ویکی‌پدیا

حجاب

گونه‌ای پوشش برای سر و گاهی چهره
با حجاب اسلامی یا چادر اشتباه نشود.

حجاب یک تکه لباس یا پارچه است که برای پوشاندن سر کاربرد دارد. اگرچه گونه‌هایی از آن، ممکن است دیگر بخش‌های بدن را نیز در بر بگیرند.

تندیس برنزی یک رقصنده در یونان. حدود سده دوم یا سوم پیش از میلاد.

به عنوان یک موضوع مذهبی برای نشان دادن شرافت یک شیء یا یک فضا به کار می‌رود. کاربرد واقعی اجتماعی-فرهنگی و روانشناختی حجاب به‌طور گسترده مطالعه نشده‌است اما به نظر می‌رسد شامل نگهداشت فاصله اجتماعی، حالات ارتباط اجتماعی و شاخص‌های محیط زندگی باشد.[۱][۲] حجاب به دلیل اثرات مضر بر سلامتی، مانند تأثیر آن در کمبود ویتامین دی به دلیل جلوگیری از رسیدن نور خورشید به بدن، با نقدهای پزشکی نیز مواجه شده‌است.[۳][۴] حجاب در ادیان یهودیت، مسیحیت و به‌ویژه اسلام مورد استفاده و اصلاحات و کناره‌گذاری‌هایی بوده‌است.

تاریخ حجاب ویرایش

قبل از اسلام ویرایش

برای قرن‌های متمادی پیش از اسلام، روسری یک قانون لباس برای زنان در ایران بزرگ بود. وجود اولین حجاب در منطقه از نظر تاریخی در بین النهرین به عنوان یک لباس مکمل تأیید شده است.[۵]، حجاب بعدها در آشور موقعیت ممتازی یافت و در قوانین اجتماعی درج شد. حجاب نماد موقعیت زنان طبقات بالا و سلطنتی شد، و قانون زنان دهقان، برده‌ها و روسپی‌ها را از پوشیدن حجاب منع و متخلفان مجازات می‌شدند.[۶][۷] پس از اینکه ایرانیان باستان نینوای آشور را در سال 612 قبل از میلاد و بابل کلدانی را در سال 539 قبل از میلاد فتح کردند، نخبگان حاکم بر آنها آن آداب و رسوم بین النهرین را پذیرفتند. [۸] در دوران حکومت سلسله‌های ایران باستان، حجاب ابتدا منحصر به ثروتمندان بود، اما به تدریج در کل جامعه رواج یافت و معیار شرم و حیا شد.[۹] در کتاب پیدایش، فصل ۲۴، آیه ۶۵، هنگامی که ربه‌کا در اولین دیدار با اسحاق خود را با حجاب می‌پوشاند.[۱۰]

پس از اسلام ویرایش

پس از فتح ایران ساسانی توسط اعراب، مسلمانان اولیه به دلیل نفوذ شدید فرهنگی ایران، حجاب را پذیرفتند.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

این وضعیت کلی در قرون وسطی پس از ورود قبایل کوچ نشین ترک از آسیای مرکزی که زنانشان روسری نداشتند تا حدودی تغییر کرد.[۱۶][۱۷] با این حال، پس از تمرکز صفویان در قرن شانزدهم پوشش سر به عنوان پوشش استاندارد برای زنان در مناطق شهری در سراسر امپراتوری ایران تعریف شد.[۱۸]

استثناهایی بود، مثلا زنان بدون پوشش سر را در میان روستاییان و عشایر میشد یافت.[۱۹][۲۰][۲۱] در یک نگاه کلی میتوان گفت، همواره پوشاندن مو در میان زنان ایران امر عادی بوده و برداشتن آن بی ادبی تلقی می شده است. [۲۲]

دوران مدرن ویرایش

طاهره قرةالعین در سال ۱۲۶۴ قمری در واقعه بدشت سخنرانی کرد و با حاضر شدن بدون نقاب روبنده حاضران را شگفت‌زده کرد. او همچنین جدائی دین بابی از دین اسلام و نسخ احکام و سنن قدیم را اعلام کرد.[۲۳][۲۴] هدی شعراوی در مصر همینکار را کرد.[۲۵]

