دارند که ما بگوییم عسل است یا در جای دیگر گفت نمی‌دانم در داروهایم چیست که دائماً مرا خواب آلود می‌کند و برخی مواقع بیهوش می‌شوم.

او همچنین پیش از این در نوروز ۱۳۹۶ در یکی از بیانات نوروزی‌ خود اعلام کرده بود چندین بار احساس کرده قصد حذف او را دارند.

نهایتاً تابنده در ۳ دی پس از حدود دو سال حصر خانگی در بیمارستان مهر تهران درگذشت و شایعات مربوط به مسمومیت یا کشته شدن آقای تابنده در هیچ‌یک از خبرگزاری‌ها تأیید نشد.

روز درویش

در ایران و به پیشنهاد نورعلی تابنده(مجذوبعلیشاه)، (قطب پیشین این سلسله) روز سوم اسفند به عنوان روز درویش نام‌گذاری شده‌است.

درگذشت نورعلی تابنده و تعیین جانشین

نورعلی تابنده از اوایل آبان ۱۳۹۸ در بیمارستان مهر تهران بستری و نهایتاً در ۳ دی ماه ۱۳۹۸ درگذشت. پیکر او به بیدخت منتقل و در مزار سلطانی بیدخت به خاک سپرده شد.

بنا بv شرایط ویژه حصر و به منظور جلوگیری از سردرگمی احتمالی پیروانش(در مغایرت با سنت دیرینه‌ای بود که برپایه آن، نام قطب بعدی تا پیش از مرگ قطب فعلی افشا نمی‌شود) او پیش از مرگ و به صورت شفاهی سید علیرضا جذبی را به عنوان خلیفه و جانشین خود معرفی نموده بود.
همچنین پس از خاکسپاری‌اش در ۴ دی ۱۳۹۸، وصیتی مکتوب نیز از او قرائت شد که بر اعلام قبلی صحه گذارده و سید علیرضا جذبی را با لقب ثابتعلیشاه به عنوان قطب جدید دراویش گنابادی معین نموده بود.

البته معدودی از دراویش با قطب جدید بیعت نکردند.
گفته می‌شود نحوه برخورد حکومت جمهوری اسلامی با قطب جدید متفاوت و در تناقض با فشارها و محدودیت‌هایی است که برای نورعلی تابنده وجود داشت.

برای مطالعهٔ بیشتر

• احسان مهرابی. «نورعلی تابنده؛ از وکیل و سیاستمدار تا درویش». بی‌بی‌سی.
• کسری نوری. «دراویش گنابادی و حقوق بنیادی شان». یورونیوز.
• آیدا قجر. «دراویش گنابادی چه می‌گویند و چه می‌خواهند؟». ایران‌وایر.
• کبری آسوپار. «رندی تابنده در عین سادگی ظاهری». وطن امروز.

نگارخانه

• 
  سید نورالدین نعمت‌الله بن عبدالله (شاه نعمت‌الله ولی)
• 
  سلطان‌محمد گنابادی (سلطان‌علیشاه)
• 
  علی گنابادی (نورعلیشاه ثانی)
• 
  محمدحسن بیچاره بیدختی (صالح‌علیشاه)
• 
  سلطان‌حسین تابنده (رضاعلیشاه)
• 
  علی تابنده (محبوب‌علیشاه)
• 
  نورعلی تابنده (مجذوب‌علیشاه)
• 
  سید علیرضا جذبی (ثابت‌علیشاه)