علی‌اکبر
علی اکبر بن الحسین (به عربی: عَلِيّ ٱلْأَكْبَر ٱبْن ٱلْحُسَيْن) فرزند ارشد حسین بن علی و ام لیلا بود.[۱] وی در ۲۵ سالگی در روز عاشورا و در نبرد کربلا کشته شد.[۲] بر اساس نوشته ژان کالمارد در ایرانیکا، شهرت علی اکبر به عنوان یک جنگجوی شجاع اهل بیت ممکن است بیش از شهرت عباس بن علی باشد.[۲]
علی‌اکبر | |
|---|---|
 نام «علی‌اکبر» به عربی | |
| زادهٔ | ۱۱ شعبان ۳۶ ه.ق |
| درگذشت | ۱۰ محرم ۶۱ ه.ق (۲۵ سال) |
| مدفن | حرم امام حسین، کربلا |
| همسر | رقیه بنت عبدالله |
| والدین |
|
| خویشاوندان | علی (پدربزرگ) حسن مجتبیٰ (عمو) سجاد (برادر) عباس (عمو) |
زندگی
ویرایشعلی اکبر پسر حسین بود که در جنگ کربلا ۱۸، ۱۹، یا ۲۵ ساله بود.[۱][۲] دو برادر وی نیز عبدالله (علی‌اصغر) و علی زین العابدین (چهارمین امام شیعه) نام داشتند.[۳] به اعتقاد شیعه، این جوان بسیار شبیه به پدربزرگ پدر خود محمد، پیامبر اسلام بود، تا جایی که حسین بن علی اغلب می‌گفت: «هرگاه دلم برای پدربزرگ مادری تنگ می‌شود، به چهره علی اکبر نگاه می‌کنم.» علی اکبر در ۱۰ محرم ۶۱ هجری قمری در جنگ کربلا توسط مرره بن منقد کشته شد.[۴][۵]
در این‌که سن او هنگام کشته شدن چقدر بوده است بین ۱۸، ۱۹، ۲۳ و ۲۵ سال اختلاف وجود دارد،[۶][۷] اما از آنجا که سجاد در کربلا ۲۳ سال سن داشت و علی اکبر از او بزرگ‌تر بوده می‌توان گفت علی اکبر در سن ۲۵ سالگی کشته شده است؛ بنابراین نقل تاریخی چون واقعه کربلا در سال ۶۱ هجری قمری بود می‌توان گفت او در سال ۳۶ هجری قمری متولد شده است.[۸] بعضی از علماء سن علی اکبر را بیش از ٣٠ سال می دانند.
محدّث قمی گوید: و شاهد بر این مرام همچنین أبو الفرج اصفهانی است در روایتی که می‌گوید: از مُغیرَه وارد است که: معاویه گفت: مَنْ أحَقُّ النَّاسِ بِهَذَا الأمْرِ؟! قَالُوا: أنْتَ!
قَالَ: لَا! أوْلَی النَّاسِ بِهَذَا الأمْرِ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَینِ بْنِ عَلِیٍّ علیهم السّلام. جَدُّهُ رَسولُ اللهِ صلّی الله علیه و آله، وَ فِیهِ شَجَاعَةُ بَنِی هَاشِمٍ، وَ سَخَاءُ بَنِی امَیةَ، وَ زَهْوُ ثَقِیفٍ.
«معاویه از ندیمان خود پرسید: شایسته‌ترین مردم برای خلافت کیست؟! گفتند: تو! گفت: نه، علی بن الحسین بن علی علیه‌السّلام به این امر اوْلی است، که جدِّ او رسول خدا صلی الله علیه و آله است، و در اوست شجاعت بنی هاشم، و سخاوت بنی امَیه، و ناز و زیبائی ثقیف.»
این گفتار و آن ابیات فوق از شاعری در علوِّ صفات، و کلام تحسین‌آمیز معاویه که وی أحقّ مردم است اینک به خلافت رسول خدا، شاهد برآنند که: علی اکبر هجده ساله نبوده است، چرا که برای طفلی بدین سن این گونه تعبیر ندارند...
و علیهذا معاویه ـ علیه الهاویة ـ برادر مادر لیلی، و دائی لیلی، و دائی مادر حضرت علی اکبر علیه السّلام است، و یزید ـ علیه اللَّعنة بِمَا لَا مَزِید ـ دائی زاده لیلی و دائی زاده مادر حضرت علی اکبر علیه السّلام است.