در دربار قاجار، مسافرت‌های شاه به اروپا و مشاهداتش از وضعیت پوشش زنان اروپایی در دربار تأثیر به سزایی داشت. به تدریج موضوع «کشف حجاب» در قالب تجدد خواهی به محافل روشنفکری و اشعار شعرا نفوذ کرد و در مطبوعات منعکس شد.[۲۶]

بر پایه کشور ویرایش

ایران ویرایش

مقالهٔ اصلی: حجاب در ایران
 
نمونه‌ای از حجاب زنان ایرانی در ۲۰۰۵

دست کم از دوران هخامنشیان، شهبانوها به وسیلهٔ گونه‌ای پرده پنهان بوده‌اند. در نوشتار پهلوی واژهٔ چادر دست کم در دو جا اشاره شده‌است؛ یکی در روایت‌های حمید آشاواهیشتان که یک متن حقوقی زردشتی قرن دهم میلادی است؛ در این متن، چادر به همراه سربند و واشماگ که روسری گونه‌ای بود که توسط زنان زردشتی پوشیده می‌شد آمده‌است. در کتاب پهلوی به نام مداین یوشت فریان (احتمالاً قرن ششم) بر پایهٔ نوشتار گم شده از اوستا، هوفریا، خواهر یویشت، یک زردشتی تورانی همسر آخت -که از مخالفان آیین جدید زردشتی بود- هنگام بازپرسی یک چادر بر سرکرده بود.[۲۷] وجود حجاب در بین زنان زردشتی قرن اول میلادی که سر و صورتشان را به‌طور کامل بپوشانند در یک اثر مرمری که از پالمیرا به‌دست آمده دیده می‌شود. در مجسمه‌های پالمیرایی به جا مانده از قرن دوم میلادی وجود حجاب‌هایی که سر را می‌پوشانند اما چهره را باقی می‌گذارند معمول است.[۲۸]

کشف حجاب در ایران، رویداد مهمی در این زمینه است که در سال ۱۳۱۴ رخ داد؛ پیش از این تغییر پوشاک حکومتی، زنان ایرانی از پوشاکی چون چادرِ سیاه و روبنده استفاده می‌کردند.[۲۹] در دوران رضاشاه پهلوی برای نخستین‌بار در جامعهٔ سنتی ایران، زنان توانستند از خانه خارج شده و به عرصه‌های اجتماعی پا گذارند. اجباری شدن آموزش برای هم پسران هم دختران و افزایش قشر باسواد نیز موضوع هم‌راستای دیگر بود؛ اینکه زنان پس از این، وارد اجتماع شوند و پیشه‌هایی چون آموزگاری، پرستاری، پزشکی و دیگر را بگیرند، بدون آن که پوشش‌ها و کارهای سنتی چون روبنده و سخن‌نگفتن با نامحرم را کنار بگذارند، ممکن نبود.[۳۰] بنابراین، «کشف حجاب» از سوی حکومت وی صورت گرفت. با این وجود، دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که این اقدام رضاشاه را، در جهت مخالفت با اسلام دانسته‌است.[۳۰] در حکومت بعدی، رهبر انقلاب ۱۳۵۷، خمینی، در بهار ۱۹۷۹، دربارهٔ چادرپوشی زنان تأکید کرد و کم‌کم حجاب اجباری گردید. در سال ۱۹۸۳ نیز پارلمان جدید ایران تصمیم گرفت که زنان ایرانی که در جاهای همگانی موهایشان پوشانده نیست را با ۷۴ ضربه شلاق به مجازات برساند. از سال ۱۹۹۵ به بعد نیز چنین امکانی وجود داشته‌است که زنان بی‌حجاب تا ۶۰ روز زندانی شوند.[۳۱]

در دین ویرایش

یهودیت ویرایش

در کتاب مقدس یهودیان (شامل تورات و کتب پیامبران دیگر یا عهدقدیم) دستوری در مورد پوشاندن موی سر برای زنان وجود ندارد. اما در یهودیت به صورت سنتی، زنان متأهل موهای خود را می‌پوشانند،[۳۲] اما این الزام در مورد دختران مجرد وجود ندارد.[۳۳]

مسیحیت ویرایش

 
یک زن روس که پیش از ورود به کلیسا روسری به سر می‌کند.

