ویکی‌پدیا

روی

روی یک عنصر شیمیایی با نماد شیمیایی Zn و عدد اتمی ۳۰ است. این عنصر در دمای اتاق اندکی شکننده است و در صورت حذف اکسیداسیون، ظاهری براق و خاکستری متمایل به نقره‌ای دارد. روی نخستین عنصر در گروه ۱۲ جدول تناوبی است. از برخی جهات، روی از نظر شیمیایی به منیزیم شباهت دارد؛ هر دو عنصر تنها یک عدد اکسایش معمول (+۲) دارند و یون‌های Zn2+ و Mg2+ دارای اندازه‌ای مشابه هستند.[الف] روی بیست و چهارمین عنصر فراوان در پوسته زمین است و پنج ایزوتوپ پایدار دارد. رایج‌ترین کانسنگ روی، اسفالریت (بلاند روی) است که یک سولفید روی معدنی محسوب می‌شود. بزرگ‌ترین معدن‌های قابل بهره‌برداری آن در استرالیا، آسیا و ایالات متحده قرار دارند. فرایند پالایش روی شامل شناورسازی کف، تشویه، و متالورژی استخراجی نهایی با استفاده از الکتریسیته (الکترو وینینگ) است.

روی، 30Zn
روی
ظاهرنقره-gray
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۶۵٫۳۸(۲)[۱]
روی در جدول تناوبی
Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal
Element 2: هلیوم (He), Noble gas
Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal
Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal
Element 5: بور (B), Metalloid
Element 6: کربن (C), Other non-metal
Element 7: نیتروژن (N), Halogen
Element 8: اکسیژن (O), Halogen
Element 9: فلوئور (F), Halogen
Element 10: نئون (Ne), Noble gas
Element 11: سدیم (Na), Alkali metal
Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: آلومینیم (Al), Other metal
Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid
Element 15: فسفر (P), Other non-metal
Element 16: گوگرد (S), Other non-metal
Element 17: کلر (Cl), Halogen
Element 18: آرگون (Ar), Noble gas
Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal
Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal
Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal
Element 23: وانادیم (V), Transition metal
Element 24: کروم (Cr), Transition metal
Element 25: منگنز (Mn), Transition metal
Element 26: آهن (Fe), Transition metal
Element 27: کبالت (Co), Transition metal
Element 28: نیکل (Ni), Transition metal
Element 29: مس (Cu), Transition metal
Element 30: روی (Zn), Other metal
Element 31: گالیم (Ga), Other metal
Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid
Element 33: آرسنیک (As), Metalloid
Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal
Element 35: برم (Br), Halogen
Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas
Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal
Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: ایتریم (Y), Transition metal
Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal
Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal
Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal
Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal
Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal
Element 45: رودیم (Rh), Transition metal
Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal
Element 47: نقره (Ag), Transition metal
Element 48: کادمیم (Cd), Other metal
Element 49: ایندیم (In), Other metal
Element 50: قلع (Sn), Other metal
Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid
Element 52: تلوریم (Te), Metalloid
Element 53: ید (I), Halogen
Element 54: زنون (Xe), Noble gas
Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal
Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: لانتان (La), Lanthanoid
Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid
Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid
Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid
Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid
Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid
Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid
Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid
Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid
Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid
Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid
Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid
Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid
Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid
Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid
Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal
Element 73: تانتال (Ta), Transition metal
Element 74: تنگستن (W), Transition metal
Element 75: رنیم (Re), Transition metal
Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal
Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal
Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal
Element 79: طلا (Au), Transition metal
Element 80: جیوه (Hg), Other metal
Element 81: تالیم (Tl), Other metal
Element 82: سرب (Pb), Other metal
Element 83: بیسموت (Bi), Other metal
Element 84: پولونیم (Po), Other metal
Element 85: آستاتین (At), Metalloid
Element 86: رادون (Rn), Noble gas
Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal
Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid
Element 90: توریم (Th), Actinoid
Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid
Element 92: اورانیم (U), Actinoid
Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid
Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid
Element 95: امریسیم (Am), Actinoid
Element 96: کوریم (Cm), Actinoid
Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid
Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid
Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid
Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid
Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid
Element 102: نوبلیم (No), Actinoid
Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid
Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal
Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal
Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal
Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal
Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal
Element 109: مایتنریم (Mt)
Element 110: دارمشتادیم (Ds)
Element 111: رونتگنیم (Rg)
Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal
Element 113: نیهونیم (Nh)
Element 114: فلروویم (Fl)
Element 115: مسکوویم (Mc)
Element 116: لیورموریم (Lv)
Element 117: تنسین (Ts)
Element 118: اوگانسون (Og)
 -
↑
Zn
↓
Cd
مس ← روی → گالیم
عدد اتمی (Z)30
گروهگروه ۱۲
دورهدوره 4
بلوکبلوک-d
دسته Post-transition metal
آرایش الکترونی[Ar] 3d10 4s2
2, 8, 18, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STPجامد
نقطه ذوب692.68 K ​(419.53 °C, ​787.15 °F)
نقطه جوش1180 K ​(907 °C, ​1665 °F)
چگالی (near r.t.)7.14 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)6.57 g/cm3
حرارت همجوشی7.32 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 123.6 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی25.470 J/(mol·K)
فشار بخار
فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K
در دمای (K) 610 670 750 852 990 1179
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش−2, 0, +1, +2 (an amphoteric اکسید)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.65
انرژی یونش
  • 1st: 906.4 kJ/mol
  • 2nd: 1733.3 kJ/mol
  • 3rd: 3833 kJ/mol
  • (بیشتر)
شعاع اتمیempirical: 134 pm
شعاع کووالانسی pm 122±4
شعاع واندروالسی139 pm
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری روی
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری ​دستگاه بلوری شش‌گوشه
Hexagonal crystal structure for روی
سرعت صوت thin rod(rolled) 3850 m/s (at r.t.)
انبساط حرارتی30.2 µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی116 W/(m·K)
رسانش الکتریکی59.0 n Ω·m (at 20 °C)
رسانش مغناطیسیdiamagnetic
مدول یانگ108 GPa
مدول برشی43 GPa
مدول حجمی70 GPa
نسبت پواسون0.25
سختی موس2.5
سختی برینل412 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-66-6
ایزوتوپ‌های روی
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
64Zn 48.6% 64Zn ایزوتوپ پایدار است که 34 نوترون دارد
65Zn syn 243.8 d ε 1.3519 65Cu
γ 1.1155 -
66Zn 27.9% 66Zn ایزوتوپ پایدار است که 36 نوترون دارد
67Zn 4.1% 67Zn ایزوتوپ پایدار است که 37 نوترون دارد
68Zn 18.8% 68Zn ایزوتوپ پایدار است که 38 نوترون دارد
70Zn 0.6% 70Zn ایزوتوپ پایدار است که 40 نوترون دارد
72Zn syn 46.5 h β− 0.458 72Ga
| منابع

روی یک عنصر کم‌مقدار ضروری برای انسان‌ها،[۲][۳][۴] حیوانات،[۵] گیاهان،[۶] و میکروب‌ها[۷] است و برای رشد پیش از تولد و پس از تولد لازم است.[۸] پس از آهن، روی دومین فلز کم‌مقدار فراوان در بدن انسان است و تنها فلزی است که در تمام آنزیم‌ها حضور دارد.[۶][۴] روی همچنین یک عنصر غذایی ضروری برای رشد مرجان‌ها است، زیرا به عنوان یک کوفاکتور مهم برای بسیاری از آنزیم‌ها عمل می‌کند.[۹]

کمبود روی حدود دو میلیارد نفر را در کشورهای در حال توسعه تحت تأثیر قرار داده و با بسیاری از بیماری‌ها مرتبط است.[۱۰] در کودکان، کمبود روی باعث تأخیر در رشد، بلوغ دیررس، افزایش حساسیت به عفونت و اسهال می‌شود.[۸] آنزیم‌هایی که یک اتم روی در مرکز واکنش‌پذیر خود دارند، مانند الکل دهیدروژناز در انسان در بیوشیمی گسترده‌اند.[۱۱] مصرف بیش از حد روی می‌تواند موجب آتاکسی، لتارژی و کمبود مس شود. در زیست‌بوم‌های دریایی، به‌ویژه در مناطق قطبی، کمبود روی می‌تواند موجب کاهش حیات جوامع اولیه جلبکی شود و در نتیجه، ساختارهای تغذیه‌ای پیچیده دریایی را بی‌ثبات کرده و بر تنوع زیستی اثر بگذارد.[۱۲]

برنج, یک آلیاژ از مس و روی در نسبت‌های مختلف، از اوایل هزاره سوم پیش از میلاد در منطقه دریای اژه و نواحی که امروزه شامل عراق، امارات متحده عربی، قالمیقستان، ترکمنستان و گرجستان می‌شود، مورد استفاده قرار گرفته است. در هزاره دوم پیش از میلاد، این آلیاژ در مناطقی که امروزه شامل غرب هند، ازبکستان، ایران، سوریه، عراق و اسرائیل است، کاربرد داشته است.[۱۳][۱۴][۱۵] تولید فلز روی در مقیاس وسیع تا قرن دوازدهم در هند صورت نگرفت، هرچند که این فلز برای رومیان و یونانیان باستان شناخته شده بود.[۱۶] معادن راجستان شواهدی قطعی از تولید روی را از قرن ششم پیش از میلاد ارائه داده‌اند.[۱۷] قدیمی‌ترین شواهد از وجود روی خالص از منطقه زاوار در راجستان به اوایل قرن نهم میلادی بازمی‌گردد، زمانی که فرایند تقطیر برای تولید روی خالص مورد استفاده قرار گرفت.[۱۸]

کیمیاگران روی را در هوا می‌سوزاندند تا آنچه را که «روی اکسید» یا «برف سفید» می‌نامیدند، تولید کنند. این عنصر احتمالاً توسط کیمیاگر پاراسلسوس با اقتباس از واژه آلمانی Zinke (به معنی دندانه یا شاخه) نام‌گذاری شده است. شیمیدان آلمانی آندرئاس زیگیسموند مارگراف در سال ۱۷۴۶ به کشف روی خالص نسبت داده می‌شود. پژوهش‌های لوییجی گالوانی و آلساندرو ولتا در سال ۱۸۰۰ ویژگی‌های الکتروشیمیایی روی را آشکار کردند. گالوانیزه‌کردن آهن (گالوانیزه گرم) برای مقاومت در برابر خوردگی، مهم‌ترین کاربرد روی محسوب می‌شود. سایر کاربردها شامل استفاده در باتری روی–کربن، ریخته‌گری قطعات کوچک غیرسازه‌ای و آلیاژهایی مانند برنج است. ترکیبات مختلف روی نیز از جمله کربنات روی و گلوکونات روی (به عنوان مکمل‌های غذایی)، کلرید روی (در دئودورانت‌ها)، پیریتیون روی (در شامپو ضدشوره)، سولفید روی (در رنگ‌های شب‌تاب) و دی‌متیل روی یا دی‌اتیل‌روی در آزمایشگاه‌های شیمی به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ویژگی‌ها

ویرایش

خواص فیزیکی

ویرایش

روی فلزی براق با ته‌رنگ مایل به آبی و دارای خاصیت دیامغناطیس است،[۱۹] اگرچه بیشتر انواع تجاری این فلز سطحی کدر دارند.[۲۰] چگالی آن کمی کمتر از آهن است و دارای ساختار بلوری شش‌وجهی تحریف‌شده‌ای از نوع شبکه کریستالی هگزاگونال فشرده است که در آن هر اتم دارای شش همسایه نزدیک (با فاصله ۲۶۵٫۹ پیکومتر) در یک صفحه و شش همسایه دیگر در فاصله‌ای بیشتر (۲۹۰٫۶ پیکومتر) است.[۲۱]

این فلز در بیشتر دماها سخت و شکننده است اما بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ درجه سلسیوس نرم و چکش‌خوار می‌شود.[۱۹][۲۰] بالاتر از ۲۱۰ درجه سلسیوس، مجدداً شکننده شده و در اثر ضربه پودر می‌شود.[۲۲] روی رسانایی الکتریکی متوسطی دارد.[۱۹]

نقطه ذوب روی ۴۱۹٫۵ درجه سلسیوس و نقطه جوش آن ۹۰۷ درجه سلسیوس است.[۲۳] این فلز کمترین نقطه ذوب را در میان فلزات بلوک جدول تناوبی، به جز جیوه و کادمیم، دارد. به همین دلیل، روی، کادمیم و جیوه معمولاً مانند سایر فلزات واسطه در بلوک d در نظر گرفته نمی‌شوند.[۲۳]

بسیاری از آلیاژها از جمله برنج حاوی روی هستند. دیگر فلزاتی که مدت‌هاست آلیاژهای دوتایی با روی تشکیل داده‌اند عبارت‌اند از: آلومینیم، آنتیموان، بیسموت، طلا، آهن، سرب، جیوه، نقره، قلع، منیزیم، کبالت، نیکل، تلوریم و سدیم.[۲۴]

هرچند نه روی و نه زیرکونیم خاصیت فرومغناطیس ندارند، اما آلیاژ آن‌ها، ZrZn
2، در دماهای پایین‌تر از ۳۵ کلوین رفتار فرومغناطیسی از خود نشان می‌دهد.[۱۹]

پیدایش

ویرایش

روی تقریباً ۷۵ بخش (۰٫۰۰۷۵٪) از پوسته را تشکیل می‌دهد و از این نظر، بیست‌وچهارمین عنصر فراوان در پوسته زمین است.[۲۵] همچنین غلظت آن در منظومه شمسی به ۳۱۲ بخش در میلیون (ppm) می‌رسد و از این لحاظ، بیست‌ودومین عنصر فراوان در منظومه شمسی است.[۲۶] مقدار معمول غلظت زمینه‌ای روی در محیط به‌طور معمول از ۱ میکروگرم بر متر مکعب در جو، ۳۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم در خاک، ۱۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم در گیاهان، ۲۰ میکروگرم بر لیتر در آب شیرین و ۵ میکروگرم بر لیتر در آب دریا تجاوز نمی‌کند.[۲۷] این عنصر معمولاً در ارتباط با سایر فلزات پایه مانند مس و سرب در کانسنگ‌ها یافت می‌شود.[۲۸]

روی یک عنصر گلداشمیت محسوب می‌شود، به این معنی که بیشتر در ترکیب با گوگرد و دیگر کالکوژن‌های سنگین یافت می‌شود تا با کالکوژن سبک‌تری مانند اکسیژن یا عناصر الکترونگاتیوتر غیر کالکوژن مانند هالوژن‌ها. سولفیدها هنگام سرد شدن پوسته زمین در شرایط اکسایش-کاهش جو اولیه زمین تشکیل شدند.[۲۹]اسفالریت، که گونه‌ای از روی سولفید است، مهم‌ترین کانسنگ استخراجی روی به‌شمار می‌آید، زیرا کنسانتره آن حاوی ۶۰ تا ۶۲ درصد روی است.[۲۸]

دیگر کانی‌های حاوی روی شامل اسمیت زونیت (کربنات روی)، همی مورفیت (سیلیکات روی)، وورتزیت (نوعی دیگر از سولفید روی) و گاهی هیدروزنسیت (کربنات روی بازی) هستند.[۳۰] به‌جز وورتزیت، سایر این کانی‌ها در نتیجه هوازدگی سولفیدهای روی اولیه تشکیل شده‌اند.[۲۹]

کل منابع شناسایی‌شده روی در جهان حدود ۱٫۹ تا ۲٫۸ میلیارد تن برآورد شده است.[۳۱][۳۲] ذخایر بزرگی از این عنصر در استرالیا، کانادا و ایالات متحده وجود دارد، اما بیشترین ذخایر آن در ایران قرار دارد.[۲۹][۳۳][۳۴]

