ویکی‌پدیا:ویکی‌پدیا چه چیزی نیست
| این صفحه یکی از سیاست‌های ویکی‌پدیای فارسی است. این سیاست در نزد عدهٔ زیادی از ویرایشگران مقبولیت دارد و تفاهم بر آن است که همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آن‌اند. قبل از انجام هر گونه تغییری در این صفحه، بایستی بر روی آن اجماع شده باشد. |
| این صفحه در یک نگاه: ویکی‌پدیا در درجهٔ نخست یک دانشنامهٔ برخط است و به تبعِ آن جامعه‌ای از افراد علاقه‌مند به ساخت دانشنامه‌ای باکیفیت در فضایی دوستانه و احترام متقابل را تشکیل می‌دهد. خواهش می‌کنیم وسوسهٔ استفاده از ویکی‌پدیا برای اهداف دیگر را از خود دور کنید. |
محتویات
- ۱ سبک نگارش
- ۲ کلیّات
- ۲.۱ ویکی‌پدیا فرهنگ لغت نیست
- ۲.۲ ویکی‌پدیا جای انتشار تحقیقات دست اول نیست
- ۲.۳ ویکی‌پدیا منبر یا محل تبلیغات نیست
- ۲.۴ ویکی‌پدیا یک وبگاه آینه یا انباری برای پیوندها، تصاویر و پرونده‌های صوتی-تصویری نیست
- ۲.۵ ویکی‌پدیا یک میزبان رایگان، وب‌نوشت، فراهم‌کنندهٔ فضای وب یا وبگاه ارتباطات اجتماعی نیست
- ۲.۶ ویکی‌پدیا مجموعه‌ای از اطلاعات درهم و برهم نیست
- ۲.۷ ویکی‌پدیا یک دفترچه اطلاعات نیست
- ۲.۸ ویکی‌پدیا گوی بلورین نیست
- ۲.۹ ویکی‌پدیا جای سانسور نیست
- ۳ اجتماع ویکی‌پدیا
- ۴ برای هنگامی که سرگردان شدید
- ۵ صفحهٔ کاربری چه چیزی نیست
- ۶ جستارهای وابسته
- ۷ پانویس
سبک نگارش
ویکی‌پدیا دانشنامه روی کاغذ نیست
عملاً هیچ محدودیتی در تعداد موضوعاتی که می‌توان در این دانشنامه نوشت وجود ندارد. تنها چند محدودیت مانند اثبات‌پذیری وجود دارد که در این صفحه توضیح داده خواهند شد.
ممکن است طولانی بودن یک مقاله برای برخی از کاربران که از اینترنت کم‌سرعت استفاده می‌کنند محدودیت به‌شمار برود. این مسئله به خوانا بودن مقالات نیز لطمه می‌زند. تقسیم‌کردن یک مقاله به چندین مقاله و نوشتن خلاصه‌ای از مطالب در مقالهٔ اصلی و پیونددهی به مقاله‌های دیگر، راهی طبیعی برای رشد یک موضوع است. در دانشنامه‌های مکتوب (کاغذی)، برخی از موضوعات به صورت کوتاه و با مقاله‌های ایستا ارائه می‌شوند، اما در ویکی‌پدیا، به‌دلیل به کار نگرفتن کاغذ، می‌توان مقاله‌های کامل‌تر و طولانی‌تری نوشت، پیوندهای بسیار بیشتری گذاشت و هر موضوع را در جای خود به‌طور مفصّل توضیح داد.
همچنین، این ویژگی بدین معناست که دیگر نیاز نیست یک مقاله را به مقالهٔ مشابهش که معروف‌تر است بازگردان کرد. بخش «جستارهای وابسته» به این منظور گنجانده می‌شود تا خوانندگان را به دیگر اطلاعات مربوط به یک موضوع رهنمون سازد.
کلیّات
ویکی‌پدیا فرهنگ لغت نیست
ویکی‌پدیا یک فرهنگ لغت یا راهنمای اصطلاحات فنی نیست. مقاله‌های ویکی‌پدیا نباید شامل موارد زیر باشند:
- معنی واژه‌ها. خواهشمندیم برای مقاله‌هایی که تنها معنای یک اصطلاح را توضیح می‌دهند ورودی نسازید. مقاله‌های ویکی‌پدیا معمولاً باید با تعریفی خوب آغاز شوند. اگر به مقاله‌ای برخورد کردید که چیزی بیش از تعریف معنای یک واژه نبود، بکوشید تا اطلاعات بیشتری در آن بگنجانید و آن را به سطح یک مقالهٔ دانشنامه‌ای برسانید. یکی از استثناهای این قانون مقاله‌هایی هستند که دربارهٔ معانی فرهنگی یک عدد بحث می‌کنند.
- فهرست معنای واژه‌ها. با این حال در ویکی‌پدیا صفحه‌هایی به نام ابهام‌زدایی وجود دارند که شامل راهنمای معانی مختلف یک واژه هستند. همچنین صفحاتی وجود دارند که شامل فهرستی از واژه‌های فنی مربوط به یک رشته می‌باشند.
- راهنمای استفاده یا فرهنگ امثال و اصطلاحات عامیانه. ویکی‌پدیا علاقه‌ای به توضیح چگونگی استفاده از واژه‌ها یا اصطلاحات ندارد. ما نمی‌خواهیم در اینجا به مردم بگوییم که چطور صحبت کنند. هر چند ممکن است در یک مقاله لازم باشد تا طرز استفادهٔ یک واژه برای تمایز بین معانی مختلف آن در نظریات یا ملل مختلف توضیح داده شود.
برای ثبت معنای یک واژه به ویکی‌واژه که یکی از پروژه‌های خواهر ویکی‌پدیا است، مراجعه کنید.