و روی همین اعتبار است که: معاویه چون حضرت علی اکبر را از سه شاخه نسب منتسب می بیند او را سزاوار خلافت می داند. امّا سخاوت بنی امیه را که او از فضایل آنان شمرده است کذب محض است. سخاوت دربست متعلّق به بنی هاشم بوده است و پولهای بی اندازه ای را که معاویه از بیت المال مسلمین صرف حکومت و امارت شیطانیه خود می نموده است، نباید به حساب سخاوت به شمار آورد.
بالجمله از آنچه در این بحث آورده شد، معلوم شد: حضرت علی اکبر علیه السّلام روئین تن نبوده است که شمشیر و نیزه بر او اثری نگذارد، و در حرکت و شهادت هم اضطرار نداشته است که خود بخود دست به شمشیر بزند، و کفّار را قلع و قمع کند. خودش می‌گوید: پدر جان تشنگی مرا کشت و سنگینی زره مرا از طاقت برد. و پدر هم آبی ندارد به او بدهد. و نمی‌خواهد بر خلاف سنَّت جهاد، و قتل فی سبیل الله، و فدای نفس در راه خدا، اعمال معجزه و کرامتی بفرماید، و گرنه به آسانی می‌توانست، ولی دیگر آن صحنه صحنه کربلای بدین صورت نبود.
جائی که رسول خدا به حسین علیهما الصّلاة و السّلام می‌فرماید: وَ إنَّ لَک فِی الْجنَانِ لَدَرَجَاتٍ لَنْ تَنَالَهَا إلَّا بِالشَّهَادَةِ!«حقّاً در بهشت برای تو منزلت و درجتی است، که بدون شهادت بدان دست نخواهی یافت!» به معنی آن می‌باشد که: وجب به وجب در تمام این سفر باید با اراده و اختیار و تحمّل مشاقّ و مصائب، و صبر در راه خدا و ایثار و فدای نفس و قربانی نمودن علی اکبر آنهم بدین کیفیت، به مقصود برسی!
و این آقازاده شاهزاده آزاده که مثال و نمونه پیامبر است باید با تو در این طریق به طوری رفیق گردد که هُو هُوِیت حقیقیه از دو نفس روحانی شما برای همه اهل عالم متحقّق گردد، و ریشه اسلام که خشک شده است سیراب گردد، و حکومت و ولایت بنی امیه: معاویه و یزید و بنی مروان بر باد داده شود، و اثری از آن به جای نماند، و بر همه اهل این جهان و آن عالم ملکوتی روشن گردد که: حقّ غیر از باطل است.
علی اکبر امید دل آن حضرت بود. هم شاخه از یک درخت، و هم پیوند از یک ساق بود، طرز تفکّر و مرام و مقصدش عین آن حضرت بود.کأنَّهُ هُوَ، بَلْ إنَّهُ هُوَ در اینجا مصداق دارد.
[ امام شناسی جلد ١۵ - ص ٣٣١]
مادر علی‌اکبر، لیلا، خواهرزاده معاویه بن ابی سفیان (خلیفه اموی) بود.
مرگ
ویرایش
منابع شیعه روایت کرده‌اند از آنجایی که یزید با علی‌اکبر نسبت خویشاوندی داشت، به او امان داد ولی علی‌اکبر قبول نکرد و در پاسخ گفت: «قرابت با رسول خدا با ارزش‌تر است».[۹] به گفته این منابع، علی‌اکبر در مقابل چشمان پدرش نزدیک به ده مرتبه به میدان نبرد رفت و هر بار نزدیک به دو یا سه نفر را کشت. او در حالی که خسته و تشنه شده بود نزد پدرش بازگشت و در خواست آب کرد،[۱۰][۱۱] می‌گویند پدرش به او گفت: «پسرم! ببین دهان من از دهان تو خشک‌تر است، اندکی پیکار کن که به‌زودی از دست جدت رسول خدا سیراب خواهی شد»[۱۲][۱۳] سپس او به میدان جنگ بازگشت. زمانی که به میدان برگشت مردی به نام مر بن سعد (به عربی: مُرَّ بن سَعد)[۱۴] یا مره بن منقذ عبدی (به عربی: مُرَّة بن مُنْقِذ عَبدى)[۱۵] از پشت به او ضربه‌ای وارد کرد که باعث شد او از اسب به زمین بیفتد؛ حسین که تا آن‌هنگام با گریه دیده نمی‌شد با دیدن سقوط پسرش شروع به گریه کرد. بعد از سقوط او دشمن او را احاطه و بدنش را قطعه قطعه کردند.[۱۶] مرتضی مطهری در اینجا می‌گوید:
شخصی با نیزه محکمی آن‌چنان به علی اکبر زد که دیگر توان از او گرفته شد به طوری که دستهایش را به گردن اسب انداخت، چون خودش نمی‌توانست تعادل خود را حفظ کند. در اینجا فریاد کشید: پدر جان! الآن دارم جد خودم را به چشم دل می‌بینم و شربت آب می‌نوشم. اسب، حضرت علی‌اکبر (ع) را در میان لشکر دشمن برد و آن‌ها با شمشیر بدنش را تکه‌تکه کردند.