آخرین برآورد از ذخایر پایه روی، ذخایری که معیارهای فیزیکی مشخصی را برای استخراج و تولید دارا هستند در سال ۲۰۰۹ انجام شد و مقدار آن حدود ۴۸۰ میلیون تن محاسبه شد.[۳۵] ذخایر روی به‌عنوان کانسارهایی شناخته می‌شوند که از نظر اقتصادی برای استخراج مناسب‌اند و عواملی مانند موقعیت، عیار، کیفیت و مقدار در زمان ارزیابی ذخایر در نظر گرفته می‌شوند. از آنجا که اکتشاف و توسعه معادن یک فرایند مداوم است، مقدار ذخایر روی عدد ثابتی نیست و پایداری تأمین این فلز را نمی‌توان صرفاً بر اساس عمر معادن موجود تخمین زد. این مفهوم با داده‌های سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا (USGS) تأیید می‌شود که نشان می‌دهد علی‌رغم افزایش ۸۰ درصدی تولید روی تصفیه‌شده بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰، مدت‌زمان بقای ذخایر روی تغییری نکرده است. در مجموع، تا سال ۲۰۰۲ حدود ۳۴۶ میلیون تن روی استخراج شده و پژوهشگران تخمین می‌زنند که بین ۱۰۹ تا ۳۰۵ میلیون تن از این فلز در حال استفاده است.[۳۶][۳۷][۳۸]

 
اسفالریت (ZnS)

ایزوتوپ‌ها

ویرایش
مقالهٔ اصلی: ایزوتوپ‌های روی

پنج ایزوتوپ پایدار از روی در طبیعت یافت می‌شود که در میان آن‌ها، 64Zn با فراوانی ۴۹٫۱۷٪، رایج‌ترین ایزوتوپ است.[۳۹][۴۰] سایر ایزوتوپ‌های پایدار موجود در طبیعت شامل 66
Zn (۲۷٫۷۳٪)، 67
Zn (۴٫۰۴٪)، 68
Zn (۱۸٫۴۵٪) و 70
Zn (۰٫۶۱٪) هستند.[۴۰]

چندین ایزوتوپ پرتوزا از روی نیز شناسایی شده‌اند. پایدارترین ایزوتوپ پرتوزای روی، 65
Zn است که نیمه‌عمری برابر با ۲۴۳٫۶۶ روز دارد. پس از آن، 72
Zn با نیمه‌عمر ۴۶٫۵ ساعت قرار دارد.[۳۹] همچنین، روی دارای ۱۰ ایزومر هسته‌ای است که در میان آن‌ها، 69mZn با نیمه‌عمر ۱۳٫۷۶ ساعت، پایدارترین ایزومر هسته‌ای محسوب می‌شود.[۳۹] در این نام‌گذاری، شاخص «m» نشان‌دهندهٔ شبه‌پایداری این ایزوتوپ است. هستهٔ یک ایزوتوپ شبه‌پایدار در حالت برانگیخته قرار دارد و با انتشار یک فوتون به شکل پرتو گاما به حالت پایه بازمی‌گردد. ایزوتوپ 61
Zn دارای سه حالت شبه‌پایدار است، درحالی‌که 73
Zn دارای دو حالت شبه‌پایدار است.[۴۱] ایزوتوپ‌های 65
Zn, 71
Zn, 77
Zn و 78
Zn هر یک تنها یک حالت شبه‌پایدار دارند.[۳۹]

رایج‌ترین واپاشی پرتوزا در ایزوتوپ‌های پرتوزای روی با عدد جرمی کمتر از ۶۶، گیراندازی الکترون است. در این فرایند، محصول واپاشی یک ایزوتوپ از عنصر مس خواهد بود:[۳۹]

n
30Zn + e−
 → n
29Cu + ν
e

رایج‌ترین نوع واپاشی در ایزوتوپ‌های پرتوزای روی با عدد جرمی بیشتر از ۶۶، واپاشی بتا (β−) است که منجر به تولید یک ایزوتوپ از گالیم می‌شود:[۳۹]

n
30Zn → n
31Ga + e−
 + ν
e

ترکیبات و شیمی

ویرایش
مقالهٔ اصلی: Zinc compounds

واکنش‌پذیری

ویرایش
همچنین ببینید: کاهش کلمسن

روی دارای آرایش الکترونی [Ar]4s23d10 است و در گروه ۱۲ جدول تناوبی جدول تناوبی قرار دارد. این عنصر یک فلز با واکنش‌پذیری متوسط و یک عامل کاهنده قوی است؛[۴۲] در سری واکنش‌پذیری، واکنش‌پذیری آن با منگنز قابل مقایسه است.[۴۳] سطح فلز خالص روی به‌سرعت دچار تیرگی شده و در نهایت با واکنش با کربن دی‌اکسید موجود در هوا، یک لایه محافظ غیرفعال‌سازی از هیدروزنسیت پایه، Zn
5(OH)
6(CO3)
2، تشکیل می‌دهد.[۴۴]

روی در هوا با شعله‌ای درخشان به رنگ سبز مایل به آبی می‌سوزد و دودهای روی اکسید منتشر می‌کند.[۴۵] این عنصر به‌راحتی با اسیدها، قلیاها و سایر نافلزات واکنش می‌دهد.[۴۶] روی بسیار خالص در دمای اتاق فقط به‌آرامی با اسیدها واکنش نشان می‌دهد.[۴۵] اما اسیدهای قوی مانند هیدروکلریک اسید یا سولفوریک اسید می‌توانند لایهٔ غیرفعال را از بین ببرند و در نتیجه واکنش با اسید، هیدروژن آزاد می‌شود.[۴۵]

شیمی روی شباهت‌هایی با فلزات انتهایی ردیف اول عناصر واسطه، از جمله نیکل و مس، دارد[۴۷] و همچنین با برخی از عناصر گروه اصلی نیز مشابه است. تقریباً تمام ترکیبات روی دارای عدد اکسایش +۲ هستند.[۴۸] در این ترکیبات، الکترون‌های لایهٔ s بیرونی از دست می‌روند و یک یون روی با پیکربندی الکترونی [Ar]3d10 باقی می‌ماند.[۴۹] این لایهٔ d داخلی که کاملاً پر است، معمولاً در پیوندهای شیمیایی شرکت نمی‌کند و این موضوع باعث می‌شود ترکیبات روی دیامغناطیس و اغلب بی‌رنگ باشند.[۴۷] در محلول‌های آبی، کمپلکس هشت‌وجهی [Zn(H
2O)6]2+
 گونهٔ غالب است.[۵۰]

شعاع یونی روی و منیزیم تقریباً یکسان است؛ بنابراین برخی از نمک‌های معادل دارای همان ساختار بلوری هستند،[۵۱] و در شرایط دیگر که شعاع یونی یک عامل تعیین‌کننده است، شیمی روی شباهت زیادی به شیمی منیزیم دارد.[۴۵] در مقایسه با فلزات واسطه، روی تمایل دارد پیوندهایی با درجه بالاتر از پیوند کووالانسی ایجاد کند. کمپلکس‌های شیمیایی با نیتروژن و گوگرد پایداری بیشتری دارند.[۴۷] کمپلکس‌های روی عمدتاً ۴- یا ۶- پیوند داتیو دارند، اگرچه کمپلکس‌های ۵-وجهی نیز شناخته شده‌اند.[۴۵]

سایر حالت‌های اکسایش تنها در شرایط فیزیکی غیرعادی امکان‌پذیرند و تنها حالات اکسایش مثبت اثبات‌شده برای روی +۱ و +۲ هستند.[۴۸] رانش آفت‌کش ترکیب روی با روی کلرید در دماهای بالاتر از ۲۸۵ °C نشان‌دهنده تشکیل Zn
2Cl
2 است که یک ترکیب روی با حالت اکسایش +۱ محسوب می‌شود.[۴۵] محاسبات نشان می‌دهند که تشکیل ترکیب روی با عدد اکسایش +۴ بعید است.[۵۲] پیش‌بینی می‌شود که Zn(III) در حضور آنیون‌های سه‌گانه بسیار الکترونگاتیو وجود داشته باشد،[۵۳][۵۴] اما همچنان تردیدهایی دربارهٔ این احتمال وجود دارد.[۵۵]

ترکیبات روی(I)

ویرایش

ترکیبات روی(I) بسیار نادرند. یون [Zn2]2+ با تشکیل یک شیشه زرد دیامغناطیس از حل کردن روی فلزی در ZnCl2 مذاب مورد بررسی قرار گرفته است.[۵۶] هسته [Zn2]2+ مشابه کاتیون [Hg2]2+ در ترکیبات جیوه(I) است. ماهیت دیامغناطیس این یون، ساختار دیمر آن را تأیید می‌کند. نخستین ترکیب روی(I) حاوی پیوند Zn–Zn، دکامتیل‌دی‌زینکوسن، در سال ۲۰۰۴ گزارش شد.[۵۷]

ترکیبات روی (II)

ویرایش
 
استات روی، Zn(CH
3CO
2)
2
 
کلرید روی

ترکیبات دوتایی روی برای بیشتر شبه‌فلزها و تمامی نافلزها به‌جز گازهای نجیب شناخته شده‌اند. اکسید روی (روی اکسید) پودری سفید است که در محلول‌های آبی خنثی تقریباً نامحلول است، اما آمفوتر بوده و در محلول‌های بازی و اسیدی قوی حل می‌شود.[۴۵] سایر کالکوژنیدها مانند سولفید روی، سلنید روی و تلورید روی در صنایع الکترونیکی و نوری کاربردهای متنوعی دارند.[۵۸]

ترکیبات روی با گروه نیتروژن شامل نیترید روی، فسفید روی، آرسنید روی (Zn
3As
2) و آنتیمونید روی نیز شناخته شده‌اند.[۵۹][۶۰] پراکسید روی (پراکسید روی)، هیدرید روی (روی هیدرید) و کاربید روی (ZnC
2) نیز در این دسته جای می‌گیرند.[۶۱]

از بین چهار هالید اصلی، فلورید روی بیشترین خاصیت یونی را دارد، درحالی‌که سایرین از جمله کلرید روی، برمید روی و یدید روی دارای نقطه ذوب نسبتاً پایین‌تری هستند و پیوندهای کووالانسی بیشتری دارند.[۶۲]

در محلول‌های بازی ضعیف حاوی Zn2+
، هیدروکسید روی به صورت یک رسوب سفید رنگ تشکیل می‌شود. در محیط‌های قلیایی قوی‌تر، این هیدروکسید در قالب یون‌های زینکات [Zn(OH)4]2−
 حل می‌شود.[۴۵]

برخی دیگر از ترکیبات معدنی رایج روی شامل نیترات روی، کلرات روی، سولفات روی، فسفات روی، مولیبدات روی، سیانید روی، آرسنیت روی (Zn(AsO2)
2)، آرسنات روی (Zn(AsO4)
2·8H
۲O) و کرومات روی هستند. کرومات روی یکی از معدود ترکیبات رنگی روی محسوب می‌شود.[۶۳][۶۴]

ترکیبات آلی روی

ویرایش

ترکیبات آلی روی شامل پیوندهای کووالانسی بین روی و کربن هستند. دی‌اتیل‌روی یکی از معرف‌های مهم در شیمی آلی است. این ترکیب نخستین بار در سال ۱۸۴۸ از واکنش روی و اتیل یدید گزارش شد و اولین ترکیب شناخته‌شده حاوی یک پیوند سیگما بین فلز و کربن بود.[۶۵]

آزمایش شناسایی روی

ویرایش

کاغذ کبالتوسیانید (آزمایش رینمان برای شناسایی روی) به‌عنوان یک معرف شیمیایی برای روی استفاده می‌شود. برای تهیه این کاغذ، ۴ گرم K
3Co(CN)
6 و ۱ گرم KClO
3 در ۱۰۰ میلی‌لیتر آب حل می‌شوند. سپس کاغذ در این محلول غوطه‌ور شده و در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد خشک می‌شود. اگر یک قطره از نمونه آزمایشی روی کاغذ خشک چکانده شده و حرارت داده شود، تشکیل یک دیسک سبز نشان‌دهنده حضور روی است.[۶۶]

تاریخچه

ویرایش

استفاده در دوران باستان

ویرایش
 
سطل برنجی متعلق به دورهٔ پایانی روم – هموور ایمِر از وارشتاد، آلمان، قرن دوم تا سوم میلادی

شواهد مختلفی از استفاده از روی ناخالص در دوران باستان یافت شده است. سنگ معدن روی هزاران سال پیش از کشف این عنصر به‌صورت مستقل، برای ساخت برنج (آلیاژ مس و روی) به‌کار می‌رفت. نمونه‌هایی از برنج متعلق به سده‌های چهاردهم تا دهم پیش از میلاد در یهودیه کشف شده که حاوی ۲۳٪ روی است.[۱۴]

دانش تولید برنج تا قرن هفتم پیش از میلاد به یونان باستان رسید، اما گونه‌های کمی از آن ساخته می‌شد.[۱۵] همچنین، زیورآلاتی ساخته‌شده از آلیاژهایی که ۸۰ تا ۹۰ درصد آن‌ها روی بوده و حاوی سرب، آهن، آنتیموان و فلزات دیگر نیز بوده‌اند، یافت شده‌اند که قدمتی ۲۵۰۰ ساله دارند.[۲۸] یک پیکرهٔ فلزی که احتمالاً متعلق به دوران ماقبل تاریخ است و ۸۷٫۵٪ آن از روی تشکیل شده، در یک محوطهٔ باستان‌شناسی در داکیه کشف شده است.[۶۷]

استرابون در قرن اول پیش از میلاد، با نقل‌قول از اثر گمشده‌ای متعلق به تئوپومپ مورخ قرن چهارم پیش از میلاد، از «قطرات نقرهٔ کاذب» یاد می‌کند که با مس ترکیب شده و برنج را می‌سازند. این احتمالاً به مقادیر اندک روی اشاره دارد که به‌عنوان محصول جانبی فرایند استخراج سولفیدهای فلزی تولید می‌شده است.[۶۸] در آن زمان، روی باقی‌مانده در کوره‌های ذوب معمولاً بی‌ارزش تلقی می‌شد و دور ریخته می‌شد.[۶۹]

ساخت برنج در روم باستان حدود ۳۰ پیش از میلاد شناخته شده بود.[۷۰] رومی‌ها برنج را از طریق حرارت دادن پودر کالامین (سیلیکات یا کربنات روی) همراه با زغال چوب و مس در یک بوتهٔ ذوب تولید می‌کردند.[۷۰] محصول نهایی که به‌عنوان برنج کالامین شناخته می‌شد، سپس به شکل‌های مختلف ریخته‌گری یا چکش‌کاری می‌شد و در ساخت جنگ‌افزارها مورد استفاده قرار می‌گرفت.[۷۱] برخی سکه‌های ضرب‌شدهٔ رومی در دوران مسیحی حاوی این نوع برنج هستند.[۷۲]

قدیمی‌ترین قرص‌های دارویی شناخته‌شده از کربنات‌های روی، هیدروزینسیت و اسمیتسونیت ساخته شده بودند. این قرص‌ها برای درمان عفونت‌های چشمی استفاده می‌شدند و در لاشهٔ کشتی رومی Relitto del Pozzino که در سال ۱۴۰ پیش از میلاد غرق شده بود، یافت شده‌اند.[۷۳][۷۴]

لوح زینک برن یک پلاک نیایشی متعلق به گال روم است که از آلیاژی ساخته شده که عمدتاً حاوی زینک است.[۷۵]

در چراک سامهیتا، که تصور می‌شود بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلادی نگاشته شده باشد،[۷۶] به فلزی اشاره شده که هنگام اکسید شدن، ماده‌ای به نام پوشپانجان تولید می‌کند که گمان می‌رود همان اکسید زینک باشد.[۷۷]

معدن‌های زینک در زوار، نزدیک اودی‌پور در هند، از زمان امپراتوری مائوریا (حدود ۳۲۲ تا ۱۸۷ پیش از میلاد) فعال بوده‌اند. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که ذوب زینک فلزی در این منطقه احتمالاً از حدود قرن دوازدهم میلادی آغاز شده است.[۷۸][۷۹]

یک برآورد نشان می‌دهد که این منطقه بین قرن‌های دوازدهم تا شانزدهم میلادی، حدود یک میلیون تُن زینک فلزی و اکسید زینک تولید کرده است.[۳۰] برآوردی دیگر مقدار کل تولید زینک فلزی را در این بازه، حدود ۶۰٬۰۰۰ تُن تخمین می‌زند.[۷۸]

کتاب راسراتنا ساموچایا، که حدوداً در قرن سیزدهم میلادی نوشته شده است، به دو نوع کانی حاوی زینک اشاره دارد: یکی برای استخراج فلز و دیگری برای کاربردهای دارویی.[۷۹]