نوواژه‌ها
برخی از نوواژه‌ها می‌توانند استعمال زیاد داشته باشند، و ممکن است بتوان شواهد بسیاری در اینترنت و در جامعه در مورد استفاده از آن یافت. اما برای داشتن یک مقاله در این مورد در ویکی‌پدیا ما باید از منابع قابل اعتماد ثانویه مثل کتاب و مقالات که دربارهٔ اصطلاح یا مفهوم صحبت می‌کنند، استفاده کنیم، و نه کتاب‌ها و مقالاتی که از این واژه استفاده می‌کنند. مشاهدات شخصی کاربران (به عنوان مثال پیدا کردن وبلاگ‌ها، کتاب‌ها، و مقالاتی که از این واژه استفاده می‌کنند به جای اینکه به‌صورت خاص در مورد آن واژه بنویسند) برای حمایت از وجود مقالات ناکافی هستند زیرا این ممکن است نیازمند تجزیه و تحلیل و کنار هم قرار دادن منابع اولیه به منظور پیشبرد یک دیدگاه باشد که به صراحت با سیاست تحقیق دست اول ممنوع در تضاد است.
نوواژه‌هایی که در استفاده گسترده هستند، اما برای آن هیچ پوششی در منابع دست دوم وجود ندارد هنوز آماده برای پوشش در ویکی‌پدیا نیست. زمان بیشتری نیاز است که منابع دست دوم در مورد آن فراهم شود و شرایط برای ایجاد مقاله در ویکی‌پدیا فراهم شود.
ویکی‌پدیا جای انتشار تحقیقات دست اول نیست
ویکی‌پدیا جای نشر افکار و تحلیل‌های شخصی نیست. خواهشمندیم از ویکی‌پدیا برای هیچ‌کدام از موارد زیر استفاده نکنید:
- تحقیقات ابتکاری مانند ارائهٔ نظریات یا راه‌حل‌های جدید، نظریات ابتکاری، اصطلاحات جدید یا ساخت واژهٔ جدید می‌باشند. ر.ک. ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع. اگر تحقیق ابتکاری و جدیدی انجام داده‌اید، آن را به جاهای دیگری مانند مجلات علمی مربوط، دیگر رسانه‌های چاپی یا وبگاه‌های مربوط بفرستید. هنگامی که تحقیق شما به عنوان امری قابل قبول از سوی همگان پذیرفته شد، ویکی‌پدیا گزارشی در مورد آن خواهد نوشت. لازم نیست که حتماً اطلاعات یک مقالهٔ ویکی‌پدیا از مجله‌های معتبر علمی برداشته شوند بلکه کافی است منبع اطلاعات قابل اثبات و قابل اعتماد باشد. ذکر منابع یک مقاله (مانند کتاب یا وبگاه) نشان می‌دهد که آن مقاله قابل اثبات است و تنها بیان‌کنندهٔ نظریات ویرایشگر آن نیست.
- اختراعات تازه. برای مثال اگر واژه یا حرکت جدیدی در یک رقص خاص ساخته‌اید نمی‌توانید برای اولین بار آن را در ویکی‌پدیا بنویسید. باید صبر کنید تا یک منبع موثق آن را تأیید کند.
- نقدهای تحلیلی. زندگی‌نامه‌ها و مقالاتی که دربارهٔ آثار ادبی و هنری هستند دانشنامه‌ای تلقی می‌شوند. اما تحلیل‌های انتقادی یک اثر به شرطی در ویکی‌پدیا قابل طرح هستند که ریشهٔ مستقیم در نگرش‌های مختلف گروه‌های متخصص خارج از ویکی‌پدیا داشته باشند.
- بلاگ‌ها یا تألیفات شخصی که بیان کننده نظرات شخصی شما راجع به موضوعی خاص هستند. وظیفهٔ ویکی‌پدیا گردآوری دانش بشری است. ویکی‌پدیا وسیله‌ای برای تبدیل نظرات شخصی به دانش بشری نیستند. در شرایط بسیار خاص که نظرات یک شخص به حدی مهم باشند که قابل بحث به نظر برسند بهتر است دیگران چیزی دربارهٔ آن بنویسند. مقاله‌های شخصی مربوط به ویکی‌پدیا را می‌توانید روی وبگاه متا پیدا کنید. همچنین انشعابی از ویکی‌پدیا به نام wikinfo وجود دارد که اجازهٔ نوشتن نظرات شخصی در مقاله‌ها را به همگان می‌دهد.
- نظرات مربوط به مسائل روز یکی از موارد خاص مورد پیشین است. هر چند این گونه مسائل باعث تحریک احساسات شده و بعضی از مردم را وسوسه می‌کنند تا روی تریبون سخنرانی بروند ولی ویکی‌پدیا محیط مفیدی برای این کارها نیست. مقاله‌ها باید آنقدر متعادل شوند تا بتوان مطالب مربوط به مسائل روز را در منطقی‌ترین شکل ممکن در آن‌ها گنجاند. همچنین، نویسنده‌های ویکی‌پدیا نباید مقاله‌هایی بنویسند که به سرعت منسوخ شوند.
- تالار گفتگو. خواهشمندیم تلاش کنید تا ویکی‌پدیا همچنان یک دانشنامه باقی بماند. می‌توانید با همکاران خود در صفحه‌های بحث خودشان گفتگو کنید. مشکلات مربوط به یک مقاله را هم در صفحهٔ بحث همان مقاله پیگیری کنید، ولی خواهش می‌کنیم بحث‌ها را به داخل صفحهٔ اصلی مقاله‌ها نکشانید. پروژه‌های تازه‌پای متعددی وجود دارند که از یک ویکی برای بحث و گفتگو استفاده می‌کنند.
برای مشاهدهٔ جایی که بتوانید نظرات شخصی خود را منتشر کنید می‌توانید به وبگاه Everything۲ (انگلیسی) مراجعه کنید.
