ایلات قوم لر
لر نام قومی ایرانی است که در غرب و جنوب و جنوب‌غربی ایران زندگی می‌کند، زبان آن‌ها لری است و شیعه مذهب هستند. ایلات قوم لر به دو دستهٔ لربزرگ و لرکوچک (فِیلی) تقسیم می‌شوند که خود دارای زیرمجموعه‌های متعددی هستند[۱]
ایلات لر کوچک
- بالاگریوه
بالاگِریوِه بزرگترین ایل لر کوچک است.[۲] ولادیمیر مینورسکی خاورشناس و ایران‌شناس معروف روسی طایفه‌های بالاگریوه را به عنوان لرهای اصیل معرفی می‌کند.[۳] این ایل دارای شعبات مهمی از جودکی، دیرکوند، رشنو، بهاروند، میر، قلاوند و پاپی است، مسیو چریکف در سفرنامه خود طوایف بالاگریوه را ده طایفه معرفی می‌کند که عبارتند از دیرکوند، پیرانه وند، باج آلاوند، ساکی، جودکی، رشنی، پاپی، ماما صارم، مکان علی و مقیمه.[۴] سکونتگاه این ایل شمال خوزستان، جنوب و شرق لرستان و شرق استان ایلام است، شهرهای اندیمشک، پلدختر، دورود، دره‌شهر، خرم‌آباد و قسمت‌هایی از دزفول و ملایر محل زندگی این ایل هستند.[۲] مردم این ایل به گویش لری بالاگریوه‌ای صحبت می‌کنند.
- میرزاوند
یکی از طوایف بزرگ لُر می‌باشد که قسمتی از آن‌ها در بخش الوارگرمسیری و اندیمشک و قسمتی دیگر در خرم آباد و در دوره چگنی ساکن می‌باشند.اسم این طایفه از اسم نیای آن‌ها به نام میرزا شکل گرفته‌است.فرزندان میرزا که در بخش الوارگرمسیری و اندیمشک زیستند عبارتند از رضا-کلورضا-شیرمرد و شیرزاد که البته فرزندان رضا خود به دو شاخه تقسیم می‌شوند که از اسم همسران رضا به نام‌های فرخی و گلناز شکل گرفتند. دو فرزند دیگر میرزا به نام‌های احمدبک و جافربک نسل طایفه میرزاوند در دوره چگنی رو تشکیل دادند در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران جلد6 نوشته سرتیپ حسینعلی رزم آرا نام دهستان میرزاوند و آبادی‌ها و بُنه‌های این طایفه در بخش الوارگرمسیری ذکر شده‌است از چهره‌های نام آشنای این طایفه می‌توان استاد محمد میرزاوندی خواننده حنجره طلایی لرستان در دوران جنگ ایران و عراق رو نام برد.
- جودکی
جودکی یکی از طوایف ایل بالاگریوه می‌باشد که در منطقهٔ بالاگریوه ساکن است. عده‌ای از جودکی‌ها در پلدختر ساکن هستند. آلبرت هوتوم-شیندلر در دهه ۱۹۹۰ میلادی طایفه جودکی را با خانواری در حدود ۸۰۰ خانوار معرفی می‌کند.[۵]
دیرکوند بزرگترین ایل بالاگریوه است که از جنوب خرم‌آباد تا اندیمشک ساکن هستند، دیرکوند به سه شاخهٔ اصلی میر، قلاوند، بهاروند و تیره‌های وابستهٔ دیگری مانند نجفوند، طافی، شورابی، ساتیاروند، طالبوند و … تقسیم می‌شود. تا دههٔ ۱۹۲۰ میلادی جمعیت این ایل بیش از ۱۰٬۰۰۰ خانوار بودند، ولادیمیر مینورسکی دیرکوندها را از طایفه جنگروی معرفی می‌کند.[۶]دیرکوندها به گویش لری بالاگریوه‌ای تکلم می‌کنند.[۷]
- قلاوند
قلاوند یکی از طوایف بزرگ لر و جزء ایل دیرکوند است. سکونتگاه اصلی قلاوندها شهرستان اندیمشک و بخش الوار گرمسیری می‌باشد. این طایفه متشکل از ۳۰ طایفه و تیره می‌باشد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به؛ باشاقا،بزرگ،تتر،شانظر،شاطره و کیخا اشاره کرد.