در مسیحیت، اجباری در مورد نحوهٔ پوشش مردان یا زنان وجود ندارد، جز اینکه باید پوشش مرد یا زن در خور یک مسیحی مؤمن باشد و پطرس حواری این موضوع را در رسالهٔ خود بیان می‌کند.[۳۴] همچنین در رسالهٔ قرنتیان، پولس می‌نویسد که زنان مسیحی هنگام پیامبری یا دعا کردن در میان مؤمنان (در کلیسا) باید موهای خود را بپوشانند؛ هرچند که این الزام منحصر به هنگام دعا و نیایش در گردهمایی‌های مذهبی است.[۳۵]

اسلام ویرایش

مقالهٔ اصلی: حجاب اسلامی
مقالهٔ اصلی: آیات حجاب


حجاب اسلامی به پوشش‌های گوناگون زنان مسلمان گفته می‌شود و مفهومی برآمده از قرآن کریم و فقه اسلامی و ساخت یافته در فرهنگ اسلامی که ناظر به پوشش شرعی در مقابل نامحرم، به ویژه برای زنان است. حجاب گاه برگرفته از احکام شرع و گاه مربوط به قراردادهای اجتماعی و شرایط موقعیتی فرد است.[۳۶] این نماد به مثابه یک معرف مهم برای نشان دادن میزان اعتقاد هنجاری (نه اعتقاد فردی) و میزان نفوذ نهاد مذهب در جامعه است.[۳۷]

از دیدگاه فقها حجاب یکی از احکام اسلامی است و اصطلاحاً عبارت است از پوشاندن ضروری مو و سایر اعضای بدن به جز صورت و دو دست (و گاهی دو پا) توسط زنان مسلمان (تنها در صورتی که کنیز نباشند[۳۸]) در برابر مردانی که طبق شریعت اسلامی نامحرم شمرده می‌شوند. دربارهٔ پوشش مردان نیز حداقل مقدار پوشش واجب حفظ عورتین است.[۳۹]

در مورد حجاب اجباری در میان فقها و دین‌پژوهان، اختلاف نظر است و برخی بر این نظر هستند که اجبار حجاب نه تنها وجه شرعی ندارد و در قرآن هم اشاره روشنی به آن نشده، بلکه اخلاقی هم نیست.[۴۰][۴۱][۴۲][۴۳]

گروهی از مسلمانان ادعا دارند که حجاب وسیله‌ای برای «محدود کردن زن به خانه» نیست و وسیله‌ای برای «حضور سالم زن» در اجتماع است.[۴۴] از سال ۲۰۰۰ به بعد، با قدرت گرفتن دولت‌های طالبان و داعش، حجاب اجباری در سرزمین‌های تحت کنترل‌شان با قوانین مشخصی اجرا می‌شد.[۴۵][۴۶][۴۷]

حجاب برای اسلام‌گرایان با شعار «برگشت به شریعت» به عنوان یکی از نشانه‌های اسلامی‌بودن جامعه‌های مسلمان، پنداشته شده‌است.[۴۸] همچنین نمادی از آموزه‌های تکلیفی و اسلامی برای مردم مسلمان، به ویژه برای زنان بوده‌است.[۴۸] اگرچه در دید گروهی از فمینیست‌ها به عنوان یک نماد ستم، عقب‌ماندگی و مانعی برای پیشرفت زنان دانسته شده‌است.[۴۸]