مطالعات اولیه و نام‌گذاری

ویرایش

زینک به‌طور مشخص به‌عنوان یک فلز تحت نام یاسادا یا جاسادا در فرهنگ‌نامه پزشکی منسوب به شاه هندو، مداناپالا (از دودمان تاکا) که حدود سال ۱۳۷۴ نوشته شده، شناخته شده است.[۸۰]

ذوب و استخراج زینک ناخالص از طریق احیای کالمین (کانی حاوی زینک) با استفاده از پشم و سایر مواد آلی، در قرن سیزدهم در هند انجام شد.[۱۹][۸۱]

چینی‌ها تا قرن هفدهم با این روش آشنا نشدند.[۸۱]

 
نماد کیمیاگری عنصر زینک

کیمیاگران زینک فلزی را در هوا می‌سوزاندند و اکسید حاصل را روی یک کندانسور جمع‌آوری می‌کردند. برخی کیمیاگران این اکسید را lana philosophica (لاتین: "پشم فیلسوف") می‌نامیدند، زیرا به‌شکل توده‌های پشمی جمع می‌شد. برخی دیگر، آن را شبیه برف سفید می‌دانستند و nix album (لاتین: "برف سفید") نام‌گذاری کردند.[۸۲]

نام این فلز احتمالاً برای نخستین بار توسط پاراسلسوس، کیمیاگر سوئیسی-آلمانی، در قرن شانزدهم در کتاب Liber Mineralium II با عناوین "zincum" یا "zinken" ثبت شد.[۸۱][۸۳]

این واژه احتمالاً از کلمه آلمانی zinke مشتق شده و به‌معنی «دندان‌مانند، نوک‌تیز یا دندانه‌دار» است، زیرا بلورهای زینک دارای ظاهری سوزنی‌شکل هستند.[۸۴]

همچنین، zink می‌تواند به‌معنی «مشابه قلع» باشد، زیرا با واژه آلمانی zinn که به معنای قلع است، مرتبط است.[۸۵]

احتمال دیگری این است که این واژه از کلمه فارسی سنگ seng به‌معنی سنگ مشتق شده باشد.[۸۶]

این فلز همچنین با نام‌های قلع هندی، توتانگو، کالمین و اسپینتر شناخته می‌شد.[۲۸]

متالورژیست آلمانی آندریاس لیباویوس در سال ۱۵۹۶ مقدار مشخصی از ماده‌ای به نام "calay" (برگرفته از واژه مالایی یا هندی برای قلع) را دریافت کرد. این ماده از یک کشتی تجاری پرتغالی که در نزدیکی ساحل مالابار توقیف شده بود، به‌دست آمد.[۸۷]

لیباویوس خواص این نمونه را توصیف کرد که احتمالاً زینک بوده است. در قرون هفدهم و اوایل هجدهم، زینک به‌طور منظم از شرق به اروپا وارد می‌شد،[۸۱] اما گاهی قیمت آن بسیار بالا بود.[ب]

جداسازی

ویرایش
 
آندرئاس زیگیسموند مارگراف به‌عنوان نخستین فردی که روی خالص را جدا کرد، شناخته می‌شود.

فلز روی در هند در حدود سال ۱۳۰۰ میلادی جدا شد.[۸۸][۸۹][۹۰] قبل از جدا شدن آن در اروپا، در حدود سال ۱۶۰۰ میلادی از هند وارد می‌شد.[۹۱] واژه‌نامه عمومی «Postlewayt»، که اطلاعات فنی در اروپا را ارائه می‌دهد، روی روی از سال ۱۷۵۱ ذکر نکرده بود، اما این عنصر قبل از آن مورد مطالعه قرار گرفته بود.[۷۹][۹۲]

متالورژیست فلمنکی P. M. de Respour گزارش داد که در سال ۱۶۶۸ فلز روی را از اکسید روی استخراج کرده است.[۳۰] تا شروع قرن ۱۸، Étienne François Geoffroy توصیف کرد که چگونه اکسید روی به صورت بلورهای زرد بر روی میله‌های آهنی که بالای سنگ معدن روی ذوب می‌شد، متراکم می‌شود.[۳۰] در بریتانیا، گفته می‌شود که جان لین آزمایش‌هایی برای ذوب روی انجام داده است که احتمالاً در لندور انجام شده است، پیش از ورشکستگی او در 1726.[۹۳]

در سال ۱۷۳۸ در بریتانیا، ویلیام چمپیون یک فرایند برای استخراج روی از کالامین در کوره‌ای به سبک عمودی قرع ثبت اختراع کرد.[۹۴] تکنیک او شباهت به روشی داشت که در معادن روی زوار در راجستان استفاده می‌شد، اما شواهدی وجود ندارد که نشان دهد او از شرق بازدید کرده است.[۹۱] فرایند چمپیون تا سال ۱۸۵۱ استفاده می‌شد.[۸۱]

شیمیدان آلمانی آندرئاس زیگیسموند مارگراف معمولاً به عنوان اولین فردی شناخته می‌شود که روی خالص را در غرب جدا کرده است، حتی اگر شیمیدان سوئدی آنتون فون سواب چهار سال قبل از او روی را از کالامین تقطیر کرده باشد.[۸۱] در آزمایش او در سال ۱۷۴۶، مارگراف مخلوطی از کالامین و زغال‌سنگ را در یک ظرف بسته بدون مس حرارت داد تا فلزی به‌دست‌آورد.[۹۵][۶۹] این روش تا سال ۱۷۵۲ به‌طور تجاری عملی شد.[۹۶]

کارهای بعدی

ویرایش
 
گالوانیزه‌کردن به نام لوییجی گالوانی نام‌گذاری شده است.

برادر ویلیام چمپیون، جان، در سال ۱۷۵۸ یک فرایند را برای تکلیس سولفید روی به اکسیدی که در فرایند رتورت قابل استفاده باشد ثبت اختراع کرد.[۲۸] قبل از این، تنها کالامین می‌توانست برای تولید روی استفاده شود. در سال ۱۷۹۸، یوهان کریستین روبِرگ فرایند ذوب را بهبود بخشید و اولین کوره رتورت افقی را ساخت.[۹۷] ژان-ژاک دانیل دونی نوع دیگری از کوره ذوب روی افقی را در بلژیک ساخت که قادر به پردازش بیشتر روی بود.[۸۱]

پزشک ایتالیایی لوییجی گالوانی در سال ۱۷۸۰ کشف کرد که اتصال طناب نخاعی یک قورباغه تازه کالبدشکافی شده به یک ریل آهنی متصل به یک قلاب برنجی باعث تکان خوردن پای قورباغه می‌شود.[۹۸] او به اشتباه فکر کرد که توانسته است قابلیتی در اعصاب و عضلات برای تولید الکتریسیته کشف کند و اثر آن را «الکتریسیته حیوانی» نامید.[۹۹] سلول گالوانی و فرایند گالوانیزه‌کردن هر دو به افتخار لوییجی گالوانی نام‌گذاری شدند و کشفیات او راه را برای اختراع باتری، گالوانیزه‌کردن و حفاظت کاتدی هموار کرد.[۹۹]

دوست گالوانی، آلساندرو ولتا، تحقیقات خود را ادامه داد و در سال ۱۸۰۰ پیل ولتایی را اختراع کرد.[۹۸] پیل ولتا از یک سری صفحات مس و روی ساده شده تشکیل شده بود که به‌وسیله یک الکترولیت به هم متصل بودند. با قرار دادن این واحدها به‌صورت سری، پیل ولتا (یا "باتری") به‌طور کلی ولتاژ بالاتری داشت که استفاده از آن راحت‌تر از سلول‌های تک بود. الکتریسیته تولید می‌شود زیرا پتانسیل ولتا بین دو صفحه فلزی باعث می‌شود که الکترون‌ها از روی به مس منتقل شوند و روی را خورده کنند.[۹۸]

ویژگی غیرمغناطیسی روی و عدم رنگ آن در محلول باعث شد که کشف اهمیت آن در بیوشیمی و تغذیه تا سال ۱۹۴۰ به تأخیر بیفتد.[۱۰۰] این وضعیت در سال ۱۹۴۰ تغییر کرد زمانی که کربنیک آنهیدراز، آنزیمی که دی‌اکسید کربن را از خون پاک می‌کند، نشان داده شد که روی در جایگاه فعال آن وجود دارد.[۱۰۰] آنزیم هضمی کربوکسی‌پپتیداز در سال ۱۹۵۵ به‌عنوان دومین آنزیم شناخته‌شده حاوی روی معرفی شد.[۱۰۰]

تولید

ویرایش

استخراج و فرآوری

ویرایش
مقاله‌های اصلی: Zinc mining و Zinc smelting
همچنین ببینید: List of countries by zinc production
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان معادن روی (بر اساس کشورها) ۲۰۲۳[۱۰۱]
رتبه‌بندی کشور تن
۱ چین ۴٬۰۰۰٬۰۰۰
۲ پرو ۱٬۴۰۰٬۰۰۰
۳ استرالیا ۱٬۱۰۰٬۰۰۰
۴ هند ۸۶۰٬۰۰۰
۵ ایالات متحده آمریکا ۷۵۰٬۰۰۰
۶ مکزیک ۶۹۰٬۰۰۰
 
قیمت روی
 
درصد تولید روی در سال ۲۰۰۶ بر اساس کشورها[۱۰۲]
 
روند تولید جهانی
 
معدن روی روش پینا، نامیبیا
۲۷°۵۷′۱۷″ جنوبی ۰۱۶°۴۶′۰۰″ شرقی / ۲۷٫۹۵۴۷۲°جنوبی ۱۶٫۷۶۶۶۷°شرقی / -27.95472; 16.76667 (Rosh Pinah)
 
معدن روی اسکورپیون، نامیبیا
۲۷°۴۹′۰۹″ جنوبی ۰۱۶°۳۶′۲۸″ شرقی / ۲۷٫۸۱۹۱۷°جنوبی ۱۶٫۶۰۷۷۸°شرقی / -27.81917; 16.60778 (Skorpion)

روی چهارمین فلز پرمصرف در جهان پس از آهن، آلومینیم و مس است و تولید سالانه آن حدود ۱۳ میلیون تن برآورد می‌شود.[۳۱] بزرگ‌ترین تولیدکننده روی در جهان نیراستار است، که از ادغام شرکت استرالیایی اوز مینرالز و شرکت بلژیکی یومی‌کور تشکیل شده است.[۱۰۳] حدود ۷۰٪ از روی جهان از استخراج معادن تأمین می‌شود، در حالی که ۳۰٪ باقی‌مانده از بازیافت روی ثانویه به دست می‌آید.[۱۰۴]

روی خالص تجاری با نام Special High Grade یا SHG شناخته می‌شود و دارای خلوص ۹۹٫۹۹۵٪ است.[۱۰۵]

در سراسر جهان، ۹۵٪ از روی جدید از ذخایر معدنی سولفید استخراج می‌شود که در آن اسفالریت (ZnS) تقریباً همیشه با سولفیدهای مس، سرب و آهن همراه است.[۱۰۶]: 6  معادن روی در سراسر جهان پراکنده هستند، اما مناطق اصلی استخراج در چین، استرالیا و پرو قرار دارند. در سال ۲۰۱۴، چین ۳۸٪ از تولید جهانی روی را به خود اختصاص داده بود.[۳۱]

فلز روی با استفاده از متالورژی استخراجی تولید می‌شود.[۱۰۷]: 7  سنگ معدن ابتدا به‌طور دقیق آسیاب می‌شود و سپس با استفاده از شناورسازی کف، مواد معدنی از گانگ (بر اساس خاصیت آب‌گریزی) جدا شده و کنسانتره سولفید روی به دست می‌آید.[۱۰۷]: 16  این کنسانتره معمولاً حاوی حدود ۵۰٪ روی، ۳۲٪ گوگرد، ۱۳٪ آهن و ۵٪ SiO
2 است.[۱۰۷]: 16 

در فرایند تشویه، کنسانتره سولفید روی به اکسید روی تبدیل می‌شود:[۱۰۶]

 

دی‌اکسید گوگرد حاصل از این فرایند برای تولید اسید سولفوریک استفاده می‌شود که در فرایند لیچینگ ضروری است. اگر ذخایر معدنی از نوع کربنات روی، سیلیکات روی یا گاهنیت باشند (مانند ذخیره Skorpion Zinc در نامیبیا)، مرحله تشویه قابل حذف است.[۱۰۸]

برای فرآوری بیشتر، دو روش اصلی استفاده می‌شود: پیرومتالورژی و الکترووینینگ. در روش پیرومتالورژی، اکسید روی با کربن یا منوکسید کربن در دمای حدود ۹۵۰ درجه سلسیوس (۱٬۷۴۰ درجه فارنهایت) کاهش می‌یابد و به فلز روی تبدیل می‌شود. این فلز سپس به صورت بخار روی تقطیر شده و از سایر فلزاتی که در این دما فرار نیستند، جدا می‌شود.[۱۰۹] بخار روی در یک کندانسور جمع‌آوری می‌شود.[۱۰۶] معادلات زیر این فرایند را توصیف می‌کنند:[۱۰۶]

 
 

در الکترووینینگ، روی از کنسانتره سنگ معدن توسط سولفوریک اسید شسته شده و ناخالصی‌ها رسوب می‌کنند:[۱۱۰]

 

در نهایت، روی از طریق برق‌کافت کاهش می‌یابد.[۱۰۶]

 

اسید سولفوریک دوباره احیا شده و به مرحله شست‌وشو بازگردانده می‌شود.

هنگامی که مواد اولیه گالوانیزه‌شده به یک کوره قوس الکتریکی تغذیه می‌شوند، روی از گرد و غبار حاصل از طریق چندین فرایند، به‌ویژه فرایند ولز (که تا سال ۲۰۱۴ حدود ۹۰٪ بازیابی روی را شامل می‌شد) استخراج می‌شود.[۱۱۱]

تأثیرات زیست‌محیطی

ویرایش

تصفیه سنگ‌های معدنی سولفیدی روی، حجم زیادی دی‌اکسید گوگرد و بخار کادمیم تولید می‌کند. سرباره و سایر پسماندهای حاصل از ذوب حاوی مقادیر قابل توجهی فلزات هستند. بین سال‌های ۱۸۰۶ تا ۱۸۸۲، حدود ۱٫۱ میلیون تن روی فلزی و ۱۳۰ هزار تن سرب در شهرهای بلژیکی کلمی و پلومبیر استخراج و ذوب شد.[۱۱۲]

زباله‌های عملیات استخراج قدیمی همچنان روی و کادمیم را به محیط اطراف نشت می‌دهند و رسوبات رودخانه Geul حاوی مقادیر قابل‌توجهی از این فلزات هستند.[۱۱۲]

حدود دو هزار سال پیش، انتشار سالانه روی ناشی از استخراج و ذوب معادل ۱۰ هزار تن بود. این مقدار از ۱۸۵۰ میلادی حدود ۱۰ برابر افزایش یافت و در دهه ۱۹۸۰ به اوج خود یعنی ۳٫۴ میلیون تن در سال رسید. سپس در دهه ۱۹۹۰ به ۲٫۷ میلیون تن در سال کاهش یافت، اما یک مطالعه در سال ۲۰۰۵ نشان داد که میزان روی در تروپوسفر قطب شمال کاهش مورد انتظار را نشان نمی‌دهد. نسبت انتشار روی ناشی از فعالیت‌های انسانی در مقایسه با منابع طبیعی ۲۰ به ۱ است.[۶]

میزان روی در رودخانه‌هایی که از مناطق صنعتی و معدنی عبور می‌کنند، ممکن است تا ۲۰ ppm باشد.[۱۱۳] با این حال، تصفیه فاضلاب این میزان را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. به عنوان نمونه، تصفیه در حوضه راین سطح روی را به ۵۰ ppb رسانده است.[۱۱۳]

غلظت‌های روی حتی به مقدار ۲ ppm نیز می‌تواند بر مقدار اکسیژنی که ماهی‌ها می‌توانند در خون خود حمل کنند، تأثیر منفی بگذارد.[۱۱۴]