- باجولوند
باجولوند نام یک ایل بزرگ در لرستان و خوزستان است که خود از پنج ایل قائدرحمت، آروان، دالوند، سکوند، یاراحمد تشکیل شده‌است.[۸]
سکوند به قولی برگرفته از سکا به معنی دلیر و شجاع[۹] یکی از بزرگترین و بااقتدارترین ایلات لر ساکن غرب و جنوب غرب ایران و شرق و جنوب شرقی عراق است.[۱۰][۱۱][۱۲] گستره سکونتگاه ایل از جنوب استان کرمانشاه (منطقه سکاوند)، نواحی مرکزی استان لرستان تا شمال استان خوزستان می‌باشد. تیره‌های ایل سکوند را در زیر مشاهده میکنید:
- عالیخانی . خان پرور .خداوردی . زینل . مختار . پنبه خور . پیامنی . علاوند . سیکهوند . نباتوند . کوسهوند . زرینی . علیدوست . فقیر . قلی . ماکنعلی . مختوا . عینلوند . سلاورزی . همیوند . حسن گایار . چوغاسی . تجار . رومانی . دلی . کرد . ساکی . چکمه سیاه . قپال سی
- رحیم خانی حاجی مشه . خداوش . محسین .حاتم بایندر . شریف . کوکالی . سیفلان . شانیار . فهلوان . سگوند خرده . میربگ . راق . خدکه . خرگوشه . میرآخور . مهکی . هاشم . کرزبر . میرزاعوس . نوکرامرا . چارمیر . شهرمیر . چمال
.[۱۳]
- رشنو
رشنو از طوایف لر وابسته به ایل دیرکوند می‌باشد که در لرستان و ایلام ساکن هستند، سکونتگاه اصلی رشنوها لرستان بوده که در دورهٔ والیان فیلی عده‌ای از آن‌ها به همراه والیان به ایلام کوچ کردند. جمعیت رشنوها ۱٬۰۰۰ خانوار برآورد می‌شود.[۲]
- پاپی
پاپی از ایلات مستقل لر ساکن لرستان و خوزستان می‌باشد، سکونتگاه پاپی‌ها جنوب خرم‌آباد و شمال خوزستان می‌باشد. پاپی‌ها از نظر آداب و رسوم نزدیکترین ایل لر کوچک به لرهای‌بختیاری هستند.[۱۴] پاپی‌ها به لری خاص خود و بیشترین نزدیکی به بختیاری گویش می‌کنند.[۷]
- چگنی
چگنی از بزرگترین ایلات لر ساکن در ایران و عراق است، چگنی‌ها در ایران عمدتاً در استان‌های لرستان، قزوین، فارس ساکن هستند، گروهی از چگنی‌ها در دوران صفویان به قزوین و خراسان تبعید شدند، چگنی‌ها به گویش خاصی از زبان لری سخن می‌گویند که به آن لری چگنویه می‌گویند.[۱۵]
- ساکی
ساکی یکی از ایل‌های لر ساکن لرستان و خوزستان است که پس از کشته شدن حسینخان ساکی رئیس ایل در اوایل حکومت قاجار فروپاشید و هم‌اکنون یکی از طایفه‌های ایل سکوند محسوب می‌شود.[۱۲]
- کوشکی
کوشکی از طوایف قدیمی لرستان و جز ایل دیرکوند می‌باشد، حمدالله مستوفی کوشکی را مهاجر از استان فارس می‌داند اما عده‌ای دیگر کوشکی را از نژاد کاسیان می‌دانند.[۱۶]
- خورشیدوند
