بریلیم

عنصری از جدول تناوبی با عدد اتمی ۴
(تغییرمسیر از برلیم)

بِریلیُم (به انگلیسی: Beryllium) عنصری شیمیایی با عدد اتمی ۴ و نشان شیمیایی Be است. این عنصر یک فلز قلیایی خاکی سخت، شکننده، سبک‌وزن و به رنگ خاکستری فولادی است. بریلیم یک عنصر دوظرفیته است که در حالت طبیعی، تنها در ترکیب با عناصر دیگر در کانی‌ها وجود دارد. گوهرسنگ‌های شناخته‌شده‌ای که شمار زیادی بریلیم دارند، شامل بریل، زمرد کبود، زمرد و کریزوبریل است. این عنصر در گیتی نسبتا کمیاب است و معمولاً به عنوان محصولی از پوسته شدن هسته‌های اتمی بزرگتر که با پرتوهای کیهانی برخورد کرده‌اند شکل می‌گیرد. در هسته ستارگان، بریلیم با ذوب شدن به عناصر سنگین‌تر کاهش می‌یابد. بریلیم حدود ۰٬۰۰۰۴ درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. تولید سالانه ۲۲۰ تن بریلیم در جهان معمولاً با استخراج از ماده معدنی بریل تولید می‌شود، که فرآیندی دشوار است زیرا بریلیم به شدت با اکسیژن پیوند تشکیل می‌دهد.

بریلیم، 4Be
بریلیم
تلفظ‎/bəˈrɪliəm/‎ (bə-RIL-ee-əm)
ظاهرwhite-gray metallic
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۹٫۰۱۲۱۸۳۱(۵)[۱]
بریلیم در جدول تناوبی
Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal
Element 2: هلیوم (He), Noble gas
Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal
Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal
Element 5: بور (B), Metalloid
Element 6: کربن (C), Other non-metal
Element 7: نیتروژن (N), Halogen
Element 8: اکسیژن (O), Halogen
Element 9: فلوئور (F), Halogen
Element 10: نئون (Ne), Noble gas
Element 11: سدیم (Na), Alkali metal
Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: آلومینیم (Al), Other metal
Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid
Element 15: فسفر (P), Other non-metal
Element 16: گوگرد (S), Other non-metal
Element 17: کلر (Cl), Halogen
Element 18: آرگون (Ar), Noble gas
Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal
Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal
Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal
Element 23: وانادیم (V), Transition metal
Element 24: کروم (Cr), Transition metal
Element 25: منگنز (Mn), Transition metal
Element 26: آهن (Fe), Transition metal
Element 27: کبالت (Co), Transition metal
Element 28: نیکل (Ni), Transition metal
Element 29: مس (Cu), Transition metal
Element 30: روی (Zn), Other metal
Element 31: گالیم (Ga), Other metal
Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid
Element 33: آرسنیک (As), Metalloid
Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal
Element 35: برم (Br), Halogen
Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas
Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal
Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: ایتریم (Y), Transition metal
Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal
Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal
Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal
Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal
Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal
Element 45: رودیم (Rh), Transition metal
Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal
Element 47: نقره (Ag), Transition metal
Element 48: کادمیم (Cd), Other metal
Element 49: ایندیم (In), Other metal
Element 50: قلع (Sn), Other metal
Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid
Element 52: تلوریم (Te), Metalloid
Element 53: ید (I), Halogen
Element 54: زنون (Xe), Noble gas
Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal
Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: لانتان (La), Lanthanoid
Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid
Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid
Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid
Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid
Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid
Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid
Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid
Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid
Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid
Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid
Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid
Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid
Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid
Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid
Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal
Element 73: تانتال (Ta), Transition metal
Element 74: تنگستن (W), Transition metal
Element 75: رنیم (Re), Transition metal
Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal
Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal
Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal
Element 79: طلا (Au), Transition metal
Element 80: جیوه (Hg), Other metal
Element 81: تالیم (Tl), Other metal
Element 82: سرب (Pb), Other metal
Element 83: بیسموت (Bi), Other metal
Element 84: پولونیم (Po), Other metal
Element 85: آستاتین (At), Metalloid
Element 86: رادون (Rn), Noble gas
Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal
Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid
Element 90: توریم (Th), Actinoid
Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid
Element 92: اورانیم (U), Actinoid
Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid
Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid
Element 95: امریسیم (Am), Actinoid
Element 96: کوریم (Cm), Actinoid
Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid
Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid
Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid
Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid
Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid
Element 102: نوبلیم (No), Actinoid
Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid
Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal
Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal
Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal
Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal
Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal
Element 109: مایتنریم (Mt)
Element 110: دارمشتادیم (Ds)
Element 111: رونتگنیم (Rg)
Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal
Element 113: نیهونیم (Nh)
Element 114: فلروویم (Fl)
Element 115: مسکوویم (Mc)
Element 116: لیورموریم (Lv)
Element 117: تنسین (Ts)
Element 118: اوگانسون (Og)
-