— مرتضی مطهری، [۱۷]
علی‌اکبر در حالی که ۲۵ سال سن (طبق نقل صحیح) داشت، اولین کشته روز عاشورا از قبیله بنی‌هاشم بود.[۱۸][۱۹]
آرامگاه
ویرایشعلیاکبر پایین پای پدرش حسین بن علی، در کربلا دفن شده است. برخی همین علت را دلیل شش‌گوشه بودن ضریح می‌دانند.[۲۰]
سر او به همراه دیگر کشته شدگان سپاه حسین ابتدا به نزد ابن زیاد در کوفه و بعد از آن به نزد یزید در دمشق فرستاده شد و در نهایت طبق عقیده رایج توسط بانو آزرا از قبیله بنی‌اسد در قبرستان باب‌الصغیر به خاک سپرده شد.[۲۱]
سید محسن امین یکی از محققان معاصر نیز بر این باور است که سر علی اکبر همراه با عباس بن علی و حبیب بن مظاهر در قبرستان باب‌الصغیر دفن شده است.[۲۲]
در مقابل برخی می‌گویند سر او به همراه دیگر سرهای کشته شدگان سپاه حسین به کربلا آورده و در کنار بدنشان دفن شدند. این نظر در میان شیعه و سنی شهرت دارد.[۲۳]
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ https://books.google.com/books?id=fH1pvM0AdNIC&printsec=frontcover&dq=history+of+ali+akbar+ibn+hussein&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwij0fXmp6DkAhVtiIsKHYWHDlkQ6AEIJzAA#v=snippet&q=ali%20akbar%20ibn&f=false
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۱۹.
- ↑ https://books.google.com/books?id=opBkfYKBOjsC&pg=PA76&dq=history+of+karbala&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwijrt3Qob7kAhWSJVAKHVbrB24Q6AEIJzAA#v=onepage&q=ali&f=false
- ↑ "Battle of Karbala | History, Summary, & Significance". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-08-19.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار مرتضی مطهری، ۱۷.
- ↑ Calmard, “ʿALĪ AKBAR”, Iranica.
- ↑ علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ Calmard, “ʿALĪ AKBAR”, Iranica.
- ↑ Calmard، «ʿALĪ AKBAR»، Iranica.
- ↑ علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار مرتضی مطهری، ۱۷.
- ↑ Calmard, “ʿALĪ AKBAR”, Iranica.
- ↑ علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ Calmard, “ʿALĪ AKBAR”, Iranica.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار مرتضی مطهری، ۱۷.
- ↑ Calmard, “ʿALĪ AKBAR”, Iranica.
- ↑ علی‌میر، «علی بن حسین»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ «راز-شش-گوشه-بودن-ضریح-امام-حسین». خبرگزاری تابناک. ۲۷ آبان ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۳۹۸.
- ↑ Calmard, “ʿALĪ AKBAR”, Iranica.
- ↑ رنجبر، «پژوهشی دربارهٔ فرجام و محل دفن سر مطهر امام حسین و سرهای دیگر شهدا»، ۷۹–۹۸.
- ↑ رنجبر، «پژوهشی دربارهٔ فرجام و محل دفن سر مطهر امام حسین و سرهای دیگر شهدا»، ۷۹–۹۸.
منابع
ویرایش- علی‌میر، محمد (۱۳۸۷). «علی بن حسین». دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۶ تیر ۱۳۹۳.
- مطهری، مرتضی. مجموعه آثار مرتضی مطهری. ج. ۱۷. صدرا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ بهمن ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۳.
- رنجبر، محسن (۱۳۸۹). «پژوهشی دربارهٔ فرجام و محل دفن سر مطهر امام حسین و سرهای دیگر شهدا». علمی-تخصصی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (۲): ۷۹–۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ تیر ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۷ تیر ۱۳۹۳.
- Calmard, J (2011). "ʿALĪ AKBAR". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Archived from the original on 16 May 2014. Retrieved 7 July 2014.