خورشیدوند از طوایف لر ساکن لرستان است، این طایفه از نسل میرشاهوردی‌خان آخرین حاکم اتابکان لرستان هستند. خورشیدوند به تیره‌های خورشیدوند، حیدروند، بیدلا، کوه‌مینه و شوره‌ای تقسیم می‌شود.[۱۷]
- هداوند
ایل هداوند یکی از ایل‌های لر استان تهران است که بیشتر در منطقهٔ ورامین شامل شهرستان‌های ورامین، پیشوا، پاکدشت ساکنند، ایل هداوند در زمان شاه عباس به ورامین تبعید شدند.[۱۸]
- عبدولی
عبدولی از طوایف بزرگ لر ساکن در کوهدشت و اندیمشک است، سکونتگاه این طایفه شهرستان کوهدشت بوده که بنا به دلایلی عده‌ای از آن‌ها به خوزستان مهاجرت کردند. در جنگ کوهدشت با سپاه انگلستان این طایفه نقش بزرگی ایفا کرده‌است.[۱۹]
- کایدخورده
کایدخورده از طوایف بزرگ لر ساکن ایلام است، این ایل در شهرستان‌های دهلران، اندیمشک، شوش، بخش موسیان و مورموری ساکن است، جمعیت ایل کایدخورده حدود ۲۰٬۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود.[۲۰]
- جنگروی
جنگروی از طوایف لر کوچک است که بنیان‌گذار اتابکان لر کوچک بودند، شجاع الدین خورشید از این طایفه بود که با کمک طوایف لر در لرستان و ایلام ادعای استقلال کرد و طولانی‌ترین حکومت ایرانی بعد از اسلام و دومین حکومت طولانی ایرانی بعد از اشکانیان را بنا نهاد. اتابکان لر کوچک ۴۳۶ سال عمر کرد.[۲۱]
ایلات لر بزرگ
- ممسنی
ایل ممسنی از بزرگترین ایلات لر است که در حال حاضر در شهرستان‌های ممسنی و رستم استان فارس زندگی می‌کند و از ۳ طایفهٔ رستم، بکش، جاوید تقسیم می‌شود. ممسنی‌ها بعد از ایل‌های بختیاری و بویراحمد بزرگترین گروه ایلی قوم لر را تشکیل می‌دهند.[۲۲] مردم ایل ممسنی به گویش لری ممسنی سخن می‌گویند.
- دشمن زیاری
دشمن‌زیاری از ایلات لر بویر احمدی است که در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و استان فارس زندگی می‌کنند اما بیشتر در شهرهای دهدشت و بیضا ساکن هستند. گویش این ایل لری بویراحمدی است.[۲۳]
- ایل بویراحمدی
بویر احمدی بعد از ایل بختیاری بزرگترین ایل لر است، ایل بویراحمدی جز لر بزرگ محسوب می‌شود. این ایل از ۲۳ ایل ساکن کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان و فارس و بوشهر و چهار محال بختیاری و کرمان( شهرستان رابر )تشکیل شده‌است، سکونتگاه این ایل منطقهای حدود سواحل خلیج فارس تا بهبهان و تا کوه پایه‌های دنا و فارس و کرمان را در بر می‌گیرد.[۲۴] ایل بویراحمد حدود ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد.[۲۵] گویش این ایل لری بویراحمدی است.