ویکی‌پدیا منبر یا محل تبلیغات نیست
ویکی‌پدیا تریبون سخنرانی یا وسیله‌ای برای تبلیغات حزبی یا عقیدتی نیست؛ بنابراین محتوای ویکی‌پدیا نباید شامل موارد زیر باشند:
- هر گونه تبلیغات یا جانبداری. البته بدیهی است که یک مقاله می‌تواند تا زمانی که اصل دیدگاه بی طرفانه رعایت شود تنها به گزارش کردن این گونه موارد بپردازد. شما می‌توانید برای بیان دیدگاه‌های خود راجع به یک موضوع یک وب‌نوشت بسازید و مردم را متقاعد کنید که دیدگاه شما درست است. ویکی‌پدیا برای بیان عقاید ساخته نشده بلکه برای بیان حقایق تأییدپذیر ساخته شده‌است.
- نقطه‌نظرها اگرچه برخی از موضوعات، به ویژه آن‌هایی که مربوط به امور جاری و سیاست هستند، ممکن است احساسات را تحریک کرده و مردم را بر آن داشته باشند کهبالای تریبون بروند، ویکی‌پدیا واسطه این موضوع نیست. مطالب باید متعادل شوند تا ورودی‌های مورد نظر، به خصوص برای رویدادهای فعلی، در یک دیدگاه منطقی و یک دیدگاه بی‌طرف را نشان دهند. علاوه بر این، ویرایشگران ویکی‌پدیا باید تلاش کنند مقالاتی را بنویسند که به سرعت منسوخ نشوند. با این حال، پروژه خواهر ویکی‌پدیا می‌توانند به تفسیر مقاله بپردازند.
- شایعات: رسوایی‌هایی که از طریق شایعات کوچه و بازار یا وبگاه‌های نامعتبر شنیده می‌شوند در ویکی‌پدیا جایی ندارند. مطالب و محتوای موجود در مورد زندگی افراد، برای برآورده کردن یک استاندارد بسیار بالا، مورد نیاز است. چرا که در غیر این صورت ممکن است تخطی از حق افراد به حریم خصوصی باشند. مطالب نباید صرفاً برای حمله به شهرت یک شخص نوشته شوند.
- تبلیغ برای خود. شما آزادید تا دربارهٔ خود یا پروژه‌هایی که در آن‌ها شرکت دارید بنویسید. اما به یاد داشته باشید که استانداردهای ویکی‌پدیا روی مقالهٔ شما اعمال می‌شوند. یکی از این استانداردها دیدگاه بی‌طرفانه‌است که در مورد این نوع مقاله‌ها بسیار سختگیر است. ساخت پیوندها و ارجاع‌های زیاد به خودزیستنامه‌ها (اتوبیوگرافی‌ها) نیز قابل قبول نیست. ر.ک. ویکی‌پدیا:خودزیست‌نامه، ویکی‌پدیا:خودبینی، ویکی‌پدیا:شهرت
- تبلیغات بازرگانی. مقاله‌هایی که دربارهٔ شرکت‌ها و محصولات می‌باشند به شرطی قابل قبول هستند که از دیدگاه بی‌طرفانه و به دور از تعصب نوشته شوند. همچنین تمام نام‌های این گونه مقاله‌ها باید از نظر شخص ثالث قابل اثبات باشند، در نتیجه مقاله‌هایی که دربارهٔ یک تعمیرگاه بسیار کوچک یا شرکت‌های محلی هستند قابل قبول نمی‌باشند. پیوندهای بیرونی به سازمان‌های بازرگانی تنها به شرطی قابل قبول هستند که ربطی به مطالب گفته شده در مقاله داشته باشند. به یاد داشته باشید که ویکی‌پدیا در پی تأیید هیچ تجارتی نیست و برنامه‌ای برای آشناسازی مردم با آن‌ها را ندارد.
ویکی‌پدیا یک وبگاه آینه یا انباری برای پیوندها، تصاویر و پرونده‌های صوتی-تصویری نیست
ویکی‌پدیا یک وبگاه آینه یا انباری برای پیوندها، تصاویر و پرونده‌های صوتی-تصویری نیست. تمام مطالب و پرونده‌هایی که به ویکی‌پدیا فرستاده می‌شوند، بدون هیچ رحمی ویرایش می‌شوند تا شرایط لازم برای دانشنامه‌ای بودن را به دست آورند. هر گونه مطلبی که به ویکی‌پدیا ارسال می‌شود، تحت قانون مجوز مستندات آزاد گنو قرار گرفته و اجازهٔ استفادهٔ آزاد از آن وجود خواهد داشت. مقاله‌های ویکی‌پدیا نباید صرفاً شامل موارد زیر باشند:
- مجموعه‌ای بزرگ از پیوندهای بیرونی یا دسته‌بندی‌های اینترنتی. اضافه کردن یک یا چند پیوند بیرونی مفید که با مطلب مقاله در ارتباط است، هیچ ایرادی ندارد اما ایجاد فهرست‌های طولانی از این گونه پیوندها باعث می‌شود که مقاله‌ها کوتاه شده و از هدف اصلی ویکی‌پدیا دور بیفتند. هنگام ویرایش مقاله‌هایی که دربارهٔ موضوعاتی هستند که وبگاه‌های هواداری زیادی دارند، تنها به ذکر وبگاه اصلی هواداران کفایت کنید. ر.ک. ویکی‌پدیا:پیوند به بیرون
- مجموعه‌ای بزرگ از پیوندهای داخلی. البته این مورد شامل صفحه‌های ابهام‌زدایی و فهرست‌های ساخت‌یافته که برای سازمان‌دهی مقاله‌ها به کار می‌روند نمی‌شود.