در سوی دیگر، حجاب در جایگاه اجبار، برآیند قرار گرفتن جامعه‌ای مردسالار دانسته شده‌است. یکی از معیارهای سنجش «غیرت» مردان در جامعه‌های پدر-مردسالار، داشتن حساسیت به حجاب و گزینش گونهٔ پوشاک برای زن است. به گونه‌ای که گویی زن دارندهٔ اختیار نیست و صاحبی دارد و جایگاهش در زیر پدر یا پسر بزرگ خانواده قرار می‌گیرد.[۴۸] در چنین وضعی، حق و اختیار زنان گرفته شده و آنان اراده و اختیارشان را به عنوان انسانی آزاد، می‌بازند؛ اما در سوی دیگر، مردان، دارندهٔ اختیار و تصمیم‌گیرنده‌ای برای گونهٔ پوشاک زنان می‌شوند.[۴۸]

در سیاست ویرایش

 
حلیمه یعقوب رئیس‌جمهور فعلی سنگاپور

اسلام سیاسی ویرایش

مجید محمدی، جامعه‌شناس و روزنامه‌نگار سیاسی اهل ایران، حجاب اجباری را یکی از «محورهای اسلام سیاسی» در قدرت و به عنوان یکی از «بخش‌های جدانشدنی گفتمان اسلام سیاسی» اعلام کرد. وی افزود: «به حکومت طالبان و داعش نگاه کنید، هر جا اسلامگرایان حاکم شده‌اند حجاب را اجباری ساخته‌اند». وی باور داشت که اختیاری کردن حجاب برای اسلامگرایان، یعنی تن دادن آنان به جدایی دین و دولت و آزاد شدن حجاب، این معنا را دارد که دولت در دین‌داری مردمش یا گناه کردن آنان، ورود ندارد و پس از این، دولت‌های اسلامی باید دخالت کردن در گناه‌های دیگر چون نوشیدنی الکلی، موسیقی و فیلم و … را نیز متوقف سازند. وی افزود: «اختیاری شدن حجاب یعنی تفکیک گناه شرعی از جرم و عدم مداخلهٔ حکومت در امور مربوط به گناه… حکومت دینی به این امر تن در نمی‌دهد». او باور داشت که اِعمال کردن حجاب، «بخشی از راهبرد سازمان سرکوب برای کنترل اجتماعی است که تحت عنوان اجرای احکام دین صورت می‌گیرد».[۴۹] رئیس مرکز پژوهش‌های زن و خانواده جمهوری اسلامی ایران، حجاب را از «اولین چالش‌های نظام» اعلام کرد و گفت که اگر در برابر آن کوتاه بیاییم، باید به «دیگر مسائل» نیز تن دهیم.[۵۰]

در عزا ویرایش

حجاب‌ها به عنوان بخشی از آداب لباس عزای غربی تا اوایل باقی مانده بود. ریشه سنت حجاب در لباس راهبه نمادی از عفت و پاکدامنی است و حجاب عزاداری راهی برای نشان دادن اخلاص و تقوا است. حجاب عزاداری معمولاً وسیله ای برای محافظت از عزادار و پنهان نگه داشتن غم و اندوه او تلقی می‌شد و برعکس، توسط برخی از زنان به عنوان وسیله ای برای ابراز عواطف عمومی دیده می‌شد. زنان بیوه در دوره ویکتوریا بسته به عادت حداقل سه ماه و حداکثر دو سال و نیم از پوشش عزاداری استفاده می‌کردند.

در عروسی ویرایش

در مراسم عروسی حتی مراسم‌های فرهنگ مسیحی، حجابی با پارچه توری بر روی سر زنان است. این حجاب از یونان باستان و امپراتوری روم مشتق شده‌است. که برای دور کردن روح‌های خبیث است.[۵۱][۵۲][۵۳][۵۴][۵۵]