- تامرادی
ایل تامرادی بزرگترین ایل بویر احمدی که در استان کهگیلویه و بویراحمد ساکن است، سکونتگاه این طایفه شهرهای یاسوج، دهدشت مارگون است، تامرادی حدود ۱۵۰٬۰۰۰هزار نفر جمعیت دارد، تامرادی از دو واژهٔ تات (عمو) و مرادی (اسم مردانه مراد) تشکیل شده‌است.[۲۶]
- چرام
چرام از ایلات لر بویر احمدی است که حدود ۱۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد، این ایل از ۵ طایفه و ۱۳ تیره تشکیل شده‌است، نیمی از این ایل هنوز زندگی کوچرو دارند.[۲۶]
- طیبی
طیبی از ایلات بزرگ لر بویر احمدی است که در شهرستان کهگیلویه ساکن هستند. این ایل ۵۰٬۰۰۰ نفر جعیت دارد.[۲۷]
- جاکی
جاکی یکی از ایلات بزرگ گروه لر شیعه مذهب بویر احمدی که به دو دستهٔ لیراوی و چهار بنیچه منشعب می‌شدند. امروزه دیگر نامی از ایل جاکی و شاخه‌های آن در میان نیست و هر یک از ایلات و طوایف وابسته به آن به‌طور مستقل در استان کهگیلویه و بویراحمد پراکندهاند.[۲۸]
- بهمئی
بهمئی از ایلات لر کهگیلویه است که در خوزستان و شهرستان بهمئی ساکن هستند، این ایل به دو دستهٔ گرمسیری و سردسیری تقسیم می‌شود، ایل بهمئی همانند دیگر ایلات لر شورش علیه رضاشاه انجام دادند.[۲۹]
- باوی
ایل باوی از ایلات اصیل و ریشه دار لر بویر احمدی است، نام این ایل به صورت بابوی و بابویی نیز ذکر شده‌است.[۲۴] بارون دوبد جمعیت این ایل را ۴٬۰۰۰ خانوار ذکر کرده‌است.[۳۰]
- بوربور
ایل بوربور از ایلات لر ایران است که امروزه در سراسر این کشور پراکندهشدهاست. از مناطق سکونت بوربورها می‌توان به آذربایجان، ورامین، خراسان شمالی، فارس و کرمان اشاره کرد. برخی از بوربورها زیرمجموع‌های از ایلات دیگر چونافشار، بهارلو، بختیاری، هداوند، خمسه، قشقایی و ترکمن شدهاند.[۳۱]
ایل‌های لربختیاری
بختیاری‌ها جزئی از مردم لر به‌شمار می‌آیند و به زبان لری بختیاری گویش می‌کنند.[۳۲]
ایل جانکی برگرفته از کتاب (تاریخ بختیاری) تألیف سردار اسعد - ملک المورخین- لوریمر- لیارد
ایل جانکی:
ایل جانکی خود از انشعابات لر بزرگ بوده اما در طی اتفاقات تاریخی اکنون از طوایف وابسته به ایل بختیاری به‌شمار میرود که به دو قسمت جانکی گرمسیر و جانکی سردسیر تقسیم شده‌است. جانکی که از توابع و متعلقات مالمیر است که به نام ایذه شناخته می‌شود. خاک جانکی از لردگان تا ایذه و باغملک و رامهرمز و قسمت‌هایی از شوشتر ومسجدسلیمان محدود می‌شود. ایل جانکی از نخستین طایفه‌هایی است که از رودخانه کارون عبور کرده و به دشت ایذه و قلعه تل راه یافت. بعد از جانکی‌ها، طایفهٔ بهداروند در مالمیر سکنا گزید که بعدها توسط رضا شاه کوچانده شد.
- توجه**جانکی گرمسیر جزو کیان ارثی چهارلنگ می‌باشد.