- مجموعه‌ای از مطالبی که از مالکیت‌های عمومی و دیگر منابع گردآوری شده‌اند. این مطالب شامل این موارد هستند: متن کامل یک کتاب یا کد منبع یک برنامه، اسناد تاریخی اصل، نامه‌ها، قوانین، اعلامیه‌ها و دیگر مطالب منبع که تنها در صورتی مفید هستند که در شکل اصلی و جمله‌بندی بدون تغییر ارائه شده باشند. هرگونه رونوشت از منابع مبدأ (از جمله جدول‌های ریاضی، نجومی ویا کدهای منبع) باید به ویکی‌نبشته فرستاده شود. استفاده از مطالب منابعی که در قلمروی عمومی قرار دارند (مانند ویرایش یازدهم دانشنامه بریتانیکا) و اضافه کردن آن‌ها به مقاله هیچ ایرادی ندارند. ر.ک. ویکی‌پدیا:رونوشت منابع اصلی را نفرستید
- مجموعه‌ای از تصاویر و پرونده‌های صوتی و تصویری که مقاله‌ای برای آن‌ها وجود ندارد. اگر می‌خواهید تصویری را به ویکی‌پدیا اضافه کنید، ابتدا مطالب دانشنامه‌ای آن را فراهم کنید سپس تصویر را در آن بگنجانید. همچنین سعی کنید آن را به ویکی‌انبار بفرستید. اگر یک تصویر از منبعی که در قلمروی عمومی روی یک وبسایت قرار دارد آورده شده باشد آن را در ویکی‌پدیا:فهرست تصاویر بدون مقاله یا ویکی‌پدیا:منابع تصویر موجود در قلمرو عمومی هم قرار دهید.
ویکی‌پدیا یک میزبان رایگان، وب‌نوشت، فراهم‌کنندهٔ فضای وب یا وبگاه ارتباطات اجتماعی نیست
ویکی‌پدیا خدمات شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک یا توییتر ارائه نمی‌دهد. نباید وبگاه، وب‌نوشت یا ویکی شخصیتان را بر روی ویکی‌پدیا میزبانی کنید. صفحه‌های ویکی‌پدیا نباید شامل موارد زیر باشند:
- صفحه‌های شخصی. هر ویکی‌پدیانویس دارای صفحهٔ کاربری مخصوص به خود است، اما از این صفحه‌ها تنها برای نمایش اطلاعات مربوط به کار در دانشنامه استفاده می‌شود. اگر قصد ساخت یک وبگاه شخصی، وب‌نوشت یا ثبت رزومه خود را دارید، از یکی از فراهم‌کننده‌های رایگانی که در اینترنت وجود دارند استفاده کنید. صفحه‌های کاربری نباید جایی برای برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران یا سرگرمی باشد، بلکه باید بنیانی برای همکاری علمی مؤثر با دیگران در جهت گسترش ویکی‌پدیا باشد.
- انبار ذخیرهٔ پرونده‌ها. خواهش می‌کنیم تنها پرونده‌هایی را به ویکی‌پدیا بار کنید که در مقاله‌های دانشنامه‌ای مورد استفاده قرار گیرند؛ در غیر این صورت این پرونده‌ها حذف خواهند شد. اگر تصاویر اضافی دیگری دارید، آن‌ها را به ویکی‌انبار بفرستید تا بتوان از طریق ویکی‌پدیا به آن‌ها پیوند زد.
- یادبودها. موضوع مقاله‌ها حتماً باید معیارهای سرشناسی ویکی‌پدیا را داشته باشند. ویکی‌پدیا جایی برای ثبت یادبودی برای درگذشتگان، فامیل، آشنایان، و افراد دیگری که معیارهای گفته‌شده را نداشته باشند، نیست.
اگر می‌خواهید از فناوری ویکی برای پروژهٔ چندنفرهٔ دیگری استفاده کنید می‌توانید به وبگاه‌هایی مراجعه کنید که فضای رایگان یا اجاره‌ای فراهم می‌کنند. همچنین می‌توانید نرم‌افزار ویکی را روی میزبان شخصی خود نصب کنید.
ویکی‌پدیا مجموعه‌ای از اطلاعات درهم و برهم نیست
ویکی‌پدیا مجموعه‌ای از اطلاعات درهم و برهم نیست. اینکه مطلبی ۱۰۰٪ درست باشد دلیلی بر آن نیست که برای ویکی‌پدیا مفید باشد. هر چند هنوز هم بر سر شرایط دانشنامه‌ای بودن بسیاری از ورودی‌های مختلف ویکی‌پدیا اختلاف نظر وجود دارد ولی اجماع کنونی بر این است که ویکی‌پدیا نباید شامل موارد زیر باشد:
- فهرست پرسش‌های رایج. مقاله‌های ویکی‌پدیا نباید فهرستی از پرسش‌های رایج باشند. به جای آن می‌توان مطالب مربوط به پرسش‌ها را به صورت جمله‌های خبری رایج در مقاله‌ها و به صورت بی‌طرف نوشت.
- فهرست یا انبار موضوعات نامربوط به هم مانند نقل قول‌ها، کلمات قصار یا اشخاص (حقیقی یا خیالی) نیست. اگر می‌خواهید فهرستی از نقل‌قول‌ها را به وجود آورید، آن را در پروژهٔ خواهر ویکی‌پدیا به نام ویکی‌گفتاورد قرار دهید. با اینحال داشتن فهرست برای ورودی‌های مشهور مانند فهرست دشمنان نیکسون به دلیل وجود ارتباط موضوعی هیچ ایرادی ندارد. همچنین در ویکی‌پدیا جدول‌ها و اطلاعات جدول‌بندی‌شده‌ای وجود دارند که برای ارجاع سریع به کار می‌روند.
- راهنمای سفر. مقاله‌ای که دربارهٔ پاریس نوشته می‌شود باید شامل موارد برجستهٔ این شهر نظیر برج ایفل و موزهٔ لوور باشد و نه شماره تلفن یا نشانی هتل مورد علاقهٔ شما یا بهای شیرقهوه در شانزه‌لیزه. ویکی‌سفر، از پروژه‌های بنیاد ویکی‌مدیا و پروژهٔ خواهر ویکی‌پدیا، برای همین کار است.