 
کارخانه Lutana که در گذشته موجب افزایش سطح فلزات در رودخانه Derwent شده بود،[۱۱۵] بزرگ‌ترین صادرکننده تاسمانی است و ۲٫۵٪ از تولید ناخالص داخلی این ایالت را به خود اختصاص داده و سالانه بیش از ۲۵۰٬۰۰۰ تن روی تولید می‌کند.[۱۱۶]

آلودگی خاک ناشی از استخراج، پالایش یا کوددهی با لجن‌های حاوی روی می‌تواند منجر به غلظت چندین گرم روی در هر کیلوگرم خاک خشک شود. سطح روی بالاتر از ۵۰۰ ppmدر خاک، جذب سایر مواد مغذی معدنی مانند آهن و منگنز را در گیاهان مختل می‌کند. برخی نمونه‌های خاک دارای غلظت روی بین ۲۰۰۰ ppm تا ۱۸۰٬۰۰۰ ppm (معادل ۱۸٪) گزارش شده‌اند.[۱۱۳]

کاربردها

ویرایش

کاربردهای عمدهٔ روی شامل موارد زیر است، درصدها برای ایالات متحده ذکر شده‌اند:[۱۱۷]

  1. گالوانیزه‌کردن (۵۵٪)
  2. برنج و برنز (۱۶٪)
  3. سایر آلیاژها (۲۱٪)
  4. متفرقه (۸٪)

ضد خوردگی و باتری‌ها

ویرایش
 
سطح بلورین گالوانیزه‌کردن نردهٔ گرم-غوطه‌ور
 
آند گالوانی از جنس روی

روی معمولاً به‌عنوان عاملی ضد خوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد،[۱۱۸] و گالوانیزه‌کردن (پوشش دادن آهن یا فولاد با روی) رایج‌ترین روش آن است. در سال ۲۰۰۹، در ایالات متحده ۵۵٪ یا ۸۹۳٬۰۰۰ تن فلز روی برای گالوانیزه‌کردن مصرف شد.[۱۱۷]

روی نسبت به آهن یا فولاد واکنش‌پذیری بیشتری دارد و بنابراین تقریباً تمامی اکسایش موضعی را جذب می‌کند تا زمانی که کاملاً خورده شود.[۱۱۹] لایه‌ای محافظ از اکسید و کربنات (Zn
5(OH)
6(CO
3)
2)) هنگام خوردگی روی تشکیل می‌شود.[۱۲۰] این لایه حتی در صورت خراشیده‌شدن نیز محافظت را حفظ می‌کند، اما در طول زمان به‌دلیل خوردگی تدریجی روی، تخریب می‌شود.[۱۲۰] روی به‌صورت الکتروشیمیایی یا به‌عنوان روی مذاب با استفاده از گالوانیزه گرم یا اسپری کردن اعمال می‌شود. گالوانیزه‌کردن در نرده‌های زنجیری، گاردریل‌ها، پل‌های معلق، تیرهای روشنایی، سقف‌های فلزی، مبدل‌های حرارتی و بدنهٔ خودروها کاربرد دارد.[۱۲۱]

واکنش‌پذیری نسبی روی و قابلیت آن در جذب اکسایش باعث می‌شود که به‌عنوان یک آند گالوانی در حفاظت کاتدی (CP) مؤثر باشد. به‌عنوان مثال، حفاظت کاتدی یک خط لولهٔ مدفون را می‌توان با اتصال آندهایی از جنس روی به لوله تأمین کرد.[۱۲۰] در این حالت، روی به‌عنوان آند (ترمینال منفی) عمل کرده و با خوردگی تدریجی، جریان الکتریکی را به خط لولهٔ فولادی منتقل می‌کند.[۱۲۰][پ] روی همچنین برای حفاظت کاتدی فلزاتی که در معرض آب دریا قرار دارند، استفاده می‌شود.[۱۲۲] یک دیسک روی که به سکان آهنی یک کشتی متصل است، به‌تدریج خورده می‌شود، در حالی که سکان سالم می‌ماند.[۱۱۹] به‌همین ترتیب، یک شاخهٔ روی که به پروانهٔ کشتی یا محافظ فلزی کیل متصل است، حفاظت موقتی را فراهم می‌کند.

با داشتن پتانسیل الکترود استاندارد (SEP) برابر با ۰٫۷۶− ولت، روی به‌عنوان مادهٔ آند برای باتری‌ها به‌کار می‌رود. (عنصر واکنش‌پذیرتر لیتیم (SEP ۳٫۰۴− V) به‌عنوان آند در باتری لیتیمی استفاده می‌شود). روی پودری به‌همین منظور در باتری قلیایی استفاده می‌شود و محفظهٔ (که به‌عنوان آند نیز عمل می‌کند) باتری روی–کربن از ورق روی ساخته می‌شود.[۱۲۳][۱۲۴] روی به‌عنوان آند یا سوخت در باتری روی-هوا/سلول سوختی نیز کاربرد دارد.[۱۲۵][۱۲۶][۱۲۷] باتری روی-سریم باتری جریان نیز بر پایهٔ یک نیم‌سلول منفی روی عمل می‌کند.[۱۲۸]

آلیاژها

ویرایش

یکی از آلیاژهای پرکاربرد روی، برنج است که در آن مس با ۳ تا ۴۵ درصد روی، بسته به نوع برنج، آلیاژ می‌شود.[۱۲۰] برنج به‌طور کلی از مس شکل‌پذیرتر و قوی‌تر بوده و مقاومت بهتری در برابر خوردگی دارد.[۱۲۰] این ویژگی‌ها، آن را برای استفاده در تجهیزات ارتباطی، سخت‌افزار، سازهای موسیقی و شیرآلات آب مناسب ساخته‌اند.[۱۲۰]

 
ریزساختار برنج ریخته‌گری‌شده با بزرگنمایی ۴۰۰ برابر

دیگر آلیاژهای پرکاربرد روی شامل ورشو، فلز ماشین‌تحریر، لحیم نرم و آلومینیومی، و برخی انواع برنز تجاری هستند.[۱۹] روی همچنین در ارگ‌های لوله‌ای مدرن، جایگزین آلیاژ سنتی سرب و قلع در لوله‌ها شده است.[۱۲۹] آلیاژهایی با ۸۵ تا ۸۸ درصد روی، ۴ تا ۱۰ درصد مس و ۲ تا ۸ درصد آلومینیوم، در برخی انواع یاتاقان‌های ماشین‌آلات استفاده محدودی دارند. از سال ۱۹۸۲، روی فلز اصلی در سکه‌های یک سنتی آمریکا (پنی) بوده است.[۱۳۰] در این سکه‌ها، هسته رویی با لایه نازکی از مس پوشیده می‌شود تا ظاهر مسی داشته باشند. در سال ۱۹۹۴، ۳۳٬۲۰۰ تن روی برای تولید ۱۳٫۶ میلیارد سکه یک سنتی در ایالات متحده مصرف شد.[۱۳۱]

آلیاژهای روی با مقادیر اندک مس، آلومینیوم و منیزیم در ریخته‌گری تحت فشار و ریخته‌گری چرخشی به‌ویژه در صنایع خودروسازی، الکتریکی و سخت‌افزار کاربرد دارند.[۱۹] این آلیاژها با نام تجاری Zamak به بازار عرضه می‌شوند.[۱۳۲] نمونه‌ای از این آلیاژها، روی-آلومینیوم است که به‌دلیل نقطه ذوب پایین و گران‌روی کم، امکان تولید قطعات کوچک و پیچیده را فراهم می‌کند. دمای پایین کار با این آلیاژ منجر به سرد شدن سریع قطعات ریخته‌گری شده و افزایش سرعت تولید می‌شود.[۱۹][۱۳۳]

آلیاژ دیگری با نام تجاری Prestal، شامل ۷۸٪ روی و ۲۲٪ آلومینیوم است و گزارش شده که تقریباً به استحکام فولاد اما به نرمی پلاستیک است.[۱۹][۱۳۴] این خاصیت، به آن امکان ابرمومسانی می‌دهد، به‌طوری که می‌توان آن را با قالب‌هایی از جنس سرامیک و سیمان شکل‌دهی کرد.[۱۹]

آلیاژهای مشابه با افزودن مقادیر کمی سرب می‌توانند به‌صورت ورق نورد سرد تولید شوند. یک آلیاژ حاوی ۹۶٪ روی و ۴٪ آلومینیوم برای ساخت قالب‌های سنبه-ماتریس در تولیدات کم‌تیراژ، که استفاده از قالب‌های فلزی آهنی پرهزینه خواهد بود، به کار می‌رود.[۱۳۵] در نمای ساختمان‌ها، پوشش بام و سایر کاربردهای ورق‌کاری که نیاز به کشش عمیق، رول‌فرمینگ یا خم‌کاری دارند، از آلیاژهای روی-تیتانیوم-مس استفاده می‌شود.[۱۳۶] روی خالص برای این فرایندها بیش از حد شکننده است.[۱۳۶]

به‌عنوان جایگزینی برای سرب، روی به‌دلیل چگالی بالا، قیمت پایین و قابلیت کار آسان، در وزنه‌هایی مانند وزنه‌های ماهیگیری، تعادل تایرخودرو و چرخ لنگر استفاده می‌شود.[۱۳۷][۱۳۸]

آلیاژ کادمیوم-روی-تلورید (CZT) یک‌نیمه‌رسانای پیشرفته است که می‌تواند در آرایه‌هایی مشابه مدارهای مجتمع ساخته شود و برای آشکارسازی پرتو گاما به‌کار رود.[۱۳۹]

سایر کاربردهای صنعتی

ویرایش

بیش از یک‌چهارم از کل تولید روی در ایالات متحده در سال ۲۰۰۹ در ترکیبات روی مصرف شد؛[۱۱۷] ترکیباتی که به‌طور گسترده در صنعت کاربرد دارند. اکسید روی به‌عنوان یک رنگدانه سفید در رنگ‌ها و به‌عنوان فروکافت در تولید لاستیک برای پخش گرما استفاده می‌شود. همچنین، اکسید روی از پلیمرهای لاستیکی و پلاستیک‌ها در برابر فرابنفش (UV) محافظت می‌کند.[۱۲۱] ویژگی‌های نیم‌رسانای اکسید روی، آن را در ساخت وریستورها و محصولات فتوکپی مفید ساخته است.[۱۴۰] همچنین، چرخه روی–اکسید روی یک فرایند ترموشیمیایی دو مرحله‌ای بر پایه روی و اکسید روی برای تولید هیدروژن است.[۱۴۱]

کلرید روی معمولاً به چوب افزوده می‌شود تا به‌عنوان پیشگیرنده آتش عمل کند[۱۴۲] و در برخی موارد به‌عنوان ماده نگهدارنده چوب به کار می‌رود.[۱۴۳] این ترکیب در تولید سایر مواد شیمیایی نیز کاربرد دارد.[۱۴۲] دی‌متیل روی (Zn(CH3)
2) در فرآیندهای سنتز آلی به کار گرفته می‌شود.[۱۴۴] سولفید روی (ZnS) در رنگدانه‌های تابناک، مانند عقربه‌های ساعت، صفحه‌های پرتو ایکس، صفحه‌نمایش‌های تلویزیونی و رنگ‌های شب‌تاب استفاده می‌شود.[۱۴۵] بلورهای ZnS در لیزرهایی که در محدوده فروسرخ طیف الکترومغناطیسی کار می‌کنند، کاربرد دارند.[۱۴۶] همچنین، سولفات روی به‌عنوان یک ماده شیمیایی در رزانه‌ها و رنگدانه‌ها کاربرد دارد.[۱۴۲] پیریتیون روی نیز در رنگ‌های ضد خزه و جلبک مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۱۴۷]

پودر روی گاهی به‌عنوان سوخت موشک در راکت‌های مدل به کار می‌رود.[۱۴۸] ترکیبی فشرده از ۷۰٪ روی و ۳۰٪ گوگرد در صورت احتراق، واکنش شیمیایی شدیدی ایجاد می‌کند.[۱۴۸] این واکنش، سولفید روی تولید می‌کند و در عین حال، مقدار زیادی گاز داغ، گرما و نور آزاد می‌شود.[۱۴۸]

ورق فلزی روی به‌عنوان یک پوشش بادوام برای سقف‌ها، دیوارها و پیشخوان‌ها استفاده می‌شود. این کاربرد به‌ویژه در بیستروها و بارهای صدف رایج است. یکی از ویژگی‌های این نوع پوشش، فرایند اکسایش-کاهش آن است که با گذشت زمان، سطح آن را به یک پتینه آبی-خاکستری تبدیل می‌کند و همچنین مستعد خراشیدگی است.[۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲]

روی-۶۴ (64
Zn)، ایزوتوپ فراوان روی، به‌شدت در برابر فعال‌سازی نوترونی حساس است و از طریق تبدیل هسته‌ای به 65
Zn، یک ایزوتوپ بسیار پرتوزا با نیمه‌عمر ۲۴۴ روز، تبدیل می‌شود که پرتو گامای شدیدی منتشر می‌کند. به همین دلیل، اکسید روی مورد استفاده در راکتورهای هسته‌ای به‌عنوان عامل ضد خوردگی، پیش از مصرف از 64
Zn تهی می‌شود که این فرایند به نام اکسید روی تهی‌شده شناخته می‌شود.

به همین علت، روی به‌عنوان یک ماده بمب نمکی در جنگ‌افزار هسته‌ای پیشنهاد شده است (هرچند که کبالت به‌عنوان یک گزینه شناخته‌شده‌تر در این زمینه مطرح است). در این روش، یک لایه از 64
Zn تحت تأثیر شار شدید نوترونی پرانرژی ناشی از انفجار یک سلاح گرماهسته‌ای قرار می‌گیرد و مقدار زیادی از 65
Zn تولید می‌کند که به‌طور چشمگیری رادیواکتیویته بارش هسته‌ای سلاح را افزایش می‌دهد. بااین‌حال، تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر ساخت، آزمایش یا استفاده از چنین سلاحی وجود ندارد.[۱۵۳]

65
Zn به‌عنوان نشان‌گذاری ایزوتوپی برای مطالعه سایش آلیاژهای حاوی روی و بررسی مسیر و نقش روی در موجودات زنده مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۱۵۴]

ترکیبات دی‌تیوکاربامات روی به‌عنوان قارچ‌کش در کشاورزی استفاده می‌شوند که ازجمله آن‌ها می‌توان به زینیب، متیرام، پروپینب و زیرام اشاره کرد.[۱۵۵] ناپنتات روی به‌عنوان ماده نگه‌دارنده چوب کاربرد دارد.[۱۵۶] همچنین ترکیب ZDDP در روغن موتور به‌عنوان افزودنی ضد سایش برای قطعات فلزی استفاده می‌شود.[۱۵۷]

شیمی آلی روی

ویرایش
 
افزودن انانتیوگزین دی‌فنیل‌روی به یک آلدهید[۱۵۸]

ترکیبات آلی روی شاخه‌ای از شیمی است که به مطالعه ترکیبات حاوی پیوندهای کربن-روی می‌پردازد و شامل بررسی خواص فیزیکی، روش‌های سنتز و واکنش‌های شیمیایی این ترکیبات می‌شود. بسیاری از ترکیبات آلی روی از نظر تجاری اهمیت دارند.[۱۵۹][۱۶۰][۱۶۱][۱۶۲] کاربردهای مهم این ترکیبات شامل:

  • واکنش فرانکلند-دوپا که در آن یک اگزالات استر (ROCOCOOR) با یک هالوآلکان R'X، روی و هیدروکلریک اسید واکنش داده و استرهای α-هیدروکسی‌کربوکسیلیک RR'COHCOOR را تشکیل می‌دهد.[۱۶۳][۱۶۴]
  • ترکیبات آلی روی (ارگانوزینک‌ها) دارای واکنش‌پذیری مشابه واکنشگر گرینیارد هستند اما به‌طور قابل توجهی کم‌تر هسته‌دوست بوده و گران‌تر و دشوارتر برای کار هستند. این ترکیبات معمولاً به عنوان عوامل افزودنی هسته‌دوست برای الکترون‌دوست‌هایی مانند آلدئید استفاده شده و سپس به الکل کاهش می‌یابند. برخی از ترکیبات تجاری موجود شامل دی‌متیل روی، دی‌اتیل‌روی و دی‌فنیل‌روی هستند. مشابه واکنشگر گرینیارد، ترکیبات آلی روی اغلب از ترکیبات ارگانوبرومین سنتز می‌شوند.

روی در کاتالیز در سنتز آلی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است، از جمله در سنتز نامتقارن که جایگزینی ارزان و در دسترس برای کمپلکس‌های فلزات گران‌بها محسوب می‌شود. نتایج کمی (بازده و افزایش انانتیومری) حاصل از کاتالیزورهای روی کی‌رال می‌تواند با فلزاتی مانند پالادیم، روتنیم و ایریدیوم قابل مقایسه باشد.[۱۶۵]

مکمل غذایی

ویرایش
 
گلوکونات روی به عنوان مکمل غذایی
 
ساختار گلوکونات روی، یکی از ترکیبات مورد استفاده برای تأمین روی به عنوان مکمل غذایی.
همچنین ببینید: Zinc sulfate (medical use) و Zinc gluconate

در اغلب مکمل‌های روزانه تک‌قرصی که بدون نسخه عرضه می‌شوند، روی در اشکالی مانند اکسید روی، استات روی، گلوکونات روی یا کلات آمینواسیدی روی گنجانده می‌شود.[۱۶۶][۱۶۷]

به‌طور کلی، مصرف مکمل روی در مناطقی با خطر بالای کمبود این ماده معدنی (مانند کشورهای با درآمد کم و متوسط) توصیه می‌شود.[۱۶۸] هرچند که سولفات روی به عنوان یکی از رایج‌ترین اشکال مورد استفاده است، اما گزینه‌هایی مانند سیترات، گلوکونات و پیکولینات روی نیز به دلیل جذب بهتر نسبت به اکسید روی مطرح هستند.[۱۶۹]

گاستروانتریت

ویرایش

روی یک درمان ارزان و مؤثر برای اسهال در کودکان کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. در هنگام اسهال، سطح روی در بدن کاهش می‌یابد و جبران آن با یک دوره درمانی ۱۰ تا ۱۴ روزه می‌تواند مدت و شدت اپیزودهای اسهالی را کاهش داده و احتمالاً تا سه ماه از بروز مجدد آن جلوگیری کند.[۱۷۰] گاستروانتریت با مصرف روی به‌شدت کاهش می‌یابد، که احتمالاً به دلیل تأثیر مستقیم ضدمیکروبی یون‌های آن در لوله گوارش یا جذب روی و ترشح مجدد آن از سلول‌های ایمنی (همه گرانولوسیتها روی ترشح می‌کنند) یا هر دو عامل است.[۱۷۱][۱۷۲]

سرماخوردگی

ویرایش

مکمل‌های روی (که معمولاً شامل استات روی یا گلوکونات روی و قرص گلو هستند) یک گروه از مکمل‌های غذایی طبیعی هستند که معمولاً برای درمان الگو:No selflink استفاده می‌شوند.[۱۷۳] شواهد نشان می‌دهند که روی نمی‌تواند از بروز سرماخوردگی جلوگیری کند اما ممکن است مدت زمان آن را کاهش دهد، بدون اینکه تأثیر قابل توجهی بر شدت علائم داشته باشد.[۱۷۴][۱۷۵] عوارض جانبی مصرف مکمل‌های روی شامل طعم بد و تهوع می‌باشد.[۱۷۳] استفاده از افشانه بینی حاوی روی با آنوسمی (بی‌حسی بینی) مرتبط است؛[۱۷۳] بنابراین در ژوئن ۲۰۰۹، سازمان غذا و دارو (USFDA) هشدار داد که مصرف افشانه‌های بینی حاوی روی متوقف شود.[۱۷۳]

راینوویروس – شایع‌ترین بیماری ویروسی در انسان‌ها – علت اصلی سرماخوردگی است.[۱۷۶] مکانیسم اثر فرضی که توسط آن روی می‌تواند شدت و/یا مدت زمان علائم سرماخوردگی را کاهش دهد، شامل سرکوب التهاب بینی و مهار مستقیم راینوویروس و همانندسازی ویروسی آن در مخاط بینی می‌باشد.[۱۷۳]

یک بررسی از کتابخانه کاکرین در سال ۲۰۲۴ نشان داد که شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد روی از سرماخوردگی جلوگیری می‌کند یا شدت علائم را کاهش می‌دهد، اگرچه ممکن است مدت زمان علائم را به‌طور مختصر کوتاه کند. قرص‌های لوژانگ روی با کاهش مدت زمان سرماخوردگی همراه بود، اما شواهد موجود با قطعیت کم بود و در مطالعات مختلف تفاوت‌هایی داشت.[۱۷۴]

یک بررسی در سال ۲۰۲۲ مشاهده کرد که قرص‌های لوژانگ روی ممکن است مدت زمان سرماخوردگی را کاهش دهند، اما تأثیر آن بر شدت علائم و پیشگیری از سرماخوردگی کم بود. این بررسی تأکید کرد که اثر روی بستگی به مدت زمان اولیه سرماخوردگی داشت، به طوری که در سرماخوردگی‌های طولانی‌تر کاهش بیشتری در مدت زمان مشاهده شد.[۱۷۵]

یک مرور سیستماتیک و متاآنالیز در سال ۲۰۲۱ بر روی عفونت‌های دستگاه تنفسی نشان داد که روی به‌طور مختصر شدت علائم را در روز سوم کاهش داد و مدت زمان بیماری را حدود دو روز کوتاه‌تر کرد، اگرچه شواهد با قطعیت پایین تا بسیار پایین بود. روی مزیت اندکی در پیشگیری از عفونت‌ها داشت و با افزایش خطر عوارض جانبی خفیف مانند تهوع و تحریک همراه بود.[۱۷۷]

افزایش وزن

ویرایش
همچنین ببینید: Zinc deficiency § Appetite

کمبود روی ممکن است منجر به کاهش اشتها شود.[۱۷۸] استفاده از روی در درمان بی‌اشتهایی از سال ۱۹۷۹ پیشنهاد شده است. حداقل ۱۵ آزمایش بالینی نشان داده‌اند که روی باعث بهبود افزایش وزن در بیماران مبتلا به بی‌اشتهایی می‌شود. یک مطالعه در سال ۱۹۹۴ نشان داد که روی نرخ افزایش شاخص توده بدنی را در درمان بی‌اشتهایی عصبی دو برابر می‌کند. کمبود سایر مواد مغذی مانند تیروزین، تریپتوفان و تیامین ممکن است به پدیده‌ای تحت عنوان «سوءتغذیه القاشده توسط سوءتغذیه» کمک کند.[۱۷۹] یک فراتحلیل از ۳۳ مطالعه مداخله‌ای در مورد مکمل‌های روی و تأثیر آن بر رشد کودکان در کشورهای مختلف نشان داد که مکمل روی به‌تنهایی تأثیر آماری معناداری بر رشد خطی و افزایش وزن بدن دارد، که نشان می‌دهد کمبود سایر مواد مغذی که ممکن است وجود داشته باشند، عامل اصلی تأخیر رشد نیستند.[۱۸۰]

سایر موارد

ویرایش

افرادی که مکمل‌های روی مصرف می‌کنند، ممکن است پیشرفت تباهی لکه زرد را کند کنند.[۱۸۱] مکمل روی یک درمان مؤثر برای آکرودرماتیت آنتروپاتیک است، یک اختلال ژنتیکی که جذب روی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیشتر برای نوزادان مبتلا کشنده بود.[۷۰] کمبود روی با اختلال افسردگی عمده (MDD) مرتبط است و مکمل‌های روی ممکن است درمان مؤثری باشند.[۱۸۲] روی ممکن است به افراد کمک کند تا بهتر بخوابند.[۴]

استفاده موضعی

ویرایش
اطلاعات بیشتر: Zinc oxide § Medicine

داروی موضعی روی شامل محصولاتی است که برای استفاده روی پوست طراحی شده‌اند، معمولاً به شکل روی اکسید. روی اکسید به‌طور کلی توسط FDA به عنوان یک ماده ایمن و مؤثر شناخته می‌شود.[۱۸۳] و به عنوان یک ماده بسیار پایدار در برابر نور شناخته می‌شود.[۱۸۴] روی اکسید یکی از رایج‌ترین مواد فعال است که در ضدآفتاب‌ها برای کاهش آفتاب‌سوختگی فرموله می‌شود.[۷۰] با استفاده از مقدار نازک آن روی ناحیه پوشک نوزاد (الگو:میان‌دوراه) در هر بار تعویض پوشک، می‌توان از ادرار سوختگی نوزادان جلوگیری کرد.[۷۰]

زینک کلاته در خمیر دندان‌ها و دهانشویه‌ها برای جلوگیری از بدبویی دهان استفاده می‌شود؛ زینک سیترات به کاهش تجمع جرم دندان (تارتار) کمک می‌کند.[۱۸۵][۱۸۶]

پیریتیون روی به‌طور گسترده‌ای در شامپوها برای جلوگیری از شوره سر استفاده می‌شود.[۱۸۷]

استفاده موضعی از روی همچنین نشان داده شده است که به‌طور مؤثر تبخال دستگاه تناسلی را درمان کرده و دوره‌های بهبودی آن را طولانی‌تر می‌کند.[۱۸۸]

نقش زیستی

ویرایش

روی یک عنصر ضروری کم‌مقدار برای انسان‌ها،[۲][۳][۴] و سایر جانوران،[۵] برای گیاهان[۶] و برای میکروب‌ها است.[۷] روی برای عملکرد بیش از ۳۰۰ آنزیم و ۱۰۰۰ فاکتور رونویسی ضروری است،[۴] و در متالوتیونئین‌ها ذخیره و انتقال می‌یابد.[۱۸۹][۱۹۰] این عنصر دومین فلز کم‌مقدار در بدن انسان پس از آهن است و تنها فلزی است که در تمام آنزیم‌ها حضور دارد.[۶][۴]

در پروتئین‌ها، یون‌های روی اغلب به زنجیره‌های جانبی اسید آمینه‌های اسید آسپارتیک، گلوتامیک اسید، سیستئین و هیستیدین متصل می‌شوند. توصیف نظری و محاسباتی این اتصال روی در پروتئین‌ها (همچنین فلزات انتقالی دیگر) دشوار است.[۱۹۱]

تقریباً ۲–۴ گرم روی در بدن انسان توزیع شده است.[۱۹۲] بیشتر روی در مغز، عضلات، استخوان‌ها، کلیه و کبد قرار دارد، با بیشترین غلظت‌ها در پروستات و بخش‌هایی از چشم.[۱۹۳] منی به‌ویژه غنی از روی است، که عامل کلیدی در عملکرد پروستات و رشد اندام جنسی است.[۱۹۴]

تعادل روی در بدن عمدتاً توسط روده کنترل می‌شود. در اینجا، ZIP4 و به‌ویژه TRPM7 با جذب روی از روده که برای بقا پس از تولد ضروری است، مرتبط هستند.[۱۹۵][۱۹۶]

در انسان‌ها، نقش‌های زیستی روی در تمامی فرآیندهای زیستی وجود دارد.[۸][۳] این عنصر با «مجموعه وسیعی از لیگاندهای آلی» تعامل دارد،[۸] و نقش‌هایی در متابولیسم RNA و DNA، ترارسانی، و بیان ژن ایفا می‌کند. همچنین در تنظیم آپوپتوز دخالت دارد. یک مرور در سال ۲۰۱۵ نشان داد که حدود ۱۰٪ از پروتئین‌های انسانی (~۳۰۰۰ پروتئین) روی را متصل می‌کنند،[۱۹۷] علاوه بر صدها پروتئین دیگر که به حمل و نقل و جابه‌جایی روی می‌پردازند؛ یک مطالعه مشابه درون‌رایانه‌ای در گیاه رشادی گوش‌موشی ۲۳۶۷ پروتئین مرتبط با روی را یافت.[۶]

در مغز، روی در وزیکول‌های سیناپسی خاص ذخیره می‌شود که توسط گلوتاماترژیک نورونها صورت می‌گیرد و می‌تواند تحریک‌پذیری نورونی را تنظیم کند.[۳][۴][۱۹۸] روی نقش کلیدی در انعطاف‌پذیری سیناپسی و به‌دنبال آن در یادگیری ایفا می‌کند.[۳][۱۹۹] هم‌ایستایی روی همچنین نقش حیاتی در تنظیم عملکرد دستگاه عصبی مرکزی دارد.[۳][۱۹۸][۴] اختلال در هم‌ایستایی روی در دستگاه عصبی مرکزی که منجر به افزایش غلظت‌های سیناپسی روی می‌شود، به نظر می‌رسد که باعث سمیت‌عصبی از طریق استرس اکسیداتیو میتوکندری (برای مثال، با اختلال در برخی آنزیم‌های مرتبط با زنجیره انتقال الکترون، از جمله complex I، complex III، و α-ketoglutarate dehydrogenase)، اختلال در هم‌ایستایی کلسیم، excitotoxicity نورون‌های گلوتاماترژیک، و مداخله در ترارسانی درون‌نورونی گردد.[۳][۲۰۰] L- و D-histidine فرایند جذب روی را در مغز تسهیل می‌کنند.[۲۰۱] SLC30A3 به عنوان اصلی‌ترین حامل روی در هم‌ایستایی روی مغزی شناخته می‌شود.[۳]

آنزیم‌ها

ویرایش
 
طرح روبانی از کربنیک آنهیدراز II انسان، با اتم روی قابل مشاهده در مرکز
 
انگشت روی به خواندن توالی‌های DNA کمک می‌کند.

روی یک اسید و باز لوییس کارآمد است، که آن را به یک عامل کاتالیزگر مفید در هیدروکسیل‌دار کردن و سایر واکنش‌های آنزیمی تبدیل می‌کند.[۲۰۲] این فلز همچنین موقعیت هندسی انعطاف‌پذیری دارد که به پروتئین‌های استفاده‌کننده از آن اجازه می‌دهد تا به سرعت ساختار پروتئین خود را تغییر داده و واکنش‌های زیستی را انجام دهند.[۲۰۳] دو مثال از آنزیم‌های حاوی روی کربنیک آنهیدراز و کربوکسی‌پپتیداز هستند که برای فرآیندهای تنظیم کربن دی‌اکسید (CO
2) و هضم پروتئین‌ها حیاتی‌اند.[۲۰۴]

در خون مهره‌داران، کربنیک آنهیدراز CO
2 را به بی‌کربنات تبدیل می‌کند و همین آنزیم بی‌کربنات را به CO
2 تبدیل کرده و برای دفع از ریه‌ها به خارج می‌فرستد.[۲۰۵] بدون این آنزیم، این تبدیل حدود یک میلیون بار کندتر انجام می‌شود[۲۰۶] در پی‌اچ نرمال خون ۷ یا نیاز به پی‌اچ ۱۰ یا بیشتر خواهد داشت.[۲۰۷] کربنیک آنهیدراز غیرمرتبط β در گیاهان برای تشکیل برگ، سنتز ایندول-۳-استیک اسید (آوکسین) و تخمیر الکلی مورد نیاز است.[۲۰۸]

کربوکسی‌پپتیداز پیوندهای پپتیدی را در حین هضم پروتئین‌ها می‌شکند. یک پیوند داتیو بین پپتید انتهایی و گروه C=O متصل به روی تشکیل می‌شود، که به کربن بار مثبت می‌دهد. این کمک می‌کند تا یک آب‌گریزی در نزدیکی روی در آنزیم ایجاد شود که بخش غیر قطبی پروتئینی که در حال هضم است را جذب می‌کند.[۲۰۴]

سیگنال‌دهی

ویرایش

روی به عنوان یک پیام‌رسان شناخته شده است که قادر به فعال کردن مسیرهای سیگنال‌دهی می‌باشد. بسیاری از این مسیرها نیروی محرکه رشد غیرطبیعی سرطان هستند. این مسیرها می‌توانند از طریق حمل‌کننده‌های روی هدف‌گیری شوند.[۲۰۹]