جانکی سردسیر:**هفت لنگ بهداروند**
برامحمدی-جلیلی-ریگی-معموری-بارزی-بروبر-شیاسی-سوتک-بوگر-میلاسی
جانکی گرمسیر:**چهارلنگ کیان ارثی**
طایفه بهوند (بهوندی)، مکوند، زنگنه، بیگدلی(قسمت جانکی آن ها)، بلواسی، آل خورشید، ممبینی، کرد زنگنه، شیرالی، تلاوری، گورگیری(گل‌گیری) و میلاسی(بخش گرمسیری آن ها)
زراسوند ：
زراسوند طایفه بزرگی از ایل بختیاری شاخه دورکی هست و سردسیر آن‌ها در استان چهارمحال بختیاری منطقه چغاخور که پایتخت ایل بختیاری هست و مرکز فرماندهی ایل بختیاری و نشیمنگاه خوانین بختیاری در این منطقه قرار داشت و گرمسیر آن‌ها در مسجدسلیمان و اندیکا قرار دارد. اکثر خوانین بختیاری و ایلخانی بختیاری از جمله سردار اسعد بختیاری، تیمسار بختیار، سردار جنگ، سردار ظفر، و … از طایفه بزرگ زراسوند هستند. وزراسوند به چندین تیره تقسیم می‌شود از جمله توشمال، احمد خسروی، علاسوند، میر، زنبور و …
بهداروند
بهداروند، یا بختیاروند، طایف‌های از ایل بختیاری، شاخه هفتلنگ می‌باشد. این طایفه بزرگ بختیاری، به «بهداروند» یا «بختیاروند» نیز، شهرت دارد. در ساختار اجتماعی ایل بختیاری، بهداروند، به طایفه و نیز، به یکی از چهار باب تشکیلدهنده شاخه هفتلنگ بختیاری، اطلاق می‌شود.[۳۳]
آسترکی
آسترکی طایف‌های از دورکی بختیاری است. طوایف لر در ایران به دو دسته لر کوچک و لر بزرگ تقسیم می‌شوند. آسترکی از طوایف لر بزرگ است.[۳۴]
بابادی
بابادی یکی از ۴ طوایف (یا باب) بزرگ ایل هفت لنگ بختیاری است که به دلیل تعداد خانوار و جمعیت زیاد، آن را ایل بابادی نیز می‌گویند. در حال حاضر محل سکونت اصلی ایل بابادی در کوهرنگ، بیرگان، فارسان، مسجدسلیمان، خانمیرزا، ایذه، اردل، لالی و شوشتر است اما در گذشته آنان نیز مانند سایر بختیاری‌ها به ییلاق و قشلاق (سردسیر و گرمسیر) کوچ می‌کردند.[۳۵]
منجزی
منجزی یکی از طوایف بزرگ لر بختیاری از شاخه هفت لنگ و از باب بهداروند می‌باشد، این طایفه از ۹ تیره تشکیل شده‌است. سکونتگاه منجزی‌ها استان اصفهان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری است.[۳۶]
پانویس
- ↑ صیفی‌نژاد، جواد. لرهای ایران: لربزرگ و لرکوچک. آتیه، تهران:۱۳۸۱
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ بالاگریوه، مرادحسین پاپی (۱۳۹۰). تبارهخامنش دیاربالاگریوه. خرم‌آباد: افلاک. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۱۸۶-۰۰۹-۹.
- ↑ مینورسکی، ولادیمیر (۱۳۹۳). لرها و لرستان. ترجمهٔ سکندر امان‌الهی بهاروند. تهران: آرون. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۳۱-۲۵۷-۳. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - ↑ چریکف، مسیو (۱۳۷۹). سیاحتنامه مسیو چریکف. تهران: امیر کبیر. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۶۳۳-۵.
- ↑ «JUDAKI». Encyclopædia Iranica. ۱۵ژوئن ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «DĪRAKVAND». Encyclopædia Iranica. ۱۵ دسامبر ۱۹۹۵. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۵.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ بالاگریوه، مرادحسین پاپی (۱۳۹۰). تبار هخامنش دیار بالاگریوه. افلاک. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۱۸۶-۰۰۹-۹. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - ↑ «باجولوند (باجلان)». دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ اردشیر سگوند. «ایل سگوند و پیوند آن با قوم باستانی سکاها». پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۱۳.
- ↑ «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵.