Be

Mg
لیتیمبریلیمبور
عدد اتمی (Z)4
گروهگروه ۲ (فلزهای قلیایی خاکی)
دورهدوره 2
بلوکبلوک-s
دسته Alkaline earth metal
آرایش الکترونی[He] 2s2
2, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STPجامد
نقطه ذوب1560 K ​(1287 °C, ​2349 °F)
نقطه جوش2742 K ​(2469 °C, ​4476 °F)
چگالی (near r.t.)1.85 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)1.690 g/cm3
حرارت همجوشی12.2 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 297 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی16.443 J/(mol·K)
فشار بخار
فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K
در دمای (K) 1462 1608 1791 2023 2327 2742
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش0,[۲] +1,[۳] +2 (an amphoteric اکسید)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.57
انرژی یونش
  • 1st: 899.5 kJ/mol
  • 2nd: 1757.1 kJ/mol
  • 3rd: 14848.7 kJ/mol
  • (بیشتر)
شعاع اتمیempirical: 105[۴] pm
calculated: 112 [۵] pm
شعاع کووالانسی pm 96±3
شعاع واندروالسی153 pm
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری بریلیم
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوریدستگاه بلوری شش‌گوشه
Hexagonal crystal structure for بریلیم
سرعت صوت thin rod12870[۶] m/s (at r.t.)
انبساط حرارتی11.3 µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی200 W/(m·K)
رسانش الکتریکی36 n Ω·m (at 20 °C)
رسانش مغناطیسیdiamagnetic
مدول یانگ287 GPa
مدول برشی132 GPa
مدول حجمی130 GPa
نسبت پواسون0.032
سختی موس5.5
سختی ویکرز1670 MPa
سختی برینل600 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-41-7
ایزوتوپ‌های بریلیم
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
7Be ایزوتوپ پرتوزای ناچیز 53.12 d ε 0.862 7Li
γ 0.477 -
9Be 100% 9Be ایزوتوپ پایدار است که 5 نوترون دارد
10Be ایزوتوپ پرتوزای ناچیز 1.36×106 y β 0.556 10B
| منابع

به دلیل داشتن دماپایداری، رسانندگی گرمایی و چگالی پایین (۱٬۸۵ برابر آب)، بریلیم را تبدیل به یک ماده مناسب در فناوری هوافضا برای قطعات هواپیما، موشک، فضاپیما و ماهواره می‌کند. بریلیم به خاطر چگالی و جرم اتمی کمش، نسب به اشعه ایکس و دیگر گونه‌های پرتوهای یونیزان نور گذران است، بنابراین بریلیم رایج‌ترین ماده به‌کاربرده‌شده در تجهیزات اشعه ایکس و آشکارساز ذرات است. هنگامی که بریلیم به عنوان یک عنصر آلیاژ به آلومینیوم، مس (به‌ویژه آلیاژ مس بریلیمآهن یا نیکل افزوده می‌شود، هرگونه خاصیت فلزی را بهبود می‌بخشد. برای نمونه، ابزارها و قطعاتی که از مس بریلیم ساخته شده‌اند، مقاوم و سخت هستند و هنگامی که به یک سطح فلزی برخورد می‌کنند جرقه ایجاد نمی‌کنند.

به‌کارگیری تجاری بریلیم نیازمند استفاده همیشگی از تجهیزات کنترل گرد و غبار مناسب و کنترل‌های صنعتی است زیرا گرد و غبارهای حاوی بریلیم سمی دارد که می‌تواند منجر به بیماری آلرژیک مزمن و یا تهدید جانی شود.

مشخصات

ویرایش

مشخصات فیزیکی

ویرایش

بریلیم یک فلز به رنگ خاکستری فولادی است و در دمای اتاق شکلی سخت دارد و یک ساختار بلوری شش‌ضلعی‌شکل دارد.[۸] بریلیم یک سفتی استثنایی و نقطه ذوب ۱۲۸۷° سلسیوس دارد. مدول کشسان بریلیم حدود ۵۰ درصد از فولاد بزرگ‌تر است. ترکیب این مدول و چگالی نسبتاً پایین، منجر به یک سرعت صوت تند غیرعادی می‌شود و در شرایط استاندارد دما و فشار، حدود ۱۲٬۹ کیلومتر بر ثانیه است. دیگر ویژگی‌های قابل توجه بریلیم، ظرفیت گرمایی ویژه بالا (۱۹۲۵ J·kg−۱·K−۱) و رسانایی گرمایی (۲۱۶ W·m−۱·K−۱) است که بریلیم را یک فلز با بهترین ویژگی‌های اتلاف گرما در یکای وزن می‌کند.

بریلیوم در ستارگان

ویرایش

مقدار بریلیوم در ستارگان نسبتاً فراوان است. معمولاً عمر ستارگان را با استفاده از طیف ماوراء بنفش ساطع شده از بریلیوم ستارگان می‌سنجند.

آلیاژهای برلیوم آلومینیوم

ویرایش
 
بِریلیُم

برالکست (Beralcast) خانواده‌ای از آلیاژهای برلیوم آلومینیوم تولید شده توسط شرکت IBC Engineered Materials[۹] می‌باشد. این دسته از آلیاژهای آلومینیوم برلیوم، جهت غلبه بر محدودیت‌های برلیوم خالص و آلیاژهای آلومینیوم به‌صورت جداگانه طراحی شده‌است تا در نتیجه ترکیب آن از هر دو مزایای این دو فلز به‌صورت توأم استفاده گردد. برلیوم به‌تنهایی یک فلز مقاوم به اکسیداسیون با چگالی   1.844 و دمای ذوب ۱۲۸۷ درجه سانتی گراد می‌باشد اما هنگامی که با سایر فلزاتی چون آلومینیوم، مس و غیره ترکیب می‌شود خواص خارق‌العاده‌ای ایجاد می‌کند. آلیاژ برالکست به‌عنوان جانشینی مؤثر و کارآمد با هزینه‌های اندک می‌تواند جایگزینی مناسب از موادی چون آلومینیوم ریخته‌گری شده، منیزیوم، تیتانیوم، کامپوزیت‌های زمینه فلزی یا غیرفلزی، برلیوم خالص یا پودر متالورژی برلیوم آلومینیوم می‌باشد که به نحو خوبی عمل می‌کند. فاز اصلی ماتریس فلزی در این آلیاژ بیش از سه برابر از آلومینیوم مستحکم‌تر می‌باشد، این در حالی است که وزن کمتری دارد[۱۰]و قابلیت ریختن قطعات دقیق با عملکرد پیچیده‌ای را دارا می‌باشد.