اثر بر بهداشت و سلامت ویرایش

 
زنی درحال تمرین شنا با حجاب اسلامی

جدای از مشکلات بهداشتی پیش آمده از پوشش دائمی بدن و موی سر در جاهای همگانی، دریافت آفتاب کافی از دیگر موارد مورد توجه به حجاب در رسانه‌ها بوده‌است.[۴] کمبود ویتامین دی در میان زنان ایران بیشتر دیده شده‌است و حجاب اسلامی از جذب نور خورشید به پوست پیشگیری می‌کند.[۳] باوری در میان برخی پزشکان مبنی بر کمبود ویتامین D (ویتامین د) در میان زنان با پوشش چادر وجود دارد. موارد اعلامی از برخی از پزشکان و متخصص‌های دارویی و مشاورهایی که در این زمینه فعالیت داشته‌اند، بر این موضوع متمرکز بوده‌است که پوشش چادر در میان زنان ایرانی، یکی از مهم‌ترین عامل‌های کمبود ویتامین D در میان‌شان است. اما در ایران، شهاب اولیایی، رژیم‌شناس و متخصص تغذیه، گفت: «حجاب و نوع پوشش تنها عامل کمبود ویتامین D نیست بلکه آلودگی هوا، زاویه تابش نور خورشید، رنگ پوست، محدوده جغرافیایی و چاقی هم می‌تواند عوامل دیگری برای کمبود ویتامین باشد». اولیایی این باور در میان پزشکان مبنی بر کمبود ویتامین D در میان زنان با پوشش چادر را نادرست دانست.[۵۶] برخی نشریه‌های معتبر علمی و ساینس دایرکت در طول پژوهشی دربارهٔ ویتامین دی، اعلام داشتند که از آن‌جایی که آفتاب از منبع‌های اصلی تأمین کردن ویتامین دی است و پوشاک مردم در جذب آن ویتامین اثر دارد، ۸۰ درصد از زنان حجابی، به کمبود این ویتامین دچار می‌شوند.[۵۷]

ام اس و حجاب نیز در نظریه‌ای مرتبط دانسته شده‌اند. داده‌های پژوهشگران ایرانی نشان داده بود که آمار ام اس در میان سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۴ در تهران، پایتخت ایران، هفت برابر و در اصفهان در میان سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ سه برابر شده بود. جولیا پاکپور و سریرام راماگوپالان، دو تن از پژوهشگران علوم ژنتیکی دانشگاه آکسفورد اعلام کرده‌اند که شاید پوشش اجباری زنان در دوران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، عامل چنین وضعی باشد.[۵۸]

دیدگاه‌های پیرامون ویرایش

فمینیسم ویرایش

در دید گروهی از فمینیست‌ها به عنوان یک نماد ستم، عقب‌ماندگی و مانعی برای پیشرفت زنان دانسته شده‌است.[۴۸] نوال سعداوی، کنشگر اجتماعی و فمینیست، به عنوان فمینیستی شناخته شده‌است که حجاب و آرایش را به اندازه‌ای یکسان، مانع برابری زنان می‌دانست و نقدگر جدی مردسالاری در کشورهای اسلامی بوده‌است و گفته بود که ظلم به زنان، به روش‌های گوناگونی چون قتل ناموسی، ازدواج اجباری و حجاب انجام می‌شود.[۵۹]

چهره‌های اثرگذار ویرایش

  • از ایران، رضاشاه، پادشاه ایران، افزوده بود که «چادر و چاقچور دشمن ترقی و پیشرفت مردم است. درست حکم یک دمل را پیدا کرده که باید با احتیاط به آن نیشتر زد و از بینش برد.» او انزجار خویش را از چادر، به گونه‌ای اعلام کرده بود.[۶۰]
  • از ایران، خمینی، رهبر انقلاب ۱۳۵۷، روی پوشاک ساده برای زنان تأکید داشته‌است. او در ۱۹۷۹ به یک خبرنگار ایتالیایی اعلام کرد که «زنانی که در انقلاب سهم داشتند، زنانی بودند و هستند که لباس‌های ساده می‌پوشند.» و افزود: «این زنان عشوه‌گر که صورت خود را آرایش می‌کنند و موها، گردن و بدن خود را در خیابان نمایش می‌دهند، در برابر شاه مبارزه نکرده‌اند. آنها هیچ کار خیراندیشانه‌ای انجام نداده‌اند. آنها نمی‌دانند که چگونه بتوانند برای جامعه، یا در عرصه‌های سیاسی و شغلی مفید واقع شوند. دلیل آن اینست که با نمایش دادن خود، مردم را ناراحت و منحرف می‌سازند». خمینی در بهار ۱۹۷۹، دربارهٔ چادرپوشی زنان تأکید کرد.[۶۱] در جای دیگری نیز گفت: «جای شک نیست که حجاب یک امر ضروری از دیدگاه اسلام است و پوشش یک حکم اسلامی واجب برای زنان مسلمان است».[۶۲]

