مردمان هزاره
هزارهها یکی از اقوام افغانستان و کشورهای همجوار میباشند. گروههای اقلیت هزارهها در پاکستان بیشتر در شهر کویته زندگی میکنند و همچنان عدهای از آنها در ایران زندگی میکنند. در افغانستان آنان سومین گروه قومی عمده را تشکیل میدهند.[۵][۶] با توجه به منابع مختلف درصد حضور هزارهها در افغانستان حدود ۳۰ درصد نفوس را تشکیل میدهند.[۶][۷][۸][۹][۱۰] مناطق هزارهنشین در افغانستان به هزارهجات یا هزارستان معروف است.
کل جمعیت | |
---|---|
۹ میلیون | |
مناطق با جمعیت چشمگیر | |
![]() | ۱۳٬۵۰۰٬۰۰۰[۱] |
![]() | ۱٬۰۲۰٬۰۰۰[۲][۳] |
![]() | ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ (تخمین ۲۰۱۵)[۲] |
![]() | ۳۶٬۳۷۶[۴] |
![]() | ۲۴٬۳۳۰ |
![]() | ۹۰٬۰۰۰ |
![]() | ۲۵٬۳۸۰ |
۵٬۳۸۰ | |
زبانها | |
فارسی (گویش هزارگی) | |
دین | |
اسلام | |
قومیتهای وابسته | |
مردم ایماق |
پیشینه
سدهٔ بیستم
از اواخر سدهٔ نوزدهم میلادی پس از روی کار آمدن امیر عبدالرحمن، هزارههای خودمختار شدیداً تحت فشار حکومت مرکزی قرار گرفته و با مدد بعضی قبایل سنی به شدت سرکوب گردیدند و به مدت یک سده در انزوای سیاسی، اجتماعی و محرومیت اقتصادی فرورفتند.
درین زمان عدهای زیادی قبایل هزاره مورد کشتار و قتلعام صورت گرفت این عملکردها باعث شد تا آنان به کشورهای همجوار مانند آسیای مرکزی، ایران، نیمقارهٔ هند بریتانیا، عراق و سوریه مهاجر و متواری شوند. آن عده قبایل هزاره که در شمال هندوکش میزیستند بهسوی روسیهٔ تزاری رفتند که بیشتر در شهرهای جنوبی روسیه باقی ماندند و نیز بعضی از اینان به ایران رفتند. مردم هزاره ساکن در ساحات روسیهٔ تزاری به دلیل شباهتهای ساختمان نژادی و چهرهٔ ظاهری کامل با مردم آن مناطق، به مرور زمان زبان، لهجه و هویت قومی خود را از دست دادند و در میان آنان حل و جذب شدند. این عده مردم فراری هزاره در مناطق روسیه تزاری پیشین از جمله ازبکستان، مرو ترکمنستان، قزاقستان و داغستان سکونت اختیار کردند.[۱۱] اما هزارههای شمال غرب مناطق هزارهنشین افغانستان بهسوی ایران مهاجرت کردند و در محلات اطراف مشهد ساکن شدند. این هزارهها بعدها به بربری و خاوری مشهور شدند. بخشی دیگر هزاره از جنوب شرق مناطق هزارهنشین افغانستان به سوی هند بریتانیا کوچیدند که در کویته واقع در پاکستان امروزی ساکن شدهاند. یکی از معروفترین شخصیتهای سیاسی و نظامی این هزارهها جنرال موسی خان میباشد که درجهٔ نظامی جنرال را در نظام پاکستان داشت. گروهی دیگری به کشورهای سوریه، عراق و هند ساکن شدهاند. این عده مردم هزاره که به سوی هند بریتانیا ایران، سوریه و عراق مهاجر شدند به لحاظ تفاوتهای ساختمان فیزیکی و نژادی نتوانستند با مردم این ساحات حل و مخلوط شوند بنابراین لهجه، فرهنگ و هویت قومی هزارگی خودها را از دست ندادهاند.[۱۱]
پس از کودتای سال ۱۹۷۸ که در پی آن گروه کمونیستی خلق به قدرت رسید، کمکم هزارهها برای برابری حق شهروندی خود نسبت به دیگر شهروندان افغانستان شروع به انجام کارهای سیاسی کردند و رهبران هزاره مانند؛ عبدالعلی مزاری حزبهای سیاسی خود را بنیانگذاری کردند. پس از خروج ارتش سرخ از افغانستان و پایان حکومت کمونیستی با مرگ دکتر نجیبالله افغانستان وارد جنگ داخلی شد. هزارهها با ساختن حزب وحدت سعی در حفظ قدرت سیاسی خود کردند؛ در سیاست نو حزب، دیگر مذهب جایی اصلی خود را نداشت و بیشتر کوشیده میشد تا از تمام قوای هزاره یک انسجام کلی بسازد.[۱۲]