- یادبود. ویکی‌پدیا جای بزرگداشت دوستان و آشنایان فوت شده نیست. مقاله‌های دانشنامه‌ای باید به جز علاقهٔ شخصی شما، دلیلی برای مشهور نشان دادن افراد داشته باشند.
- گزارش خبری. ویکی‌پدیا نباید شامل گزارش‌های خبری دست اول باشد (پروژهٔ خواهر ویکی‌پدیا به نام ویکی‌خبر دقیقاً همین کار را انجام می‌دهد). ویکی‌پدیا مقاله‌های دانشنامه‌ای زیادی راجع به موضوعات تاریخی دارد که هم‌اکنون هم در جریان اخبار هستند. این امر باعث شده‌است که مقاله‌های ویکی‌پدیا نسبت به بیشتر منابع مرجع روزآمدتر باشد زیرا ما می‌توانیم پیشرفت‌ها و واقعیت‌هایی را که بعداً شناخته می‌شوند در مقاله‌ها بگنجانیم. برای مثال رجوع شود به رویدادهای کنونی.
- شجره‌نامه یا دفتر تلفن. مقاله‌های زندگینامه‌ای باید تنها دربارهٔ افرادی که به نوعی شهرت، موفقیت یا احتمالاً بدنامی رسیده‌اند باشد. یکی از معیارهای شهرت این است که ببینیم آیا یک شخص در منابع بیرونی متعددی معرفی شده‌است یا خیر. افرادی که از شهرت کمتری برخوردار هستند را می‌توان در مقاله‌های دیگر نام برد. برای کسب اطلاعات بیشتر به ویکی‌مردم واقع در فراویکی مراجعه کنید. ویکی‌پدیا دفتر تلفن نیست.
- کتاب راهنما، ورودی‌های کتاب راهنما، راهنمای برنامه‌های تلویزیون/رادیو یا منبعی برای ادارهٔ کارهای تجاری. برای مثال مقاله‌ای که دربارهٔ یک ایستگاه رادیویی است نباید رخدادهای نزدیک، پیشرفت‌های جاری، شمارهٔ تلفن یا فهرست پخش برنامه‌ها را دربرداشته باشد. (با اینحال ذکر وقایع برجسته ممکن است قابل قبول باشد). وانگهی، صفحه‌های بحث مقاله‌ها برای گفتگو دربارهٔ مقاله می‌باشد نه برای بحث تجاری راجع به عنوان مقاله. ویکی‌پدیا صفحه‌های زرد (کتاب اول) نیست.
- کتاب خودآموز یا راهنمای استفاده. در حالی که ویکی‌پدیا مجموعه‌ای از نوشته‌های راجع به توصیف افراد، مکان‌ها و چیزهای دیگر است، مقاله‌های آن نباید شامل خودآموز یا راهنمای استفاده، توصیه (حقوقی، پزشکی و غیره)، اظهار نظر، یا «شیوه‌نامه‌ها» باشند. این منع شامل آموختارها (tutorial)، آموزش‌های گام‌به‌گام، کتابچه‌های دستورالعمل، راهنماهای بازی‌های ویدئویی و دستورهای آشپزی می‌شود. به یاد داشته باشید که این مسئله ربطی به فضای نام ویکی‌پدیا: که در آن شیوه‌های مربوط به ویرایش خود ویکی‌پدیا گفته می‌شود ندارد. اگر می‌خواهید کتابچهٔ آموزشی شیوه‌نامه‌ای بنویسید، می‌توانید نگاهی هم به ویکی‌روش یا پروژهٔ خواهر ویکی‌پدیا به نام ویکی‌کتاب بیندازید.
- راهنمای اینترنت. مقاله‌های ویکی‌پدیا نباید صرفاً به توضیح ماهیت، ظاهر و خدمات یک وبگاه بپردازند بلکه باید آن وبگاه را به شکلی دانشنامه‌ای توضیح داده، موفقیت‌های آن را ذکر کنند، تأثیرات یا برجستگی تاریخی آن را شرح دهند و با اینکار موجب شوند تا ویکی‌پدیا همچنان به عنوان به‌روزترین منبع مرجع جهان شناخته شود.
- کتاب درسی و متن توضیحی. این موارد به پروژهٔ خواهر ویکی‌پدیا به نام ویکی‌کتاب مربوط می‌شود.
- خلاصهٔ داستان. مقاله‌های ویکی‌پدیا نباید صرفاً خلاصه‌ای از یک اثر داستانی باشند بلکه باید این ذکر خلاصه را به همراه تحلیل (با منبع) اثر که به ذکر جزئیات دستاوردهای آن اثر و تأثیرات تاریخی آن می‌پردازد آورد. همچنین می‌توان این خلاصه‌ها را در مقاله‌های سریالی گنجاند.
ویکی‌پدیا یک دفترچه اطلاعات نیست
ویکی‌پدیا یک بانک اطلاعاتی یا دفترچه اطلاعاتی برای هر آن چه در دنیا وجود دارد یا قبلاً وجود داشته، نیست. مقاله‌های ویکی‌پدیا شامل چنین مواردی نیستند:
- فهرست‌هایی از موضوعات غیر مرتبط، از جمله (اما نه فقط) افراد (حقیقی یا تخلی) یا نقل قول‌هایشان. اگر می‌خواهید نقل قول‌ها را فهرست کنید، در ویکی‌گفتاورد واردشان کنید.
- مدخل‌های تبارشناسی. سوابق فامیلی باید فقط در جایی که مرتبط باشند، و درون مقالهٔ یک موضوع سرشناسی مطرح شوند.