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. ↑ Murphy, R.F. (1964). Social Distance and the Veil. American Anthropologist, New Series, Vol. 66, No. 6, Part 1, pp. 1257–1274
  2. ↑ Brenner, S. (1996). Reconstructing Self and Society: Javanese Muslim Women and "The Veil". American Ethnologist, Vol. 23, No. 4, pp. 673–697
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «اپیدمی کمبود ویتامین دی، دامنگیر جامعه ایران». www.radiozamaneh.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۱.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «حجاب اجباری با زنان و دختران ایرانی چه کرده‌است؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۱.
  5. ↑ El Guindi, Fadwa (1999). Veil: Modesty, Privacy and Resistance, Oxford; New York: Berg Publishers; Bloomsbury Academic, pp. 3, 13–16, 130, 174–176, شابک ‎۹۷۸۱۸۵۹۷۳۹۲۴۲
  6. ↑ Hoodfar, Homa (fall 1993). The Veil in Their Minds and On Our Heads: The Persistence of Colonial Images of Muslim Women, Resources for feminist research (RFR) / Documentation sur la recherche féministe (DRF), Vol. 22, n. 3/4, pp. 5–18, Toronto: Ontario Institute for Studies in Education of the University of Toronto (OISE), ISSN 0707-8412
  7. ↑ El Guindi, Fadwa (1999). Veil: Modesty, Privacy and Resistance, Oxford; New York: Berg Publishers; Bloomsbury Academic, pp. 3, 13–16, 130, 174–176, شابک ‎۹۷۸۱۸۵۹۷۳۹۲۴۲
  8. ↑ El Guindi, Fadwa (1999). Veil: Modesty, Privacy and Resistance, Oxford; New York: Berg Publishers; Bloomsbury Academic, pp. 3, 13–16, 130, 174–176, شابک ‎۹۷۸۱۸۵۹۷۳۹۲۴۲
  9. ↑ Fathi, Asghar (1985). Women and the Family in Iran, Social, economic, and political studies of the Middle East, Vol. 38, Leiden: Brill, pp. 7, 57, 61–62, 107–109, شابک ‎۹۷۸۹۰۰۴۰۷۴۲۶۲
  10. ↑ کتاب مقدس، سفر پیدایش، فصل 24، ص65.
  11. ↑ Hoodfar, Homa (fall 1993). The Veil in Their Minds and On Our Heads: The Persistence of Colonial Images of Muslim Women, Resources for feminist research (RFR) / Documentation sur la recherche féministe (DRF), Vol. 22, n. 3/4, pp. 5–18, Toronto: Ontario Institute for Studies in Education of the University of Toronto (OISE), ISSN 0707-8412
  12. ↑ Fathi, Asghar (1985). Women and the Family in Iran, Social, economic, and political studies of the Middle East, Vol. 38, Leiden: Brill, pp. 7, 57, 61–62, 107–109, شابک ‎۹۷۸۹۰۰۴۰۷۴۲۶۲
  13. ↑ Scarce, Jennifer M. (1975). The Development of Women's Veils in Persia and Afghanistan, Costume, Journal of the Costume Society, Vol. 9. (1), Leeds: Maney Publishing, p. 4, ISSN 0590-8876
  14. ↑ Peck, Elsie H. (1992). "Clothing viii. In Persia from the Arab conquest to the Mongol invasion", in Yarshater, Ehsan: Encyclopædia Iranica, Vol. V, Fasc. 7, pp. 760–778, Costa Mesa: Mazda Publishers, شابک ‎۹۷۸۰۹۳۹۲۱۴۷۹۲
  15. ↑ Heath, Jennifer (2008). The Veil: Women Writers on Its History, Lore, and Politics, Berkeley; Los Angeles: University of California Press, pp. 66, 252–253, 256, 260, شابک ‎۹۷۸۰۵۲۰۲۵۵۱۸۰
  16. ↑ Heath, Jennifer (2008). The Veil: Women Writers on Its History, Lore, and Politics, Berkeley; Los Angeles: University of California Press, pp. 66, 252–253, 256, 260, شابک ‎۹۷۸۰۵۲۰۲۵۵۱۸۰