سدهٔ بیست و یکم
با ورود نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحدهٔ آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ حکومت طالبان سقوط کرد. قانون اساسی نو با پشتوانهٔ جامعهٔ بینالملل ورود همهٔ شهروندان افغانستان به نظام حکومت را ممکن ساخت؛ از همین رو هزارهها توانستند ۲۰ درصد از کرسیهای پارلمان افغانستان را در انتخابات ۲۰۱۱ از آن خود کنند.[۱۳] به گفتهٔ السنادرو مونسوتی استاد دانشگاه حقوق بینالملل در ژنو؛ این حرکت سیاسی مورد انتقاد سیاستمداران پشتون شدهاست.[۱۴] با وجود قوانین نو که براساس آن حقوق همهٔ شهروندان را یکسان میداند؛ اما هنوز هم حرکات نژادپرستانهای علیه مردم هزاره در افغانستان، پاکستان و ایران صورت میگیرد. در سال ۲۰۰۷ قبایل کوچی، با حمله به روستاهای هزارهها باعث آوارهشدن هزاران تن از هزارهها شده و دهها نفر هر ساله در پی حملات آنان کشته میشوند. افغانهای مهاجر در ایران که اکثریتشان را مردم هزاره تشکیل میدهند و معمولاً به صورت غیرقانونی به ایران رفتهاند، از سوی نیروهای انتظامی دولت ایران مورد آزار و اذیت قرار میگیرند. سازمانهای غیردولتی (NGO) با گزارشی بر بدتر شدن وضعیت حقوق شهروندی هزارهها و حملات نژادپرستانه علیه آنها هشدار دادهاند.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
نژاد
اکثر مردم هزاره آمیختهای از نژاد شرقی و نژاد غربی هستند.[۱۹][۲۰][۲۱] هزارهها از نظر کروموزوم ایگرگ (Y) یا مارکر پدری دارای دو هاپلو گروپ J2 (غربی - بین النهرینی) ۲۶٪ و C3 (شرقی - ترکی) ۳۳٪ هستند، همچنین ۱۰٪ درصد از هاپلوگروپهای هزارهها نیز به R1a (اکثراً آریاییها) تعلق دارد و نیز مقدار ۳٪ نیز از مارکر R1b نیز بهرهمند هستند. لازم است ذکر شود که از نظر هاپلو گروپ نوع C3 هزارهها با اقوام افشار و از سوی مارکر پدری J2 با اعراب بینالنهرین رابطه دارند.[۲۲]
قبایل هزاره
مردم هزاره از قبایل مختلف تشکیل یافتهاند. آنان شامل شیخعلی، جاغوری، غزنیچی، محمد خواجه، بهسودی، اروزگانی، دایکندی، دایزنگی، ترکمنی، دایمیردادی وغیره هستند. قبایل هزاره از هزارهجات، مناطقی مانند پروان، بامیان، غزنی، غور، اروزگان، دایکندی و میدان وردک به سایر مناطق افغانستان گسترش یافتهاند.[نیازمند منبع]
دین
هزارهها پیرو دین اسلام و عمدتاً شیعهمذهب و یک عدهشان سنیمذهب هستند.[۲۳] هزارههای سنیمذهب عمدتاً در ولایات مختلفی نظیر بغلان، بادغیس، غور، قندوز، پنجشیر، بامیان، بدخشان، پروان، و در برخی دیگر مناطق افغانستان سکونت دارند.[۲۴][۲۵] در خصوص پذیرش مذهب شیعه از سوی هزارهها نظریهٔ واحدی وجود ندارد: امکان دارد هزارهها در اوایل سدهٔ شانزدهٔ میلادی در دورهٔ ایلخانیان و محمد خدابنده الجایتو از اسلام سنی به شیعه گرویده باشند.