- ↑ «سگوند». لغت‌نامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ چگنی، فرهاد (۱۳۷۸). ایل سگوند، نام و تاریخ آن. کیهان فرهنگی. ص. ۶۶، ۶۷پایگاه مجلات تخصصی نور. پارامتر
|تاریخ بازیابی=نیاز به وارد کردن|پیوند=دارد (کمک) خطای یادکرد: برچسب<ref>نامعتبر؛ نام «tarikh» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ «دلفان». دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ پاپی، مرادحسین. شناخت ایل پاپی. قم. ۱۳۷۸
- ↑ فیلد، هنری (۱۳۴۳). مردم شناسی ایران. تهران: ابن سینا.
- ↑ امان‌الهی، سکندر (۱۳۸۱). جغرافیای لرستان: کوشکی. خرم‌آباد: انتشارات تابان.
- ↑ رضایی، محمدرضا. تاریخ لرستان.
- ↑ امان‌الهی بهاروند، سکندر. قوم لر. آگاه، تهران: 1393
- ↑ http://parsi.wiki/dehkhodaworddetail-4bf9ab62346d4dc9a1e0ad8274e527f6-fa.html
- ↑ کرد، مراد (۱۳۸۹). شناسنامه کامل قوم بختیاری. اصفهان: آسمان نگار. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۷۸۲-۷۱-۴.
- ↑ «جنگروی». پارسی ویکی.
- ↑ حبیبی فهلیانی، حسن (۱۳۷۱). ممسنی در گذرتاریخ. انتشارات نوید شیراز.
- ↑ امان‌الهی بهاروند، سکندر. قوم لر. آگه. تهران: ۱۳۹۳
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ صیفی نژاد، جواد. لرهای ایران: لر بزرگ، لر کوچک. آتیه، تهران: 1381
- ↑ http://www.joshuaproject.net/people-profile.php
- ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ باور، محمود. کهگیلویه و ایلات آن. انتشارات نوید شیراز، شیراز: ۱۳۹۲
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامReferenceBوارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ حمدالله مستوفی. تاریخ گزیده
- ↑ افشار نادری، نادر. مونوگرافی ایل بهمئی. تهران: ۱۳۴۷
- ↑ حسن بن حسن فسائی، تاریخ فارسنامه ناصری. ج۲، ص۲۷۰، چاپ سنگی، تهران: ۱۳۱۳
- ↑ داریوش بوربور (۱۲ نوامبر ۲۰۱۴). «BURBUR TRIBE». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۴.
- ↑ خدابخش قربان‌پور دستکی (زمستان ۱۳۸۱). «ایران شناسی: بختیاری‌ها؛ گذشته و حال». مجله مطالعات ملی. دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۴.
- ↑ «نمودار اجتماعی طوایف بختیاری». دانشنامه ایرانیکا.
- ↑ آسترکی، لغت نامه دهخدا
- ↑ امانی، منصور (۱۳۸۲). تاریخ ایذه و قوم بختیاری. دارالکتاب. شابک ۹۶۴-۵۵۹۴-۵۳-۷.
- ↑ «Bakhtyārī». Encyclopædia Britannica. دریافت‌شده در 3-25-2014. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک)
منابع
- کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران جلد ۶(تقسیمات لرستان و خوزستان) نوشته سرتیپ دکتر حسینعلی رزم آرا فروردین ۱۳۳۰ ه.ش
- امان‌الهی بهاروند، سکندر (۱۳۹۳). پژوهشی دربارهٔ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران. آگاه. شابک ۹۶۴-۳۲۹-۱۳۵-۹. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - صیفی نژاد، جواد (۱۳۸۱). لرهای ایران: لربزرگ، لرکوچک. تهران: آتیه. شابک ۹۶۴ - ۷۴۰۹- ۲۲-۲.
- مینورسکی، ولادیمیر (۱۳۸۹). لرها و لرستان. ترجمهٔ سکندر بهاروند. تهران: آرون. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۳۱-۲۵۷-۳. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک)