آدم

برای مفهوم انسان، انسان را ببینید.

آدم و حوا. اثر نقاش دوره صفوی جعفر صادق در سال ۱۵۶۵ میلادی از کتاب فال نامه. واقع در مؤسسه اسمیتسونین در واشینگتن دی سی.

آدَم بر پایه اسطوره‌های سامی و کتاب مقدس ادیان ابراهیمی که شامل ادیان: یهودیان، مسیحیان و مسلمانان است نخستین انسانی است که آفریده شده. او اول در … زندگی می‌کرد. همچنین آدم را آدم التراب می‌نامند و کنیه‌اش ابوالبشر است و وصفش صفی‌الله که در ضمن در سوره‌های بقره، اعراف، حجر، طه، ص، بنی اسرائیل و کهف از او سخن به میان آمده که با روایت «سفر پیدایش» در عهد عتیق (تورات) اختلاف‌هایی دارد.

پیرامون واژه

به زبان عبری، «آدم» به معنای خاک و زمین است. اگرچه برخی ریشهٔ این واژه را در زبان‌های سامی می‌دانند، ولی به باور برخی پژوهشگران این کلمه شکل تغییر یافتهٔ واژهٔ «اوتامای» در زبان سانسکریت (از زبان‌های هندواروپایی) به معنای «انسان» است. برخی نیز آن را برگرفته از واژهٔ هندواروپایی «اتم» می‌دانند.

آفرینش

ابلیس نافرمان (عزازیل) بالا سمت راست

دربارهٔ آفرینش آدم آمده‌است که چون خداوند خواست وی را بیافریند، فرشتگان را از قصد خود باخبر ساخت و برخی فرشتگان -به روایتی تمام فرشتگان- به خداوند اعتراض کردند که پروردگارا می‌خواهی روی زمین کسانی را بگماری که در آنجا فساد کنند و خون بریزند؟! و خداوند نیز در جواب فرمود که من از چیزی آگاهم که شما آن را نمی‌دانید. خداوند او را در بهشت جای داد اما شیطان که به خاطر سرپیچی از فرمان خداوند مبنی بر سجده بر آدم، از درگاه خداوند رانده شده بود قسم خورد که از آدم انتقام بگیرد.

طبق روایات خداوند بدون واسطه و از سوی آسمان با آدم سخن می‌گفته‌است، ولی با این همه وحی نیز بر او نازل می‌گشته‌است. خداوند بر او بیست و یک صفحه نازل کرد که در آنها، مردار، خون و گوشت خوک حرام شده بود. همچنین آدم نخستین کسی بود که خداوند به وی نوشتن با قلم را آموزش داد و پنجاه رکعت نماز بر او فرض کرد.

سفر رازیل هاملخ

نوشتار اصلی: سفر رازیل هاملخ

سِفر رازیل هاملخ (רזיאל המלאך) (کتاب رازیل فرشته) مجموعه‌ای از نوشتارهای کابالایی است که از چندین بخش مجزا تشکیل شده‌است. ۱) کتاب هاملبوش ۲) رازیل بزرگ ۳) کتاب اسرار یا کتاب نوح. در افسانه‌ها در مورد این کتاب گفته می‌شود که محتوای آن توسط فرشته رازیل به آدم داده شد و نیز در زمان ساخت کشتی فرشته رازیل به نوح کمک کرده‌است.

همسران و فرزندان

در ادیان ابراهیمی همسر آدم، حوا بود (در روایاتی لیلیت نخستین زن آفریده خدا و همسر آدم بود) و بر طبق آیات قرآن نیز آدم فقط یک همسر داشت که آن هم حوا بود. چون آدم و حوا، توسط شیطان فریفته شدند و از درخت ممنوعه، میوه‌ای را خوردند، از بهشت اخراج شدند. این اولین انتقام شیطان از انسان بود که باعث اخراج آدم از پادشاهی بهشت و تنزل او به مقام بشری شد. پس از اخراج آدم از بهشت، اولین توبه‌های انسان از گناه در پیشگاه خدا صورت گرفت که در نهایت این توبه‌ها توسط خدا پذیرفته گردید. آدم و حوا دو دختر و دو پسر داشتند (هابیل، قابیل، اقلیما، لوذا ،شیث، آزورا) که سایر انسانها از نسل شیث و آزرو زاده شدند. مسلمانان به او لقب «ابوالبشر» (به معنی پدر نوع بشر) داده‌اند. در اسلام، نه تنها آدم را نخستین انسان که نخستین پیامبر نیز می‌دانند.