[۲۶] عدهای دیگر معتقدند هزارهها در زمان حکومت شاه عباس صفوی اسلام شیعی را پذیرفتهاند. در مقابل برخی از محققان ریشهٔ تشیع هزارهها را برمیگردانند به عامل و کارگزاران ترویج اسلام در دورهٔ خلافت علی بن ابیطالب، مثلًا علی اکبر تشدید دربارهٔ قدمت تشیع در کوهستان غور مینویسد: «مرکز شیعیان غور یا مسلمین غور اولین تمرکز شیعه در بلاد غور بودهاست. زیرا بین سالهای ۳۵ تا ۴۰ هجری مسلمان شدهاند و در زمان خلافت علی بن ابیطالب، جعده بن هبیره مخزومی که خواهرزاده علی بن ابیطالب بود، از طرف وی به حکومت خراسان منصوب شد. به خاطر رفتار شایسته جعده، مردم غور داوطلبانه به علی بن ابیطالب محبت میورزیدند. امرای غور که وضع را کاملاً انسانی مییابند، بدون جنگ سر بر خط فرمان علی بن ابیطالب گذارده به دین اسلام گرویدند. به پیشنهاد جعده، علی بن ابیطالب فرمان حکومت سرزمین غور را به خاندان «آل شنسب» که امرای قبلی آن سامان بودند صادر کرد و این فرمان نامه قرنها در آن خانواده محفوظ بود و مایهٔ افتخار و مباهات آن دودمان میآمد.»[۲۷]
زبان
هزارهها به گویش هزارگی که گویشی از زبان فارسی است صحبت میکنند[۲۸][۲۹] در این گویش تعدادی از واژههای ترکی و مغولی موجود است.[۵][۳۰][۳۱][۳۲] گویش هزارگی برخی از ویژگیهای دستوری دری سدهٔ چهارم و پنجم هجری را در خود حفظ کردهاست.[۳۳] در گویش هزارگی دو حرف د غلیظ و ت غلیظ نیز وجود دارد که تلفظ آنان نزدیک به تلفظ آن حروف در پشتو و اردو است. میزان تفاوت در این گویش با فارسی معیار در گویش هزارگی غزنی (جاغوری، مالستان، قرهباغ، جغتو، ناور و..) بسیار زیاد و در گویش هزارگی بامیانی، بهسودی و دایمیردادی کم است.[۳۴] همچنین بسیاری از واژههای اوستایی نیز در این لهجه موجود است که به گفته برخی محققان و زبان شناسان، بیش از ۲۵٪ از واژگان این لهجه ریشهٔ اوستایی دارند. مثلاً: هزارگی آبست-اوستایی آبستا که هردو به معنی خویشاوند است یا واژههای دیگری مثل: ابسو، اِنگهَ، اوته، اوثه، جُنگه، کوور، خسور، تفت، خیرتو، پیتَو، اسپی، گیرو و… برخی از زبانشناسان بدون تحقیق و ریشهیابی واژهها به روش علمی، به نظریهپردازی اقدام نموده و این واژگان را غیر (فارسی، ترکی، مغولی، و عربی) دانستهاند.[۳۵]
کشتار علیه مردم هزاره
از زمان امیر عبدالرحمن تا کنون هزارهها توسط حاکمان و گروههای مختلف مورد کشتار و نسلکشی هدفمند قرار گرفتهاند.
چهرههای سرشناس
- عبدالعلی مزاری از رهبران مجاهدین افغانستان و بنیانگذار حزب وحدت اسلامی افغانستان.
- ملا فیض محمد کاتب تاریخنگار معاصر افغانستان.
- سید اسماعیل بلخی شاعر و نویسنده.
- موسی خان سیاستمدار و فرمانده ارشد در ارتش پاکستان.
- سلطانعلی کشتمند سیاستمدار و نخستوزیر پیشین.
- محمدکریم خلیلی رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان و معاون رئیسجمهوری اسلامی افغانستان.[۳۶]
- محمد محقق رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان و رئیس کمیسیون عدلی و قضایی ولسی جرگه.[۳۷]
- محمدعارف شاهجهان سیاستمدار
- عباس نویان سیاستمدار
- محقق کابلی مرجع تقلید.[۳۸]
- محمداسحاق فیاض مرجع تقلید.[۳۹]
- حبیبه سرابی نخستین والی زن در ولایت بامیان افغانستان و وزیر امور زنان دولت انتقالی.
- سیما سمر فعال حقوق بشر[۴۰]
- حسینعلی یوسفی سیاستمدار پاکستانی از قوم هزاره.
- مریم منصف سیاستمدار افغانستانی-کانادایی.
- رمضان بشردوست فعال سیاسی و وکیل در ولسی جرگه.[۴۱]
- سرور دانش معاون ریاست جمهوری افغانستان.
- ابوذر غزنوی از فرماندهان نظامی مجاهدین افغانستان.
- قوماندان شفیع هزاره از فرماندهان نظامی مجاهدین افغانستان.
- سید حسین انوری فرماندهٔ جهادی و رهبر حرکت اسلامی مردم افغانستان.
- حسن پولادی نویسنده.
- بصیراحمد دولتآبادی نویسنده.
- داوود سرخوش خواننده، ترانهسرا و آهنگساز.
- صفدر توکلی خواننده، ترانهسرا و آهنگساز.
- عبدالحق شفق رئیس اجرائیهٔ حزب حراست اسلامی افغانستان و یکی از موفقترین والیان دورهٔ حکومت کرزی.
- صولتالسلطنه هزاره سیاستمدار و نخستین نماینده سنیمذهب هزاره در مجلس شورای ملی ایران.
- روحالله نیکپا مدال برنز المپیک لندن ۲۰۱۲ مدال برنز المپیک پکن ۲۰۰۸ در رشتهٔ تکواندو.
جستارهای وابسته
نگارخانه
منابع
- ↑ "Afghanistan". اطلاعاتنامه جهان. سیا. December 13, 2007. Retrieved December ۲۶, ۲۰۰۷.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Gordon, Raymond G. , Jr. (ed.), ۲۰۰۵. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex. : SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/.
- ↑ Census of Afghans in Pakistan, UNHCR Statistical Summary Report (retrieved December 27, 2007)
- ↑ The population of people with descent from Afghanistan in Canada is ۴۸٬۰۹۰. Hazaras make up an estimated 9% of the population of Afghanistan according to the CIA Factbook and others. The Hazara population in Canada is estimated from these two figures. Ethnic origins, 2006 counts, for Canada
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ L. Dupree, "Afghānistān: (iv.) ethnocgraphy", in Encyclopوdia Iranica, Online Edition 2006, (LINK[پیوند مرده]).
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ CIA World Factbook.
- ↑ دولتآبادی، بصیراحمد، شناسنامهٔ افغانستان، تهران: نشر عرفان، ۱۳۸۷، صفحهٔ ۲۸.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۲۴ مارس ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹.
- ↑ L. Dupree, "Afghānistān: (iv.) ethnocgraphy", in Encyclopوdia Iranica, Online Edition 2006, (LINK). پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر|پیوند=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ «A survey of the Afghan people - Afghanistan in 2006", The Asia Foundation, technical assistance by the Centre for the Study of Developing Societies (CSDS; India) and Afghan Center for Socio-economic and Opinion Research (ACSOR), Kabul, 2006, PDF بایگانیشده در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «کوچ اجباری و اثرات فرهنگی و اجتماعی آن بر جامعه هزاره». www.kotiposti.net. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۲.
- ↑ Les Hazaras, minorité chiite montante de l'Afghanistan، روزنامۀ لوموند مذهبی. سایت فرانسوی.
- ↑ نگاهی به ترکیب قومی و سیاسی مجلس نو افغانستان، سایت بیبیسی فارسی.
- ↑ Avec l’arrivée des forces de la coalition en 2001, la situation s’améliore encore pour les Hazaras، سایت روزنامۀ لومند سیاسی. فرانسوی.
- ↑ Les Hazaras[پیوند مرده]، سازمان غیردولتی برای مردم تهدید شده.
- ↑ Adelkhah, Fariba; Olszewska, Zuzanna (2007), "The Iranian Afghans", Iranian Studies 40 (2): 137–165,
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافتشده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۶.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۶.