پروتئین‌های دیگر

ویرایش

روی نقش ساختاری خالص در انگشت رویها، پیچ‌ها و خوشه‌ها ایفا می‌کند.[۲۱۰] انگشت‌های روی بخشی از برخی فاکتور رونویسیها هستند، که پروتئین‌هایی هستند که در هنگام تکثیر و رونویسی دی‌ان‌ای توالی‌های اسید نوکلئیک را شناسایی می‌کنند. هر یک از نه یا ده یون Zn2+
 در یک انگشت روی به حفظ ساختار انگشت کمک می‌کند با اتصال هماهنگ به چهار آمینو اسید در فاکتور رونویسی.[۲۰۶]

در پلاسمای خون، روی به آلبومین (۶۰٪، با تمایل کم) و ترانسفرین (۱۰٪) متصل است و حمل می‌شود.[۱۹۲] از آنجا که ترانسفرین همچنین آهن را حمل می‌کند، مقادیر زیاد آهن جذب روی را کاهش می‌دهد و برعکس. یک تضاد مشابه با مس وجود دارد.[۲۱۱] غلظت روی در پلاسمای خون نسبت به مصرف روی نسبتاً ثابت می‌ماند.[۲۰۲] سلول‌های غده بزاقی، پروستات، سیستم ایمنی و روده از پیام‌رسانی سلولی برای ارتباط با سایر سلول‌ها استفاده می‌کنند.[۲۱۲]

روی ممکن است در ذخایر متالوتیونئین در میکروارگانیسم‌ها یا در روده یا کبد حیوانات نگهداری شود.[۲۱۳] متالوتیونئین در سلول‌های روده قادر است جذب روی را تا ۱۵–۴۰٪ تنظیم کند.[۲۱۴] با این حال، مصرف ناکافی یا بیش از حد روی می‌تواند مضر باشد؛ مصرف زیاد روی به‌ویژه جذب مس را مختل می‌کند زیرا متالوتیونئین هر دو فلز را جذب می‌کند.[۲۱۵]

پروتئین حمل‌کننده دوپامین انسانی حاوی یک جایگاه اتصال لیگاند خارجی روی است که با اتصال روی، بازجذب دوپامین را مهار کرده و آمفتامین-هادی افزایش دوپامین را تقویت می‌کند برون‌تنی.[۲۱۶][۲۱۷][۲۱۸] پروتئین حمل‌کننده سروتون انسانی و پروتئین حمل‌کننده نوراپی‌نفرین حاوی سایت‌های اتصال روی نیستند.[۲۱۸] برخی از دست ئی‌اف پروتئین‌های متصل به کلسیم مانند S100 یا NCS-1 همچنین قادر به اتصال به یون‌های روی هستند.[۲۱۹]

تغذیه

ویرایش

توصیه‌های غذایی

ویرایش

مؤسسه پزشکی ایالات متحده (IOM) نیازمندی‌های میانگین تخمینی (EARs) و میزان‌های توصیه شده رژیم غذایی (RDAs) برای روی را در سال ۲۰۰۱ به‌روزرسانی کرد. EARهای کنونی برای زنان و مردان بالای ۱۴ سال به ترتیب ۶٫۸ و ۹٫۴ میلی‌گرم در روز هستند. RDAs به ترتیب ۸ و ۱۱ میلی‌گرم در روز است. RDAs بالاتر از EARها هستند تا مقادیر مورد نیاز افرادی که نیاز بیشتری دارند را پوشش دهند. RDA برای بارداری ۱۱ میلی‌گرم در روز است و برای شیردهی ۱۲ میلی‌گرم در روز. برای نوزادان تا ۱۲ ماه، RDA برابر با ۳ میلی‌گرم در روز است. برای کودکان ۱ تا ۱۳ ساله، RDA از ۳ تا ۸ میلی‌گرم در روز بسته به سن افزایش می‌یابد. در خصوص ایمنی، IOM حد مجاز مصرف رژیم غذایی (ULs) را برای ویتامین‌ها و مواد معدنی زمانی که شواهد کافی موجود باشد، تعیین می‌کند. در مورد روی، UL بزرگسالان ۴۰ میلی‌گرم در روز است که شامل مواد غذایی و مکمل‌ها می‌شود (برای کودکان کمتر است). مجموعاً EARها، RDAs, AIs و ULها به‌عنوان مراجع مصرف رژیم غذایی (DRIs) شناخته می‌شوند.[۲۰۲]

سازمان ایمنی غذایی اروپا (EFSA) مجموعه اطلاعات فوق را به‌عنوان «مراجع تغذیه‌ای جمعیت» معرفی می‌کند، با «میزان مصرف جمعیت مرجع» (PRI) به جای RDA و «نیازمندی میانگین» به جای EAR. AI و UL به همان روش در ایالات متحده تعریف می‌شوند. برای افراد بالای ۱۸ سال، محاسبات PRI پیچیده است، زیرا EFSA مقادیر بالاتری را در صورتی که محتوای فیتیک اسید در رژیم غذایی افزایش یابد، تعیین کرده است. برای زنان، PRIها از ۷٫۵ تا ۱۲٫۷ میلی‌گرم در روز تغییر می‌کند و برای مردان این محدوده از ۹٫۴ تا ۱۶٫۳ میلی‌گرم در روز است. این PRIها از RDAهای ایالات متحده بالاتر هستند.[۲۲۰] EFSA همان سؤال ایمنی را بررسی کرده و UL خود را ۲۵ میلی‌گرم در روز تعیین کرده است که بسیار کمتر از مقدار ایالات متحده است.[۲۲۱]

برای مقاصد برچسب‌گذاری مواد غذایی و مکمل‌های رژیمی در ایالات متحده، مقدار موجود در یک وعده به‌صورت درصدی از ارزش روزانه (%DV) بیان می‌شود. برای برچسب‌گذاری روی، ۱۰۰٪ از ارزش روزانه معادل ۱۵ میلی‌گرم بود، اما در تاریخ ۲۷ مه ۲۰۱۶ به ۱۱ میلی‌گرم اصلاح شد.[۲۲۲][۲۲۳] جدول مقادیر قبلی و جدید روزانه بزرگسالان در مقدار مواد مغذی مورد نیاز روزانه آورده شده است.

مصرف غذایی

ویرایش
 
مقدار مواد مغذی مورد نیاز روزانه containing zinc

محصولات حیوانی مانند گوشت، ماهی، صدف، پرندگان، تخم‌مرغ و لبنیات حاوی روی هستند. غلظت روی در گیاهان با سطح خاک متغیر است. با وجود میزان کافی روی در خاک، گیاهان غذایی که بیشترین مقدار روی را دارند شامل گندم (جنین و سبوس) و انواع دانه‌ها هستند که شامل کنجد، شقایق، یونجه، celery و خردل می‌شود.[۲۲۴] روی همچنین در لوبیا، فندقی, بادام، غله کامل، تخم‌کدو، تخمه آفتاب‌گردان و انگورفرنگی سیاه یافت می‌شود.[۲۲۵]

منابع دیگر شامل مواد غذایی تقویت شده و مکمل‌های غذایی طبیعی به شکل‌های مختلف هستند. یک مرور در سال ۱۹۹۸ نتیجه گرفت که اکسید روی، یکی از رایج‌ترین مکمل‌ها در ایالات متحده، و کربنات روی تقریباً نامحلول بوده و به سختی در بدن جذب می‌شوند.[۲۲۶] این مرور مطالعاتی را ارجاع داد که نشان می‌دهند غلظت روی پلاسما در افرادی که اکسید روی و کربنات روی مصرف کرده‌اند کمتر از کسانی بود که روی استات و نمک‌های سولفات را مصرف کرده‌اند.[۲۲۶] برای تقویت مواد غذایی، با این حال، یک مرور در سال ۲۰۰۳ استفاده از غلات (حاوی اکسید روی) به عنوان منبعی ارزان و پایدار که به راحتی جذب می‌شود را به عنوان جایگزینی برای شکل‌های گران‌تر پیشنهاد کرد.[۲۲۷] یک مطالعه در سال ۲۰۰۵ نشان داد که ترکیبات مختلف روی، از جمله اکسید و سولفات، هیچ تفاوت معناداری در جذب نشان ندادند زمانی که به عنوان تقویت‌کننده به تورتیلاهای ذرت اضافه شدند.[۲۲۸]

کمبود

ویرایش
مقالهٔ اصلی: کمبود روی

تقریباً دو میلیارد نفر در کشورهای در حال توسعه دچار کمبود روی هستند. گروه‌های در معرض خطر شامل کودکان در کشورهای در حال توسعه و سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن هستند.[۱۰] در کودکان، این مشکل باعث افزایش عفونت‌ها و اسهال می‌شود و سالانه به مرگ حدود ۸۰۰٬۰۰۰ کودک در سراسر جهان منجر می‌شود.[۸] سازمان بهداشت جهانی استفاده از مکمل‌های روی را برای سوءتغذیه شدید و اسهال توصیه می‌کند.[۲۲۹] مکمل‌های روی کمک به پیشگیری از بیماری‌ها و کاهش مرگ و میر، به‌ویژه در میان کودکانی که وزن تولد پایین یا رشد کند دارند، می‌کند.[۲۲۹] با این حال، مکمل‌های روی نباید به تنهایی مصرف شوند، زیرا بسیاری از افراد در کشورهای در حال توسعه دچار کمبودهای متعدد هستند و روی با سایر ریزمغذیها تداخل دارد.[۲۳۰] در حالی که کمبود روی معمولاً به دلیل مصرف ناکافی غذا است، می‌تواند با سوء جذب، آکرودرماتیت آنتروپاتیک، بیماری کبد مزمن، بیماری کلیوی مزمن، کم‌خونی داسی‌شکل، دیابت، بدخیمی و دیگر بیماری‌های مزمن مرتبط باشد.[۱۰]

در ایالات متحده، یک نظرسنجی فدرال در مورد مصرف مواد غذایی نشان داد که میانگین مصرف روی برای زنان و مردان بالای ۱۹ سال به ترتیب ۹٫۷ و ۱۴٫۲ میلی‌گرم در روز است. برای زنان، ۱۷٪ کمتر از مقدار مورد نیاز (EAR) مصرف می‌کنند و برای مردان این رقم ۱۱٪ است. این درصدها با افزایش سن افزایش می‌یابد.[۲۳۱] آخرین به‌روزرسانی منتشر شده از این نظرسنجی (NHANES 2013–2014) میانگین‌های کمتری را گزارش کرده است – ۹٫۳ و ۱۳٫۲ میلی‌گرم در روز – که باز هم با افزایش سن مصرف کاهش می‌یابد.[۲۳۲]

علائم کمبود خفیف روی بسیار متنوع هستند.[۲۰۲] نتایج بالینی شامل کاهش رشد، اسهال، ناتوانی جنسی و بلوغ جنسی تأخیر یافته، طاسی، ضایعات چشمی و پوستی، کاهش اشتها، تغییرات در شناخت، اختلال در عملکرد ایمنی، اختلال در استفاده از کربوهیدرات‌ها و تراتوژن بودن تولید مثل است.[۲۰۲] کمبود روی موجب کاهش ایمنی می‌شود،[۲۳۳] اما روی اضافی نیز چنین اثری دارد.[۱۹۲]

با وجود نگرانی‌هایی که وجود دارد،[۲۳۴] گیاه‌خواران و وگان‌های غربی به اندازه گوشت‌خواران از کمبود آشکار روی رنج نمی‌برند.[۲۳۵] منابع عمده گیاهی روی شامل لوبیاهای خشک پخته شده، سبزیجات دریایی، غلات غنی‌شده، محصولات سویا، مغزها، نخود و دانه‌ها هستند.[۲۳۴] با این حال، فیتیک اسید موجود در بسیاری از غلات کامل و فیبرها ممکن است جذب روی را مختل کند و اثرات مصرف کم‌روی هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است. چنگالش فیتیک اسید که در دانه‌ها و غلات سبوس یافت می‌شود، می‌تواند باعث سوء جذب روی شود.[۱۰] برخی شواهد نشان می‌دهند که ممکن است به مقدار بیشتر از نیاز روزانه آمریکا (۸ میلی‌گرم در روز برای زنان بالغ؛ ۱۱ میلی‌گرم در روز برای مردان بالغ) برای افرادی که رژیم غذایی غنی از فیتات دارند، مانند برخی از گیاه‌خواران، نیاز باشد.[۲۳۴] دستورالعمل‌های سازمان ایمنی غذایی اروپا (EFSA) سعی دارند این نیاز را با توصیه به مصرف بالاتر روی برای افرادی که مصرف فیتات بیشتری دارند، جبران کنند.[۲۲۰] این ملاحظات باید در برابر کمبود نشانگرهای زیستی کافی روی متعادل شود، زیرا پرکاربردترین شاخص، روی پلاسمایی، حساسیت و ویژگی ضعیفی دارد.[۲۳۶]

ترمیم خاک

ویرایش

گونه‌هایی از هدر معمولی, خلنگ و سیاه‌گیله می‌توانند در خاک‌های حاوی فلز روی رشد کنند، زیرا انتقال یون‌های سمی توسط عملکرد قارچ‌های میکوریزای اریکوئیدی مهار می‌شود.[۲۳۷]

کشاورزی

ویرایش

کمبود روی به نظر می‌رسد که رایج‌ترین کمبود ریزمغذی در گیاهان زراعی باشد؛ این کمبود به‌ویژه در خاک‌های با pH بالا شایع است.[۲۳۸] خاک‌های کمبود روی در حدود نیمی از اراضی کشاورزی ترکیه و هند، یک‌سوم چین و بیشتر استرالیا غربی یافت می‌شود. واکنش‌های قابل توجهی به کوددهی روی در این مناطق گزارش شده است.[۶] گیاهانی که در خاک‌های کمبود روی رشد می‌کنند، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌ها هستند. روی به‌طور عمده از طریق فرسایش سنگ‌ها به خاک اضافه می‌شود، اما انسان‌ها روی را از طریق احتراق سوخت‌های فسیلی، ضایعات معادن، کودهای فسفاته، سموم (فسفید روی), سنگ آهک، کود حیوانی، لجن فاضلاب و ذرات حاصل از سطوح گالوانیزه به خاک می‌افزایند. روی اضافی برای گیاهان سمی است، هرچند مسمومیت با روی به‌طور گسترده‌تری مشاهده نمی‌شود.[۶]

ایمنی و احتیاط

ویرایش
مقالهٔ اصلی: مسمومیت با روی

مسمومیت

ویرایش

اگرچه روی یک نیاز اساسی برای سلامتی است، میزان بیش از حد آن می‌تواند مضر باشد. جذب بیش از حد روی، جذب مس و آهن را سرکوب می‌کند.[۲۱۵] یون آزاد روی در محلول برای گیاهان، بی‌مهرگان و حتی ماهی‌های مهره‌دار سمی است.[۲۳۹] مدل فعالیت یون آزاد به‌طور گسترده‌ای در ادبیات علمی شناخته شده است و نشان می‌دهد که حتی مقادیر مول یون آزاد می‌تواند برخی ارگانیسم‌ها را بکشد. یک مثال اخیر نشان داد که ۶ میکرومول قادر به کشتن ۹۳٪ از تمام دافنی در آب است.[۲۴۰]

یون آزاد روی یک اسید و باز لوییس قوی است تا جایی که باعث خوردگی می‌شود. اسید معده حاوی هیدروکلریک اسید است که در آن روی فلزی به راحتی حل می‌شود و کلرید روی خورنده تولید می‌کند. بلعیدن یک سکه آمریکایی پس از سال ۱۹۸۲ (۹۷٫۵٪ روی) می‌تواند باعث آسیب به پوشش معده از طریق حلالیت بالای یون روی در محیط اسیدی معده شود.[۲۴۱]