بر طبق برخی روایات ٬حوا بیش از بیست ، زایمان که شش تن به سن بلوغ رسیدند هر زایمان یک دختر و یک پسر به دنیا می‌آمد داشت. نام آن شش تن از فرزندان آدم و حوا به این شرح است:

• هابیل
• قابیل
• اقلیما (که با هابیل دوقلو بود) و با قابیل ازدواج کرد.
• لوذا(که با قابیل دوقلو بود)، و با هابیل ازدواج کرد.
• شیث (که ۵۰ سال بعد از مرگ هابیل به دنیا آمده).
• آزورا ( که با شیث دوقلو بود) و با شیث ازدواج کرد.

ویژگی‌ها

آدم را زیباترین آفریده خداوند می‌دانند، که بر صورتش موی نرویید ولی فرزندانش اینگونه نبودند و موی بر چهره‌شان رویید. عمر آدم را بعد از نازل شدن بر زمین (هبوط) ۹۳۰ سال و برخی روایات ۱۰۳۰ سال می‌دانند اما در تورات عمر وی هزار سال عنوان شده‌است. در مورد محل دفن آدم و حوا اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی سرزمین سراندیب و برخی کوه ابوقبیس که این درست‌تر ذکر شده‌است. همچنین روایتی هست که نوح استخوان‌های آدم و حوا را قبل از طوفان به کشتی برد و بعد از طوفان آن را در سرزمین بیت‌المقدس دفن کرد.

آدم درقرآن

ادم اولین انسانی است که به آگاهی رسید و از طریق وحی به این امر مهم دست یافت او اولین پیامبر خدا بود. آدم اولین خلیفه خدا در روی زمین بود و مراد از خلیفه الله اینست که بتواند صفات حق‌تعالی را دارا شود. در قرآن کریم بیش از یکصد آیه اختصاص به خلقت آدم و زندگی او و همسر و فرزندان وی دارد که به اختصار بدان می‌پردازیم.

همان‌طور که قبلاً اشاره شد قرآن کریم در ۳۰ آیه از نحوه خلقت آدم سخن گفته‌است خداوند انسان را ابتدا از گل خشکیده آفرید و سپس در او روح زندگی دمید و از فرشتگان خواست که بر او سجده کنند همگی امر الهی را اطاعت کردند جز ابلیس که از جنیان بود و سرپیچی نمود و موجب شد که از درگاه احدیت رانده شود آنگاه از قسمت زیرین آدم همسرش حوا را آفرید و آندو در بهشت برین با هم می‌زیستند. خداوند به آنان یادآوری نمود که از همه نعمات بهشت بخورند و بیاشامند به‌جز اینکه از گندم بخورند.

شیطان که از دیرباز دشمن آدم شده بود تصمیم گرفت او را بفریبد و پس از چند بار تلاش سرانجام او را فریفت و آدم و حوا سرانجام از میوه درخت ممنوعه تناول کردند. بناگاه بر اثر این نافرمانی خود را عریان یافتند و شرمگین از عمل خویش. به فرمان الهی آن دو از بهشت رانده شدند و در زمین جای گرفتند و با راهنمایی جبرئیل آدم و حوا توبه نمودند و بر روی زمین زندگی جدیدی را آغاز نمودند.

از آن دو فرزندان بسیاری متولد گردید از جمله هابیل و قابیل که داستان برخورد آندو در قرآن آمده‌است مقرر شد که میان آن دو برادر آزمونی صورت پذیرد و یکی از آن دو به جانشینی پدر برگزیده شود قرار شد هر یک هدیه‌ای برای خداوند بیاورند. هابیل بهترین گوسفند خود را برگزید و قابیل نمونه متوسطی از محصول زراعی خود را که هدیه هابیل مورد قبول واقع شد و قابیل کینه برادر به دل گرفت و سرانجام در یک فرصت خاص برادر خود را کشت و جسد او را در زمین دفن کرد با آگاهی آدم بر این امر و به فرمان خدا قابیل از آن منطقه تبعید شد سرانجام آدم پس از نهصد سال زندگی جهان را بدرود گفت. عصر آدم را عصر مقدماتی نبوت دانسته‌اند. پس از مرگ آدم تا آغاز عصر جدید پیامبرانی از جانب خدا مأموریت یافته‌اند تا راه او را تعقیب کنند در قرآن تنها به یکی از آن‌ها اشاره شده‌است و در روایات اسلامی نیز از فرزند بلا فصل او یاد شده‌است و

جستارهای وابسته

• آدم در اسلام
• آدم در یهودیت
• آدم در مسیحیت
• آدم در ادیان غیر ابراهیمی
• تکامل انسان

منابع

• آپسو و تیامات اساطیر سومری اصل آدم و حوای تورات و یمه و یمی اوستا و وداها هستند
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، انتشارات امیرکبیر جلد پنجم
• کتاب مقدس/ترجمه هزاره نو
• حسن لواسانی نجفی. احسن التواریخ:زندگانی پیامبران از آدم تا خاتم. کانون شریعت۱۳۶۲.