- فهرست تلفن‌ها، تجارت‌ها، و نظایر آن. ویکی‌پدیا یک دفترچه تلفن نیست که در آن فهرستی از تلفن‌های افراد حقیقی و حقوقی و تجارت‌های مختلف ذکر شود. ویکی‌پدیا همچنین محلی برای فهرست کردن تمام تجارت‌های مربوط به یک موضوع (مثلاً تمام فروشندگان برخط، یا تمام دفاتر حقوقی) نیست. تنها موضوعاتی در ویکی‌پدیا جا دارند که سرشناسی داشته باشند.
- کاتالوگ کالاها. ویکی‌پدیا محلی برای معرفی کالاها برای فروش نیست. مقاله‌ها نباید برای نشر قیمت فروش کالاها به کار بروند، مگر آن که این اطلاعات از منابع مستقل و معتبر به دست آمده باشد و نیز دلیلی معتبر برای ذکر آن در مقاله وجود داشته باشد.
- طبقه‌بندی‌های غیر دانشنامه‌ای. ویکی‌پدیا محلی برای طبقه‌بندی موضوعات به شکلی که در دانشنامه‌ها رایج نباشد نیست. مثالی از صفحه‌هایی که در ویکی‌پدیا جایی ندارند عبارت است از «فهرست افراد دارای پیشینهٔ فرهنگی فلان»، «فهرست افراد پیرو فلان مذهب»، «فهرست افراد از فلان نژاد»، «فهرست رستوران‌هایی که غذای فلان در شهر بهمان سرو می‌کنند» و مانند آن. ایجاد رده‌هایی از این دست هم جایی در ویکی‌پدیا ندارد مگر آن که منابع معتبری اقدام به رده‌بندی از آن دست کرده باشند. ویکی‌پدیا:بیش‌رده‌بندی را هم ببینید.
- فهرست خالی بدون اطلاعات زمینه‌ای. ایجاد یک فهرست که فقط مواردی را برمی‌شمارد اما زمینه‌ای برای ارتباط و اهمیت آن‌ها ارائه نمی‌کند در ویکی‌پدیا جایی ندارد. برای مثال فهرست کردن کارکنان یک شرکت، فهرست کردن مشتریان یک تجارت، فهرست کردن شعب یک بانک، فهرست کردن کالاهای یک کمپانی و نظایر آن در ویکی‌پدیا جایی ندارد. افزودن اطلاعات در خصوص چند مورد محدود که با موضوع مقاله مرتبط هستند، می‌تواند مجاز باشد به شرط آن که به ارزش دانشنامه‌ای ویکی‌پدیا اضافه کند.
ویکی‌پدیا گوی بلورین نیست
ویکی‌پدیا مجموعه‌ای از گفته‌ها و تفکرات غیرقابل اثبات نیست. تمام مقاله‌هایی که واقعه‌ای را پیش‌بینی می‌کنند باید قابل اثبات باشند و زمینهٔ موضوعی آن‌ها به قدری گسترده باشد که بتوان دربارهٔ آن‌ها به اندازهٔ واقعه‌ای که اتفاق افتاده نوشت. به ویژه:
- برنامه‌ریزی‌ها یا اتفاقاتی که انتظار وقوع آن‌ها در آینده می‌رود تنها در صورتی می‌توانند در ویکی‌پدیا ثبت شوند که برجسته و قابل وقوع باشند. اگر تمهیدات واقعه هنوز در جریان نیستند، تمام پیش‌بینی‌ها و فکرهای منطقی که دربارهٔ آن وجود دارد باید به‌طور کامل نوشته شوند. نمونه‌هایی از این گونه موارد می‌تواند شامل مقالهٔ انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۸ آمریکا و المپیک سال ۲۰۱۲ باشد. برای مقایسه باید گفت که انتخابات سال ۲۰۲۸ آمریکا و المپیک سال ۲۰۳۲ مقاله‌های مناسبی به نظر نمی‌رسند زیرا هیچ مطلب قابل ذکری دربارهٔ اثبات‌پذیری آن‌ها نمی‌توان بیان کرد که تحقیق دست اول نباشد. ممکن است در مواردی صورت برنامهٔ وقایع آینده نیز صحیح باشد.
- همچنین موارد منحصر به فرد از یک فهرست از قبل پیش‌بینی شده یا یک الگوی سیستماتیک از نام‌هایی که از پیش به رخدادها یا اکتشافات آینده اختصاص داده شده‌اند، اگر تنها اطلاعات کلی ارائه دهند، مقاله‌های خوبی به‌شمار نمی‌روند. فهرست توفان‌های گرمسیری، دانشنامه‌ای هستند اما در مورد مقاله‌ای با نام «توفان گرمسیری الکس در سال ۲۰۱۰» با اینکه به احتمال قریب به یقین شاهد خواهیم بود که توفانی با همین نام در آتلانتیک شمالی رخ خواهد داد و بر خلاف حرکت عقربه‌های ساعت خواهد چرخید اما نمی‌توان آن را مطلبی در خور دانشنامهٔ ویکی‌پدیا تلقی کرد. همچنین مقاله‌هایی در مورد واژه‌های پیش‌بینی شده برای نظام اعداد (مانند «سپتن کوینکواگیتیلیون») دانشنامه‌ای تلقی نمی‌شوند مگر اینکه توسط یک مقام قابل اعتماد ذکر شوند یا به شکل واقعی مورد استفاده قرار گرفته باشند. اکتشافات علمی حتمی، مانند عناصر شیمیایی که توسط اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی پیش از تجزیه در آزمایشگاه ثبت شده‌اند، معمولاً دانشنامه‌ای تلقی می‌شوند.
- مقاله‌هایی که به برون‌یابی، پیش‌بینی و «تاریخ آینده» می‌پردازند جزو تحقیقات دست اول بوده و در نتیجه قابل قبول نیستند. اما در مورد آثار هنری، تألیفات یا تحقیقات معتبری که دربارهٔ آینده هستند حتماً باید مقاله‌ای در ویکی‌پدیا نوشته شود. مقاله‌ای دربارهٔ جنگ ستارگان درست است؛ اما مقاله‌ای دربارهٔ «سلاح‌های جنگ جهانی سوم» درست نیست.