شواهد نشان می‌دهد که افرادی که روزانه ۱۰۰–۳۰۰ میلی‌گرم روی مصرف می‌کنند، ممکن است دچار کمبود مس شوند. یک آزمایش در سال ۲۰۰۷ مشاهده کرد که مردان مسن‌تر که روزانه ۸۰ میلی‌گرم مصرف می‌کردند، بیشتر از افرادی که دارونما مصرف می‌کردند، به دلیل عوارض ادراری در بیمارستان بستری شدند.[۲۴۲] سطوح ۱۰۰–۳۰۰ میلی‌گرم ممکن است با استفاده از مس و آهن تداخل داشته باشند یا اثرات منفی بر کلسترول بگذارند.[۲۱۵] میزان روی بیش از ۵۰۰ پی‌پی‌ام در خاک با جذب دیگر فلزات ضروری مانند آهن و منگنز توسط گیاهان تداخل دارد.[۱۱۳] یک وضعیت به نام لرزش روی یا «لرز روی» می‌تواند ناشی از استنشاق بخارات روی هنگام لحیم‌کاری سخت یا جوشکاری مواد گالوانیزه باشد.[۱۴۵] روی یک ماده رایج در کرم‌های دندان مصنوعی است که ممکن است بین ۱۷ تا ۳۸ میلی‌گرم روی در هر گرم داشته باشد. از استفاده بیش از حد این محصولات ممکن است منجر به معلولیت و حتی مرگ شود.[۲۴۳]

سازمان غذا و دارو ایالات متحده آمریکا (FDA) اعلام کرده است که روی می‌تواند باعث آسیب به گیرنده‌های عصبی در بینی شود و موجب آنوسمی گردد. گزارش‌هایی از آنوسمی در دهه ۱۹۳۰ نیز مشاهده شد زمانی که از ترکیبات روی برای پیشگیری از عفونت‌های فلج اطفال استفاده شد که موفقیت‌آمیز نبود.[۲۴۴] در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹، FDA دستور به حذف محصولات سرد نوشیدنی داخل بینی حاوی روی از قفسه فروشگاه‌ها داد. FDA اعلام کرد که از دست دادن حس بویایی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد زیرا افرادی که حس بویایی آنها آسیب‌دیده نمی‌توانند نشت گاز یا دود را تشخیص دهند و همچنین نمی‌توانند بفهمند که آیا غذا خراب شده است یا خیر قبل از خوردن آن.[۲۴۵]

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ضدعفونی‌کننده موضعی پیریدیون روی یک محرک قوی برای پاسخ شوک حرارتی است که ممکن است با القای PARP و بحران انرژی وابسته به آن، به سلامت ژنوم آسیب وارد کند و در سلول‌های پوست انسان مانند کراتینوسیتها و ملانوسیتها ایجاد مشکل کند.[۲۴۶]

مسمومیت

ویرایش

در سال ۱۹۸۲، ضرابخانه ایالات متحده آمریکا شروع به ضرب سکه‌های پنی پوشش داده شده با مس اما عمدتاً حاوی روی کرد. سکه‌های روی خطر مسمومیت با روی را به همراه دارند که می‌تواند کشنده باشد. یک مورد گزارش شده از مصرف مزمن ۴۲۵ سکه (بیش از ۱ کیلوگرم روی) منجر به مرگ به دلیل سپتیسمی باکتریایی و قارچی دستگاه گوارش شد. بیمار دیگری که ۱۲ گرم روی مصرف کرده بود تنها دچار لتارژی و آتاکسی (عدم هماهنگی شدید حرکات عضلانی) شد.[۲۴۷] چندین مورد دیگر از مسمومیت با روی ناشی از بلع سکه‌های روی گزارش شده است.[۲۴۸][۲۴۹]

سکه‌ها و دیگر سکه‌های کوچک گاهی توسط سگ‌ها بلعیده می‌شوند که نیاز به برداشتن اجسام خارجی توسط دامپزشک دارند. محتوای روی برخی سکه‌ها می‌تواند باعث مسمومیت با روی شود که معمولاً در سگ‌ها از طریق کم‌خونی همولیتیک شدید و آسیب به کبد یا کلیه کشنده است؛ استفراغ و اسهال از علائم ممکن هستند.[۲۵۰] روی در طوطی‌ها بسیار سمی است و مسمومیت می‌تواند اغلب کشنده باشد.[۲۵۱] مصرف آب‌میوه‌هایی که در قوطی‌های گالوانیزه نگهداری می‌شوند، منجر به مسمومیت‌های جمعی در طوطی‌ها به دلیل مسمومیت با روی شده است.[۷۰]

جستارهای وابسته

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. ↑ این عناصر از گروه‌های فلزی متفاوتی هستند. به جدول تناوبی مراجعه کنید.
  2. ↑ یک کمپانی هند شرقی بریتانیا کشتی‌ای حامل زینک تقریباً خالص از شرق را در سال ۱۷۴۵ در سواحل سوئد از دست داد.(Emsley 2001, p. ۵۰۲)
  3. ↑ جریان الکتریکی به‌طور طبیعی بین روی و فولاد جریان می‌یابد، اما در برخی موارد از آندهای خنثی با منبع DC خارجی استفاده می‌شود.