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. Be(0) has been observed; see "Beryllium(0) Complex Found". ChemistryViews. 13 June 2016.
  3. "Beryllium: Beryllium(I) Hydride compound data" (PDF). bernath.uwaterloo.ca. Retrieved 2007-12-10.
  4. "Published by J. C. Slater in 1964".
  5. "Calculated data".
  6. sound
  7. "بریلیم: Beryllium(I) Hydride compound data" (PDF). برنath.uwaterloo.ca. Retrieved 2007-12-10.
  8. Jakubke, Hans-Dieter; Jeschkeit, Hans, eds. (1994). Concise Encyclopedia Chemistry. trans. rev. Eagleson, Mary. Berlin: Walter de Gruyter.
  9. «Home». IBC Advanced Alloys (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۲۵.
  10. "Engineering material for weight savings of up to 50 per cent". Aircraft Engineering and Aerospace Technology (به انگلیسی). 73 (1): aeat.2001.12773aad.011. 2001-02. doi:10.1108/aeat.2001.12773aad.011. ISSN 0002-2667. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  • Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks: An A–Z Guide to the Elements. Oxford, England, UK: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-850340-8.
  • Mackay, Kenneth Malcolm; Mackay, Rosemary Ann; Henderson, W. (2002). Introduction to modern inorganic chemistry (6th ed.). CRC Press. ISBN 978-0-7487-6420-4.
  • Weeks, Mary Elvira; Leichester, Henry M. (1968). Discovery of the Elements. Easton, PA: Journal of Chemical Education. LCCCN 68-15217.
  • Haynes, William M. , ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (92nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. 14.48. ISBN 1-4398-5511-0.
  • Puchta, Ralph (2011). "A brighter beryllium". Nature Chemistry. 3 (5): 416. Bibcode:2011NatCh...3..416P. doi:10.1038/nchem.1033. PMID 21505503
  • Hausner, Henry H. (1965). "Nuclear Properties". Beryllium its Metallurgy and Properties. University of California Press. p. 239
  • Walsh, Kenneth A (2009). "Sources of Beryllium". Beryllium chemistry and processing. pp. 20–26. ISBN 978-0-87170-721-5.
  • "Sources of Beryllium". Materion Corporation. Retrieved 2۳ دسامبر ۲۰۱۶
  • Coates, G. E. ; Francis, B. R. (1971). "Preparation of base-free beryllium alkyls from trialkylboranes. Dineopentylberyllium, bis(trimethylsilylmethyl)beryllium, and an ethylberyllium hydride". Journal of the Chemical Society A: Inorganic, Physical, Theoretical: 1308
  • Newman LS (2003). "Beryllium". Chemical & Engineering News. 36 (36): 38
  • "Beryllium related details from NASA". NASA. Archived from the original on 29 May 2008. Retrieved 18 September 2008.
  • "Defence forces face rare toxic metal exposure risk". The Sydney Morning Herald. 1 February 2005. Retrieved ۸ اوت ۲۰۰۹
  • Petti, D. ; Smolik, G. ; Simpson, M. ; Sharpe, J. ; Anderl, R. ; Fukada, S. ; Hatano, Y. ; Hara, M. ; et al. (2006). "JUPITER-II molten salt Flibe research: An update on tritium, mobilization
  • Clark, R. E. H. ; Reiter, D. (2005). Nuclear fusion research. Springer. p. 15. ISBN 978-3-540-23038-0.
  • Byrne, J. Neutrons, Nuclei, and Matter, Dover Publications, Mineola, NY, 2011, ISBN 0-486-48238-3, pp. 32–33.
  • Storer, Frank Humphreys (1864). First Outlines of a Dictionary of Solubilities of Chemical Substances. Cambridge. pp. 278–80. ISBN 978-1-176-62256-2.
  • Bell, N. A. (1972). "Beryllium halide and pseudohalides". In Emeléus, Harry Julius; Sharpe, A. G. (eds.). Advances in inorganic chemistry and radiochemistry. 14. New York: Academic Press. pp. 256–277. ISBN 978-0-12-023614-5.
  • Coates, G. E. ; Francis, B. R. (1971). "Preparation of base-free beryllium alkyls from trialkylboranes. Dineopentylberyllium, bis(trimethylsilylmethyl)beryllium, and an ethylberyllium hydride". Journal of the Chemical Society A: Inorganic, Physical, Theoretical: 1308. doi:10.1039/J19710001308.
  • Wong, C. H. ; Lee, T. Y. ; Chao, K. J. ; Lee, S. (1972). "Crystal structure of bis(cyclopentadienyl)beryllium at −۱۲۰ °C". Acta Crystallographica Section B. 28 (6): 1662. doi:10.1107/S0567740872004820.
  • A.Sadegi,light alloys,dept of Mech.University of Tehran