برای بحث پیرامون «تاریخ آینده» به Wikicities Future (به انگلیسی) مراجعه کنید.
گزارش گفتگوها و بحث‌هایی که دربارهٔ پیش‌بینی موفقیت یک طرح پیشنهادی یا پروژه یا پیشرفتی در کار یک پروژه باشند قابل قبول هستند اما به شرطی که برای این گفتگوها به شکل درستی ذکر منبع شده باشد. نگارش نظرات و تحلیل‌های شخصی به دلیل منع ویکی‌پدیا بر عدم ارسال تحقیقات دست اول درست نیست. در مورد مقاله‌هایی که دربارهٔ محصولاتی هستند که هنوز عرضه نشده‌اند (مانند فیلم یا بازی رایانه‌ای) باید مواظب بود که هیچ‌گونه تبلیغی صورت نگیرد.
ویکی‌پدیا جای سانسور نیست
ممکن است که ویکی‌پدیا دارای مطالبی باشد که برخی از خوانندگان آن‌ها را قابل اعتراض و توهین‌آمیز تلقی کنند. هر کس که بتواند ویکی‌پدیا را بخواند، می‌تواند آن را ویرایش هم بکند. تغییرات اعمال شده بدون هیچ‌گونه ارزیابی به سرعت نمایش داده می‌شوند، در نتیجه ویکی‌پدیا نمی‌تواند ضمانت بدهد که مقاله‌ها و تصاویر برای همهٔ کاربران خوشایند بوده یا موافق مرام‌ها و مقررات اجتماعی یا مذهبی خاصی باقی بمانند. با اینکه مطالب غیرمربوط (همچون پیوندهای نامناسب به وبگاه‌های هراس‌انگیز) به سرعت حذف می‌شوند، ممکن است برخی از مقاله‌ها دارای متن، تصویر یا پیوند قابل اعتراض باشند که از این میان میِتوان مقاله‌های جنسی را نام برد. این نوع مقاله‌ها یا تصاویر به شرطی حذف نمی‌شوند که هیچ‌کدام از سیاست‌های کنونی (به ویژه سیاست دیدگاه بی‌طرف) و همچنین قوانین ایالات متحده آمریکا (که میزبان‌های اینترنتی ویکی‌پدیا در آنجا قرار دارند) را زیر پا نگذارند.
ر. ک. ویکی‌پدیا:نزاکت • راهنما:گزینه ندیدن یک عکس • سانسور
اجتماع ویکی‌پدیا
ویکی‌پدیا میدان مبارزه نیست
از هر کاربری انتظار می‌رود که با دیگران مؤدبانه، با آرامش و همراه با روح همکاری رفتار کند. به کسانی که نظرات ناموافقی با شما دارند توهین نکنید، آن‌ها را اذیت نکنید و نترسانید. به جای این کار با هوشمندی به قضیه نگاه کنید و گفتگویی مؤدبانه را آغاز کنید. صرف اینکه رفتار یک کاربر نسبت به شما همراه با بی‌ادبی، عدم حفظ آرامش، عدم همکاری، توهین‌آمیز، اذیت‌کننده یا ترس‌برانگیز است، عذر موجهی برای انتقام شما از او و به روش او تلقی نمی‌شود. در این گونه موارد یکی از این دو کار را انجام دهید: ۱- تنها به واقعیات مطرح‌شده پاسخ دهید و مطالب توهین‌آمیز آن را ندیده بگیرید. ۲- کل پیغام توهین‌آمیز را نادیده انگارید.
اگر از ادامهٔ یک درگیری به ستوه آمده‌اید، به مراحل حل اختلاف متمسک شوید. همیشه کاربرانی هستند که به میانجیگری و حل اختلافات بین دیگران علاقه دارند.
مقاله‌ها را تنها برای اثبات یک نکته ساخته یا ویرایش نکنید. از ویکی‌پدیا برای اعمال تهدیدهای قانونی یا غیره بر علیه خود ویکی‌پدیا، ویکی‌پدیانویسان یا بنیاد ویکی‌مدیا استفاده نکنید؛ ابزارهای دیگری برای گفتگو دربارهٔ مسائل حقوقی وجود دارند. ما تهدیدها را تحمل نکرده و دسترسی متخلفان را خواهیم بست.
ویکی‌پدیا تمرین آنارشیسم نیست
محیط ویکی‌پدیا باز و آزاد است اما در شرایطی که این آزادی‌ها در جهت مخالف هدف ویکی‌پدیا قرار گیرند، محدود می‌شوند. به همین دلیل ویکی‌پدیا تالاری برای گفتگوی آزاد نیست. این واقعیت که ویکی‌پدیا پروژه‌ای باز و خودمختار است به معنای آن نیست که هدف آن کشف قابلیت زیست جوامع آنارشیست است. هدف ما ساخت یک دانشنامه‌است نه آزمایش محدودیت‌های آنارشیسم. ر.ک. ساختار قدرت (در وبگاه فراویکی به زبان انگلیسی).
برای مشاهدهٔ دانشنامه‌ای که به معنای واقع در حال تمرین آنارشیسم است به وبگاه آنارکوپدیا بروید.
ویکی‌پدیا دموکراسی نیست
ویکی‌پدیا تمرین دموکراسی یا هرگونه نظام سیاسی دیگر نیست. روش اصلی (هرچند نه انحصاری) تصمیم‌گیری در آن ویرایش و بحث برای رسیدن به اجماع است، نه رأی‌گیری (از رأی‌گیری در برخی مواقع چون انتخابات هیئت نظارت استفاده می‌شود). گاهی اوقات برای سنجش اجماع از رأی‌شماری استفاده می‌شود. با این حال رأی‌گیری‌ها و نظرسنجی‌ها می‌توانند به جای کمک به پیشبرد بحث، مانع از تحقق آن شوند. در نتیجه باید در استفاده از آن‌ها احتیاط کرد.