  17. ↑ Keddie, Nikki R. (2005). "2. The past and present of women in the Muslim world" in Moghissi, Haideh: Women and Islam: Images and realities, Vol. 1, pp. 53–79, Abingdon, Oxon; New York: Routledge; Taylor & Francis, شابک ‎۹۷۸۰۴۱۵۳۲۴۱۹۹
  18. ↑ Mitchell, Colin P. (2011). New Perspectives on Safavid Iran: Empire and Society, Abingdon, Oxon; New York: Taylor & Francis, pp. 98–99, 104, شابک ‎۹۷۸۰۴۱۵۷۷۴۶۲۸
  19. ↑ Heath, Jennifer (2008). The Veil: Women Writers on Its History, Lore, and Politics, Berkeley; Los Angeles: University of California Press, pp. 66, 252–253, 256, 260, شابک ‎۹۷۸۰۵۲۰۲۵۵۱۸۰
  20. ↑ Keddie, Nikki R. (2005). "2. The past and present of women in the Muslim world" in Moghissi, Haideh: Women and Islam: Images and realities, Vol. 1, pp. 53–79, Abingdon, Oxon; New York: Routledge; Taylor & Francis, شابک ‎۹۷۸۰۴۱۵۳۲۴۱۹۹
  21. ↑ Floor, Willem M. (2003). Agriculture in Qajar Iran, Washington, DC: Mage Publishers, pp. 113, 268, شابک ‎۹۷۸۰۹۳۴۲۱۱۷۸۹
  22. ↑ Milani, Farzaneh (1992). Veils and Words: The Emerging Voices of Iranian Women Writers, Syracuse, New York: Syracuse University Press, pp. 19, 34–37, شابک ‎۹۷۸۰۸۱۵۶۰۲۶۶۸
  23. ↑ اوحدی، علی (۲ آوریل ۲۰۱۰). «طاهره قرة العین». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ آذر ۱۳۹۰.
  24. ↑ بیضایی، نیلوفر (۵ شهریور ۱۳۹۰). «طاهره قره‌العین و فروغ فرخزاد در دو تابلو». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۰.
  25. ↑ Milani, Farzaneh (September 1, 1992). Veils and Words: The Emerging Voices of Iranian Women Writers (به انگلیسی). Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-2557-5.
  26. ↑ «کشف حجاب در ایران». مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
  27. ↑ ČĀDOR, In Early Literary Sources, Encyclopedia Iranica, Bijan Gheybi
  28. ↑ ČĀDOR, Among Zoroastrians, Encyclopedia Iranica, James Russel
  29. ↑ اروپایی‌ها و لباس ایرانیان، سید حسام‌الدین شریعت‌پناهی، نشر قومس، ۱۳۷۲، صفحه ۲۷۶.
  30. ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ رضاشاه، صادق زیباکلام، ۱۳۹۸، ۲۳۴، ۲۳۸، ۲۳۹.
  31. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «چرا مقامات ایران زنان را به پوشیدن چادر وادار می‌سازند؟ | DW». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۷-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۰.
  32. ↑ «Jewish religious clothing». ۱۸ تیر ۱۳۹۹.
  33. ↑ «jewish virtual library».
  34. ↑ عهدجدید، رسالهٔ اول پطرس، باب 3، آیهٔ 3.
  35. ↑ عهد جدید، رسالهٔ قرنتیان، باب 11، آیهٔ 5.
  36. ↑ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی مدخل حجاب نوشته احمد پاکتچی.
  37. ↑ رفیع‌پور، فرامرز (پاییز و زمستان ۱۳۷۸). «تغییر ارزش‌ها در آینه سینما و مطبوعات». نامه پژوهش (۱۴ و ۱۵): ۱۳.
  38. ↑ مطهری، ص. ۱۵۹
  39. ↑ «حد پوشش مردان». www.imam-khomeini.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۲۰.
  40. ↑ HMouK (۲۰۱۳-۰۳-۲۱). «تأملی در مسئلهٔ حجاب». محسن کدیور. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
  41. ↑ HMouK (۲۰۱۶-۰۷-۱۰). «احکام حجاب». محسن کدیور. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