- ↑ http://news.nationalgeographic.com/news/2003/02/0214_030214_genghis_2.html Genghis Khan a Prolific Lover, DNA Data Implies
- ↑ *"The Hazara Tribes in Afghanistan" in (1959) Collection of papers presented: International Symposium on History of Eastern and Western Cultural Contacts (1957: Tokyo and Kyoto) Japanese National Commission for Unesco, Tokyo, p. 61 9240301
- Quintana-Murci, Lluیs et al. (May 2004) "Where West Meets East: The Complex mtDNA Landscape of the Southwest and Central Asian Corridor" American Journal of Human Genetics 74(5): pp. 834–35
- Debets, G. F. (1970) Physical Anthropology of Afghanistan: I–II (translated from Russian) Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Cambridge, Mass. , OCLC 90304
- Rubin, Barnett R. (2002) The Fragmentation of Afghanistan: State Formation and Collapse in the international system Yale University Press, New Haven, Conn. , page 30, ISBN 0-300-05963-9
- ↑ Jochelson, Waldemar (1928) Peoples of Asiatic Russia American Museum of Natural History, New York, page 33, OCLC 187466893, also available in microfiche edition
- ↑ Afghanistan's Ethnic Groups Share a Y-Chromosomal Heritage Structured by Historical Events
- ↑ 1911 Encyclopوdia Britannica - Hazara (Race)
- ↑ هزارهها و هزارستان اثر گروه تحقیقی پیدی میتلند، مجمع نویسندگان افغانستان، 1375 ه. ش، ص. ۱۹۲ از پارامتر ناشناخته
|نترجمه=
صرفنظر شد (کمک); کاراکتر zero width joiner character در|تاریخ=
در موقعیت 7 (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ The Afghans, Their History and Culture, Religion بایگانیشده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
- ↑ Revolution unending: Afghanistan, 1979 to the present, By Gilles Dorronsoro, pg.44
- ↑ یزدانی، حسین علی، پژوهشی در تاریخ هزارهها/حسین علی یزدانی-تهران: محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی، ۱۳۸۵، ص ۷۳و۷۴
- ↑ Ehsan Yarshater (ed.). "HAZĀRA iv. Hazāragi dialect". Encyclopوdia Iranica (Online ed.). United States: Columbia University. Retrieved ۲۰۱۱-۰۱-۱۳.
- ↑ Mongols of Afghanistan: An Ethnography of the Moghôls and Related Peoples of Afghanistan Mouton, The Hague, Netherlands, page 17, OCLC 401634
- ↑ خاوری، محمد جواد، امثال و حکم مردم هزاره، مشهد: نشر عرفان، ۱۳۸۰، ص۱۶.
- ↑ Malistani, A. H. Tariq and Gehring, Roman (compilers) (1993) Farhang-i ibtidal-i milli-i Hazarah: bi-inzimam-i tarjamah bih Farsi-i Ingilisi = Hazaragi - Dari/Persian- English: a preliminary glossary A. H. Tariq Malistani, Quetta, OCLC 33814814
- ↑ Farhadi, A. G. Ravan (1955). Le persan parlé en Afghanistan: Grammaire du kâboli accompagnée d'un recuil de quatrains populaires de la région de Kâbol. Paris.
- ↑ همان. ص ۱۷.
- ↑ همان، ص۲۰.
- ↑ شوکت علی محمدی (۱۳۹۲)، دُر اوستایی در صدف لهجۀ هزارگی، صبح امید کابل، ص. ۱۰۶
- ↑ «حزب وحدت اسلامی افغانستان (A.I.U.P)». بایگانیشده از اصلی در ۳ مه ۲۰۰۱. دریافتشده در ۵ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ «حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان». بایگانیشده از اصلی در ۳ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافتشده در ۵ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله العظمی محقق کابلی
- ↑ «الموقع الرسمی لسماحة آیتالله العظمی الشیخ محمد اسحاق الفیاض (دام ظله)». بایگانیشده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۰۸. دریافتشده در ۳۰ آوریل ۲۰۱۱.
- ↑ BBC فارسی - افغانستان - سیما سمر؛ فعال حقوق بشر
- ↑ «Welcome To Bashardost for Afghanistan». بایگانیشده از اصلی در ۹ اوت ۲۰۱۱. دریافتشده در ۵ اوت ۲۰۱۱.
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ مردمان هزاره موجود است. |