برای تمرین دموکراسی می‌توانید به ویکی‌دموکراسی (به زبان انگلیسی) بروید.
ویکی‌پدیا دیوانسالاری نیست
با وجود اینکه بسیاری از عناصر دیوانسالاری در ویکی‌پدیا وجود دارند،[۱] اما ویکی‌پدیا بر پایهٔ قوانین موضوعه اداره نمی‌شود. ویکی‌پدیا دادگاه تمرینی نیست و قواعد هدفش نیستند. این قواعد نوشته‌شده نیستند که شیوهٔ مقبول را مشخص می‌کنند، بلکه این قواعد تنها به مستندسازی اجماع موجود در رابطه با آنچه باید پذیرفته شود و آنچه باید پس‌زده شود می‌پردازند.
با وجود اینکه سیاست‌ها و رهنمودهای نوشته‌شده باید جدی گرفته شوند، می‌توان از آن‌ها استفادهٔ نادرست کرد. بدون در نظر گرفتن اصول نهفته در سیاست‌ها، تفسیر حرف به حرف آن‌ها را سختگیرانه و بیش از حد دنبال مکنید. اگر قواعد واقعاً شما را از بهبود دادن ویکی‌پدیا بازمی‌دارند، از آن‌ها چشم‌پوشی کنید. اختلاف‌ها از راه گفتگوهای مبتنی بر اجماع حل می‌شوند و نه دنبال‌کردن سفت و سخت قوانین و روال‌ها. گذشته از این‌ها، سیاست‌ها و رهنمودها نیز ممکن است برای همخوانی یافتن با اجماع ویکی‌پدیا تغییر کنند.
به وقوع پیوستن یک خطا در یک روال یا درخواست دلیل قانع‌کننده‌ای برای ردکردن آن پیشنهاد یا درخواست نیست.
یک خطا در روال، دستورالعمل، یا نظام‌نامه، درون یک مشارکت تازه، دلیل قانع‌کننده‌ای برای واگردانی آن نیست، مگر آنکه اصلاح آن خطا دشوار باشد.
ویکی‌پدیا تمرین ساخت قانون نیست
ویکی‌پدیا جایی برای مباحثهٔ حقوقی نیست. قوانین تنها برای آسانتر کردن کارها هستند و به عنوان هدف اجتماع ویکی‌پدیا تلقی نمی‌شوند. ما باید به‌طور کلی از انبوهی دستورالعمل‌ها خودداری کنیم. خطای متناوب در ارسال هرچیزی مانند یک نظر یا نامزد ساختن دلیلی برای ابطال آن پست نیست. بکوشید تا روح قانون‌ها، سیاست‌ها و راهبردها را درک کنید، نه اینکه به متن آن‌ها اکتفا کنید. اختلافات باید از طریق گفتگو برای رسیدن به اجماع حل شوند، نه با محکم چسبیدن به متن قوانین و سیاست‌ها.
برای هنگامی که سرگردان شدید
هنگامی که نمی‌دانید چه مطالبی را باید و چه مطالبی را نباید در یک مقاله بنویسید، خود را به جای دیگر خوانندگان ویکی‌پدیا قرار دهید و ببینید اگر جای آن‌ها بودید انتظار داشتید چه مطالبی را تحت عنوان مقالهٔ مورد نظر در یک دانشنامه ببینید. با اینکه صفحهٔ ویکی‌پدیا:نظرخواهی برای حذف و صفحه‌های زیر آن جزو سیاست‌های رسمی ویکی‌پدیا نیستند ولی می‌توانند به عنوان بایگانی مطالبی که نباید در دانشنامه قرار گیرند عمل کنند.
اگر فکر می‌کنید که در یک مورد خاص، یکی از قوانین بالا نقض شده‌است، یکی از کارهای زیر را انجام دهید:
- تغییر مطالب مقاله (ویرایش عادی)
- تغییر صفحه به یک بازگردان (با حفظ تاریخچه)
- نامزد کردن صفحه برای حذف به شرطی که طبق مفاد صفحهٔ سیاست حذف شرایط لازم برای این کار را داشته باشد. برای آگاهی از نوع مشارکت‌هایی که معمولاً در معرض حذف قرار می‌گیرند، به‌طور منظم به این صفحه مراجعه کنید.
- تغییر قوانین این صفحه پس از اینکه ویکی‌پدیانویسان بعد از گفتگوهای لازم در صفحهٔ بحث همین مقاله به اجماع برسند. در هنگام اضافه کردن نکات جدید، دقت کنید که منظور خود را به‌طور کاملاً روشن و همراه مثال‌های متناقض ولی موجود ارائه کنید.
صفحهٔ کاربری چه چیزی نیست
بسیاری از سیاست‌هایی که در بالا گفته شد دربارهٔ صفحهٔ کاربری شما هم صدق می‌کنند. صفحهٔ کاربری، صفحهٔ خانگی یا وب‌نوشت نیست. از همه مهمتر اینکه صفحهٔ کاربری شما برای شما نیست. بلکه بخشی از ویکی‌پدیا حساب می‌شود و تنها به این منظور ساخته شده تا همکاری ویکی‌پدیانویسان بالا برود، نه اینکه ابزاری برای تبلیغ شخصی باشد. جزئیات بیشتر را در راهنمای صفحه‌های کاربری بخوانید.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ Joseph Michael Reagle, Jr.; Lawrence Lessig (30 September 2010). Good Faith Collaboration: The Culture of Wikipedia. MIT Press. pp. 90–91. ISBN 978-0-262-01447-2. Retrieved 30 June 2011.