  42. ↑ «حجاب اسلامی؛ نگاه جنسی به زن یا واجب شرعی؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
  43. ↑ «بنا به قرآن آیا حجاب اجبار دینی است یا زنان اختیار انتخاب دارند؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
  44. ↑ فلسفه حجاب، مرتضی مطهری، نشر صدرا
  45. ↑ Callimachi، Rukmini (۲۰۱۶-۱۲-۱۲). «For Women Under ISIS, a Tyranny of Dress Code and Punishment» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۸.
  46. ↑ M. J. Gohari (2000). The Taliban: Ascent to Power. Oxford: Oxford University Press, pp. 108-110.
  47. ↑ "Women freed from Isis are taking off their veils and burning them". The Independent (به انگلیسی). 2017-02-23. Retrieved 2020-09-18.
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ ۴۸٫۲ ۴۸٫۳ ۴۸٫۴ ۴۸٫۵ «بنا به قرآن آیا حجاب اجبار دینی است یا زنان اختیار انتخاب دارند؟». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۷-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۴.
  49. ↑ «حجاب اجباری: خرده-هنجار، صنعت یا سیاست سرکوب؟». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ژانویه ۲۵, ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۵.
  50. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «حجاب "اولین" و از کلیدی‌ترین چالش‌های جمهوری اسلامی | DW | 10.05.2020». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۵.
  51. ↑ Fairley Raney, Rebecca (25 July 2011). "10 Wedding Traditions With Surprising Origins". HowStuffWorks. Retrieved 18 January 2019.
  52. ↑ Susong, Liz (28 September 2017). "Wedding Veil Traditions Explained". Brides. Retrieved 18 January 2019.
  53. ↑ "History behind the bridal veil". Richmond Times-Dispatch. 7 July 2013. Retrieved 18 January 2019.
  54. ↑ Mikkelson, Barbara (27 June 2005). "FACT CHECK: Wedding Veil". Snopes. Retrieved 18 January 2019.
  55. ↑ "What is the Symbolism of a Bride's Veil?". WiseGeek. Retrieved 19 January 2019.
  56. ↑ «پوشش چادر موجب کمبود ویتامین D در بین زنان می‌شود؟». yjc. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۷-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۱.
  57. ↑ «پایگاه ساینس دایرکت: 80درصد زنان حجابی کمبود ویتامین دی می‌گیرند». العربیه فارسی. ۲۰۱۹-۰۹-۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۵.
  58. ↑ «راز دانش: نظریه ای دربارهٔ احتمال ارتباط بیماری ام اس با حجاب». BBC News فارسی. ۲۰۱۳-۰۴-۲۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۵.
  59. ↑ «سعداوی؛ فمینیستی که حجاب و آرایش را به یک اندازه، مانع برابری زنان می‌دانست». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۱-۰۳-۲۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۷-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۵.
  60. ↑ «زنان ایران و حجاب، کشمکش هشتاد ساله». BBC News فارسی. ۲۰۱۶-۰۱-۰۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۱.
  61. ↑ «چرا مقامات ایران زنان را به پوشیدن چادر وادار می‌سازند؟ | DW». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۷-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۰.
  62. ↑ «پاسخ‌های مهم امام خمینی به پرسش‌هایی در مورد حجاب». پایگاه خبری جماران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۲۴.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=حجاب&oldid=38301455»