منابع

ویرایش
  1. ↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Maret, Wolfgang (2013). "Zinc and Human Disease". In Astrid Sigel; Helmut Sigel; Roland K. O. Sigel (eds.). Interrelations between Essential Metal Ions and Human Diseases. Metal Ions in Life Sciences. Vol. 13. Springer. pp. 389–414. doi:10.1007/978-94-007-7500-8_12. ISBN 978-94-007-7499-5. PMID 24470098.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ ۳٫۷ Prakash A, Bharti K, Majeed AB (April 2015). "Zinc: indications in brain disorders". Fundam Clin Pharmacol. 29 (2): 131–149. doi:10.1111/fcp.12110. PMID 25659970. S2CID 21141511.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ ۴٫۷ Cherasse Y, Urade Y (November 2017). "Dietary Zinc Acts as a Sleep Modulator". International Journal of Molecular Sciences. 18 (11): 2334. doi:10.3390/ijms18112334. PMC 5713303. PMID 29113075. Zinc is the second most abundant trace metal in the human body, and is essential for many biological processes.  ... The trace metal zinc is an essential cofactor for more than 300 enzymes and 1000 transcription factors [16].  ... In the central nervous system, zinc is the second most abundant trace metal and is involved in many processes. In addition to its role in enzymatic activity, it also plays a major role in cell signaling and modulation of neuronal activity.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Prasad A. S. (2008). "Zinc in Human Health: Effect of Zinc on Immune Cells". Mol. Med. 14 (5–6): 353–7. doi:10.2119/2008-00033.Prasad. PMC 2277319. PMID 18385818.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ ۶٫۶ ۶٫۷ Broadley, M. R.; White, P. J.; Hammond, J. P.; Zelko I.; Lux A. (2007). "Zinc in plants". New Phytologist. 173 (4): 677–702. Bibcode:2007NewPh.173..677B. doi:10.1111/j.1469-8137.2007.01996.x. PMID 17286818.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ نقش روی در میکروب‌ها به‌طور خاص در: Sugarman B (1983). "Zinc and infection". Reviews of Infectious Diseases. 5 (1): 137–47. doi:10.1093/clinids/5.1.137. PMID 6338570.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ Hambidge, K. M. & Krebs, N. F. (2007). "Zinc deficiency: a special challenge". J. Nutr. 137 (4): 1101–5. doi:10.1093/jn/137.4.1101. PMID 17374687.
  9. ↑ Xiao, Hangfang; Deng, Wenfeng; Wei, Gangjian; Chen, Jiubin; Zheng, Xinqing; Shi, Tuo; Chen, Xuefei; Wang, Chenying; Liu, Xi (October 30, 2020). "A Pilot Study on Zinc Isotopic Compositions in Shallow-Water Coral Skeletons". Geochemistry, Geophysics, Geosystems. 21 (11). Bibcode:2020GGG....2109430X. doi:10.1029/2020GC009430. S2CID 228975484.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ Prasad, AS (2003). "Zinc deficiency: Has been known of for 40 years but ignored by global health organisations". British Medical Journal. 326 (7386): 409–410. doi:10.1136/bmj.326.7386.409. PMC 1125304. PMID 12595353.
  11. ↑ Maret, Wolfgang (2013). "Zinc and the Zinc Proteome". In Banci, Lucia (ed.). Metallomics and the Cell. Metal Ions in Life Sciences. Vol. 12. Springer. pp. 479–501. doi:10.1007/978-94-007-5561-1_14. ISBN 978-94-007-5561-1. PMID 23595681.
  12. ↑ Anglia, University of East. "Zinc vital to evolution of complex life in polar oceans". phys.org (به انگلیسی). Retrieved 2023-09-03.
  13. ↑ Thornton, C. P. (2007). Of brass and bronze in prehistoric Southwest Asia (PDF). Archetype Publications. ISBN 978-1-904982-19-7. Archived (PDF) from the original on September 24, 2015.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ (Greenwood و Earnshaw 1997، ص. 1201)
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Craddock, Paul T. (1978). "The composition of copper alloys used by the Greek, Etruscan and Roman civilizations. The origins and early use of brass". Journal of Archaeological Science. 5 (1): 1–16. doi:10.1016/0305-4403(78)90015-8.
  16. ↑ "Zinc – Royal Society Of Chemistry". Archived from the original on July 11, 2017.
  17. ↑ "India Was the First to Smelt Zinc by Distillation Process". Infinityfoundation.com. Archived from the original on May 16, 2016. Retrieved April 25, 2014.
  18. ↑ Kharakwal, J. S. & Gurjar, L. K. (December 1, 2006). "Zinc and Brass in Archaeological Perspective". Ancient Asia. 1: 139–159. doi:10.5334/aa.06112.
  19. ↑ ۱۹٫۰۰ ۱۹٫۰۱ ۱۹٫۰۲ ۱۹٫۰۳ ۱۹٫۰۴ ۱۹٫۰۵ ۱۹٫۰۶ ۱۹٫۰۷ ۱۹٫۰۸ ۱۹٫۰۹ (CRC 2006، ص. 4–41)
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ (Heiserman 1992، ص. 123)
  21. ↑ Wells A.F. (1984) Structural Inorganic Chemistry 5th edition p 1277 Oxford Science Publications شابک ‎۰−۱۹−۸۵۵۳۷۰−۶
  22. ↑ Scoffern, John (1861). The Useful Metals and Their Alloys. Houlston and Wright. pp. 591–603. Retrieved April 6, 2009.
  23. ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ "Zinc Metal Properties". American Galvanizers Association. 2008. Archived from the original on March 28, 2015. Retrieved April 7, 2015.
  24. ↑ Ingalls, Walter Renton (1902). "Production and Properties of Zinc: A Treatise on the Occurrence and Distribution of Zinc Ore, the Commercial and Technical Conditions Affecting the Production of the Spelter, Its Chemical and Physical Properties and Uses in the Arts, Together with a Historical and Statistical Review of the Industry". The Engineering and Mining Journal: 142–6.
  25. ↑ Emsley, John (2011-08-25). Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements (به انگلیسی). OUP Oxford. ISBN 978-0-19-960563-7.
  26. ↑ Brugger, Joël (2018-07-18), "Zinc", Encyclopedia of Geochemistry: A Comprehensive Reference Source on the Chemistry of the Earth, Encyclopedia of Earth Sciences Series (به انگلیسی), Springer, pp. 1521–1524, doi:10.1007/978-3-319-39312-4_212, ISBN 978-3-319-39311-7, retrieved 2024-06-21
  27. ↑ Rieuwerts, John (2015). The Elements of Environmental Pollution. London and New York: Earthscan Routledge. p. 286. ISBN 978-0-415-85919-6. OCLC 886492996.
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ ۲۸٫۲ ۲۸٫۳ ۲۸٫۴ (Lehto 1968، ص. 822)
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ ۲۹٫۲ (Greenwood و Earnshaw 1997، ص. 1202)
  30. ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ ۳۰٫۳ (Emsley 2001، ص. 502)
  31. ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ ۳۱٫۲ Sai Srujan, A.V (2021). "Mineral Commodity Summaries 2021: Zinc" (PDF). سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا. Retrieved June 21, 2021.
  32. ↑ Erickson, R. L. (1973). "Crustal Abundance of Elements, and Mineral Reserves and Resources". U.S. Geological Survey Professional Paper (820): 21–25.
  33. ↑ "Country Partnership Strategy—Iran: 2011–12". ECO Trade and development bank. Archived from the original on October 26, 2011. Retrieved June 6, 2011.
  34. ↑ "IRAN – a growing market with enormous potential". IMRG. July 5, 2010. Archived from the original on February 17, 2013. Retrieved March 3, 2010.
  35. ↑ Tolcin, A. C. (2009). "Mineral Commodity Summaries 2009: Zinc" (PDF). سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا. Archived (PDF) from the original on July 2, 2016. Retrieved August 4, 2016.
  36. ↑ Gordon, R. B.; Bertram, M.; Graedel, T. E. (2006). "Metal stocks and sustainability". Proceedings of the National Academy of Sciences. 103 (5): 1209–14. Bibcode:2006PNAS..103.1209G. doi:10.1073/pnas.0509498103. PMC 1360560. PMID 16432205.
  37. ↑ Gerst, Michael (2008). "In-Use Stocks of Metals: Status and Implications". Environmental Science and Technology. 42 (19): 7038–45. Bibcode:2008EnST...42.7038G. doi:10.1021/es800420p. PMID 18939524.
  38. ↑ Meylan, Gregoire (2016). "The anthropogenic cycle of zinc: Status quo and perspectives". Resources, Conservation and Recycling. 123: 1–10. doi:10.1016/j.resconrec.2016.01.006.
  39. ↑ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ ۳۹٫۲ ۳۹٫۳ ۳۹٫۴ ۳۹٫۵ Alejandro A. Sonzogni (Database Manager), ed. (2008). "Chart of Nuclides". Upton (NY): National Nuclear Data Center, آزمایشگاه ملی بروکهیون. Archived from the original on May 22, 2008. Retrieved September 13, 2008.
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ Audi, G.; Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S. (2017). "The NUBASE2016 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 41 (3): 030001. Bibcode:2017ChPhC..41c0001A. doi:10.1088/1674-1137/41/3/030001.
  41. ↑ Audi, Georges; Bersillon, Olivier; Blachot, Jean; Wapstra, Aaldert Hendrik (2003), "The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties", Nuclear Physics A, 729: 3–128, Bibcode:2003NuPhA.729....3A, doi:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001
  42. ↑ (CRC 2006، صص. 8–29)
  43. ↑ Moore, John W.; Hunsberger, Lynn R.; Gammon, Steven D.; Houston Jetzer, Kelly (2022) [6 Mar 2012]. Reaction of zinc with iodine (web video). American Chemical Society, Division of Chemical Education – via ChemEdX.
  44. ↑ Porter, Frank C. (1994). Corrosion Resistance of Zinc and Zinc Alloys. CRC Press. p. 121. ISBN 978-0-8247-9213-8.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ ۴۵٫۲ ۴۵٫۳ ۴۵٫۴ ۴۵٫۵ ۴۵٫۶ ۴۵٫۷ Holleman, Arnold F.; Wiberg, Egon; Wiberg, Nils (1985). "Zink". Lehrbuch der Anorganischen Chemie (به آلمانی) (91–100 ed.). Walter de Gruyter. pp. 1034–1041. ISBN 978-3-11-007511-3.
  46. ↑ Hinds, John Iredelle Dillard (1908). Inorganic Chemistry: With the Elements of Physical and Theoretical Chemistry (2nd ed.). New York: John Wiley & Sons. pp. 506–508.
  47. ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ ۴۷٫۲ (Greenwood و Earnshaw 1997، ص. 1206)
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ Brady, James E.; Humiston, Gerard E.; Heikkinen, Henry (1983). General Chemistry: Principles and Structure (3rd ed.). John Wiley & Sons. p. 671. ISBN 978-0-471-86739-5.
  49. ↑ Ritchie, Rob (2004). Chemistry (2nd ed.). Letts and Lonsdale. p. 71. ISBN 978-1-84315-438-9.
  50. ↑ Burgess, John (1978). Metal ions in solution. New York: Ellis Horwood. p. 147. ISBN 978-0-470-26293-1.
  51. ↑ (CRC 2006، صص. 12–11–12)
  52. ↑ Kaupp M.; Dolg M.; Stoll H.; Von Schnering H. G. (1994). "Oxidation state +IV in group 12 chemistry. Ab initio study of zinc(IV), cadmium(IV), and mercury(IV) fluorides". Inorganic Chemistry. 33 (10): 2122–2131. doi:10.1021/ic00088a012.
  53. ↑ Samanta, Devleena; Jena, Puru (2012). "Zn in the +III Oxidation State". Journal of the American Chemical Society. 134 (20): 8400–8403. arXiv:1201.1014. Bibcode:2012JAChS.134.8400S. doi:10.1021/ja3029119. PMID 22559713.
  54. ↑ Fang, Hong; Banjade, Huta; Deepika; Jena, Puru (2021). "Realization of the Zn3+ oxidation state". Nanoscale. 13 (33): 14041–14048. doi:10.1039/D1NR02816B. PMID 34477685. S2CID 237400349.
  55. ↑ Schlöder, Tobias; et al. (2012). "Can Zinc Really Exist in Its Oxidation State +III?". Journal of the American Chemical Society. 134 (29): 11977–11979. Bibcode:2012JAChS.13411977S. doi:10.1021/ja3052409. PMID 22775535.
  56. ↑ Housecroft, C. E.; Sharpe, A. G. (2008). Inorganic Chemistry (3rd ed.). Prentice Hall. p. 739–741, 843. ISBN 978-0131755536.
  57. ↑ Resa, I.; Carmona, E.; Gutierrez-Puebla, E.; Monge, A. (2004). "Decamethyldizincocene, a Stable Compound of Zn(I) with a Zn-Zn Bond". [[ساینس (مجله)|]]. 305 (5687): 1136–8. Bibcode:2004Sci...305.1136R. doi:10.1126/science.1101356. PMID 15326350. S2CID 38990338.
  58. ↑ "Zinc Sulfide". American Elements. Archived from the original on 17 July 2012. Retrieved 3 February 2009.
  59. ↑ Academic American Encyclopedia. [[دانبری (کنتیکت)|]]: Grolier Inc. ۱۹۹۴. p. ۲۰۲. ISBN 978-0-7172-2053-3.
  60. ↑ "Zinc Phosphide". American Elements. Archived from the original on 17 July 2012. Retrieved 3 February 2009.
  61. ↑ Shulzhenko AA, Ignatyeva IY, Osipov AS, Smirnova TI (2000). "Peculiarities of interaction in the Zn–C system under high pressures and temperatures". Diamond and Related Materials. 9 (2): 129–133. Bibcode:2000DRM.....9..129S. doi:10.1016/S0925-9635(99)00231-9.
  62. ↑ (Greenwood و Earnshaw 1997، ص. 1211)
  63. ↑ Rasmussen, J. K.; Heilmann, S. M. (1990). "In situ Cyanosilylation of Carbonyl Compounds: O-Trimethylsilyl-4-Methoxymandelonitrile". Organic Syntheses, Collected Volume. 7: 521. Archived from the original on September 30, 2007.
  64. ↑ Perry, D. L. (1995). Handbook of Inorganic Compounds. CRC Press. pp. 448–458. ISBN 978-0-8493-8671-8.
  65. ↑ Frankland, E. (1850). "On the isolation of the organic radicals". Quarterly Journal of the Chemical Society. 2 (3): 263. doi:10.1039/QJ8500200263.
  66. ↑ Lide, David (1998). CRC- Handbook of Chemistry and Physics. CRC press. pp. Section 8 Page 1. ISBN 978-0-8493-0479-8.
  67. ↑ (Weeks 1933، ص. 20)
  68. ↑ Craddock, P. T. (1998). "Zinc in classical antiquity". In Craddock, P.T. (ed.). 2000 years of zinc and brass (rev. ed.). London: British Museum. pp. 3–5. ISBN 978-0-86159-124-4.
  69. ↑ ۶۹٫۰ ۶۹٫۱ (Weeks 1933، ص. 21)
  70. ↑ ۷۰٫۰ ۷۰٫۱ ۷۰٫۲ ۷۰٫۳ ۷۰٫۴ ۷۰٫۵ (Emsley 2001، ص. 501)
  71. ↑ "How is zinc made?". How Products are Made. The Gale Group. 2002. Archived from the original on April 11, 2006. Retrieved February 21, 2009.
  72. ↑ (Chambers 1901، ص. 799)
  73. ↑ "World's oldest pills treated sore eyes". New Scientist. January 7, 2013. Archived from the original on January 22, 2013. Retrieved February 5, 2013.
  74. ↑ Giachi, Gianna; Pallecchi, Pasquino; Romualdi, Antonella; Ribechini, Erika; Lucejko, Jeannette Jacqueline; Colombini, Maria Perla; Mariotti Lippi, Marta (2013). "Ingredients of a 2,000-y-old medicine revealed by chemical, mineralogical, and botanical investigations". Proceedings of the National Academy of Sciences. 110 (4): 1193–1196. Bibcode:2013PNAS..110.1193G. doi:10.1073/pnas.1216776110. PMC 3557061. PMID 23297212.
  75. ↑ Rehren, Th. (1996). S. Demirci; et al. (eds.). A Roman zinc tablet from Bern, Switzerland: Reconstruction of the Manufacture. Archaeometry 94. The Proceedings of the 29th International Symposium on Archaeometry. pp. 35–45.
  76. ↑ Meulenbeld, G. J. (1999). A History of Indian Medical Literature. Vol. IA. Groningen: Forsten. pp. 130–141. OCLC 165833440.
  77. ↑ Craddock, P. T.; et al. (1998). "Zinc in India". 2000 years of zinc and brass (rev. ed.). London: British Museum. p. 27. ISBN 978-0-86159-124-4.
  78. ↑ ۷۸٫۰ ۷۸٫۱ ص. ۴۶، معدن‌کاری و فلزکاری کهن در راجستان، اس.ام. گاندی، فصل ۲ از تکامل پوسته و متالوژنی در سپر شمال‌غربی هند: بزرگداشت آسُک موکِرجی، م. دب، انتشارات Alpha Science Int'l Ltd، سال ۲۰۰۰، شابک ‎۱−۸۴۲۶۵−۰۰۱−۷.
  79. ↑ ۷۹٫۰ ۷۹٫۱ ۷۹٫۲ Craddock, P. T.; Gurjar L. K.; Hegde K. T. M. (1983). "Zinc production in medieval India". World Archaeology. 15 (2): 211–217. doi:10.1080/00438243.1983.9979899. JSTOR 124653.
  80. ↑ Ray, Prafulla Chandra (1903). A History of Hindu Chemistry from the Earliest Times to the Middle of the Sixteenth Century, A.D. : With Sanskrit Texts, Variants, Translation and Illustrations. Vol. 1 (2nd ed.). The Bengal Chemical & Pharmaceutical Works, Ltd. pp. 157–158. (public domain text)
  81. ↑ ۸۱٫۰ ۸۱٫۱ ۸۱٫۲ ۸۱٫۳ ۸۱٫۴ ۸۱٫۵ ۸۱٫۶ Habashi, Fathi. "Discovering the 8th Metal" (PDF). International Zinc Association (IZA). Archived from the original (PDF) on March 4, 2009. Retrieved December 13, 2008.
  82. ↑ Arny, Henry Vinecome (1917). Principles of Pharmacy (2nd ed.). W. B. Saunders company. p. 483.
  83. ↑ Hoover, Herbert Clark (2003). Georgius Agricola de Re Metallica. Kessinger Publishing. p. 409. ISBN 978-0-7661-3197-2.
  84. ↑ Gerhartz, Wolfgang; et al. (1996). Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (5th ed.). VHC. p. 509. ISBN 978-3-527-20100-6.
  85. ↑ Skeat, W. W (2005). Concise Etymological Dictionary of the English Language. Cosimo, Inc. p. 622. ISBN 978-1-59605-092-1.
  86. ↑ Fathi Habashi (1997). Handbook of Extractive Metallurgy. Wiley-VHC. p. 642. ISBN 978-3-527-28792-5.
  87. ↑ Lach, Donald F. (1994). "Technology and the Natural Sciences". Asia in the Making of Europe. انتشارات دانشگاه شیکاگو. p. 426. ISBN 978-0-226-46734-4.
  88. ↑ Vaughan, L Brent (1897). "Zincography". The Junior Encyclopedia Britannica A Reference Library of General Knowledge Volume III P-Z. Chicago: E. G. Melven & Company.
  89. ↑ Castellani, Michael. "Transition Metal Elements" (PDF). Archived (PDF) from the original on October 10, 2014. Retrieved October 14, 2014.
  90. ↑ Habib, Irfan (2011). Chatopadhyaya, D. P. (ed.). Economic History of Medieval India, 1200–1500. New Delhi: Pearson Longman. p. 86. ISBN 978-81-317-2791-1. Archived from the original on April 14, 2016.
  91. ↑ ۹۱٫۰ ۹۱٫۱ Jenkins, Rhys (1945). "The Zinc Industry in England: the early years up to 1850". Transactions of the Newcomen Society. 25: 41–52. doi:10.1179/tns.1945.006.
  92. ↑ Willies, Lynn; Craddock, P. T.; Gurjar, L. J.; Hegde, K. T. M. (1984). "Ancient Lead and Zinc Mining in Rajasthan, India". World Archaeology. 16 (2, Mines and Quarries): 222–233. doi:10.1080/00438243.1984.9979929. JSTOR 124574.
  93. ↑ Roberts, R. O. (1951). "Dr John Lane and the foundation of the non-ferrous metal industry in the Swansea valley". Gower. Gower Society (4): 19.
  94. ↑ Comyns, Alan E. (2007). Encyclopedic Dictionary of Named Processes in Chemical Technology (3rd ed.). CRC Press. p. 71. ISBN 978-0-8493-9163-7.
  95. ↑ Marggraf (1746). "Experiences sur la maniere de tirer le Zinc de sa veritable miniere, c'est à dire, de la pierre calaminaire" [Experiments on a way of extracting zinc from its true mineral; i.e. , the stone calamine]. Histoire de l'Académie Royale des Sciences et Belles-Lettres de Berlin (به فرانسوی). 2: 49–57.
  96. ↑ (Heiserman 1992، ص. 122)
  97. ↑ Gray, Leon (2005). Zinc. Marshall Cavendish. p. 8. ISBN 978-0-7614-1922-8.
  98. ↑ ۹۸٫۰ ۹۸٫۱ ۹۸٫۲ Warren, Neville G. (2000). Excel Preliminary Physics. Pascal Press. p. 47. ISBN 978-1-74020-085-1.
  99. ↑ ۹۹٫۰ ۹۹٫۱ "Galvanic Cell". The New International Encyclopaedia. Dodd, Mead and Company. 1903. p. 80.
  100. ↑ ۱۰۰٫۰ ۱۰۰٫۱ ۱۰۰٫۲ (Cotton et al. 1999، ص. 626)
  101. ↑ Mineral Commodity Summaries 2024
  102. ↑ Jasinski, Stephen M. "Mineral Commodity Summaries 2007: Zinc" (PDF). United States Geological Survey. Archived (PDF) from the original on December 17, 2008. Retrieved November 25, 2008.
  103. ↑ Attwood, James (February 13, 2006). "Zinifex, Umicore Combine to Form Top Zinc Maker". وال‌استریت ژورنال. Archived from the original on January 26, 2017.
  104. ↑ "Zinc Recycling". International Zinc Association. Archived from the original on October 21, 2011. Retrieved November 28, 2008.
  105. ↑ "Special High Grade Zinc (SHG) 99.995%" (PDF). Nyrstar. 2008. Archived from the original (PDF) on March 4, 2009. Retrieved December 1, 2008.
  106. ↑ ۱۰۶٫۰ ۱۰۶٫۱ ۱۰۶٫۲ ۱۰۶٫۳ ۱۰۶٫۴ Porter, Frank C. (1991). Zinc Handbook. CRC Press. ISBN 978-0-8247-8340-2.
  107. ↑ ۱۰۷٫۰ ۱۰۷٫۱ ۱۰۷٫۲ Rosenqvist, Terkel (1922). Principles of Extractive Metallurgy (2nd ed.). Tapir Academic Press. pp. 7, 16, 186. ISBN 978-82-519-1922-7.
  108. ↑ Borg, Gregor; Kärner, Katrin; Buxton, Mike; Armstrong, Richard; van der Merwe, Schalk W. (2003). "Geology of the Skorpion Supergene Zinc Deposit, Southern Namibia". Economic Geology. 98 (4): 749–771. doi:10.2113/98.4.749.
  109. ↑ Bodsworth, Colin (1994). The Extraction and Refining of Metals. CRC Press. p. 148. ISBN 978-0-8493-4433-6.
  110. ↑ Gupta, C. K.; Mukherjee, T. K. (1990). Hydrometallurgy in Extraction Processes. CRC Press. p. 62. ISBN 978-0-8493-6804-2.
  111. ↑ Antrekowitsch, Jürgen; Steinlechner, Stefan; Unger, Alois; Rösler, Gernot; Pichler, Christoph; Rumpold, Rene (2014), "9. Zinc and Residue Recycling", in Worrell, Ernst; Reuter, Markus (eds.), Handbook of Recycling: State-of-the-art for Practitioners, Analysts, and Scientists
  112. ↑ ۱۱۲٫۰ ۱۱۲٫۱ Kucha, H.; Martens, A.; Ottenburgs, R.; De Vos, W.; Viaene, W. (1996). "Primary minerals of Zn-Pb mining and metallurgical dumps and their environmental behavior at Plombières, Belgium". Environmental Geology. 27 (1): 1–15. Bibcode:1996EnGeo..27....1K. doi:10.1007/BF00770598. S2CID 129717791.
  113. ↑ ۱۱۳٫۰ ۱۱۳٫۱ ۱۱۳٫۲ ۱۱۳٫۳ (Emsley 2001، ص. 504)
  114. ↑ Heath, Alan G. (1995). Water pollution and fish physiology. Boca Raton, Florida: CRC Press. p. 57. ISBN 978-0-87371-632-1.
  115. ↑ "Derwent Estuary – Water Quality Improvement Plan for Heavy Metals". Derwent Estuary Program. June 2007. Archived from the original on March 21, 2012. Retrieved July 11, 2009.
  116. ↑ "The Zinc Works". TChange. Archived from the original on April 27, 2009. Retrieved July 11, 2009.
  117. ↑ ۱۱۷٫۰ ۱۱۷٫۱ ۱۱۷٫۲ "Zinc: World Mine Production (zinc content of concentrate) by Country" (PDF). 2009 Minerals Yearbook: Zinc. Washington, D.C.: United States Geological Survey. February 2010. Archived (PDF) from the original on June 8, 2011. Retrieved June 6, 2001.
  118. ↑ (Greenwood و Earnshaw 1997، ص. 1203)
  119. ↑ ۱۱۹٫۰ ۱۱۹٫۱ (Stwertka 1998، ص. 99)
  120. ↑ ۱۲۰٫۰ ۱۲۰٫۱ ۱۲۰٫۲ ۱۲۰٫۳ ۱۲۰٫۴ ۱۲۰٫۵ ۱۲۰٫۶ (Lehto 1968، ص. 829)
  121. ↑ ۱۲۱٫۰ ۱۲۱٫۱ (Emsley 2001، ص. 503)
  122. ↑ Bounoughaz, M.; Salhi, E.; Benzine, K.; Ghali E.; Dalard F. (2003). "A comparative study of the electrochemical behaviour of Algerian zinc and a zinc from a commercial sacrificial anode". Journal of Materials Science. 38 (6): 1139–1145. Bibcode:2003JMatS..38.1139B. doi:10.1023/A:1022824813564. S2CID 135744939.
  123. ↑ Besenhard, Jürgen O. (1999). Handbook of Battery Materials. Wiley-VCH. Bibcode:1999hbm..book.....B. ISBN 978-3-527-29469-5.
  124. ↑ Wiaux, J. -P.; Waefler, J. -P. (1995). "Recycling zinc batteries: an economical challenge in consumer waste management". Journal of Power Sources. 57 (1–2): 61–65. Bibcode:1995JPS....57...61W. doi:10.1016/0378-7753(95)02242-2.
  125. ↑ Culter, T. (1996). "A design guide for rechargeable zinc–air battery technology". Southcon/96. Conference Record. p. 616. doi:10.1109/SOUTHC.1996.535134. ISBN 978-0-7803-3268-3. S2CID 106826667.
  126. ↑ Whartman, Jonathan; Brown, Ian. "Zinc Air Battery-Battery Hybrid for Powering Electric Scooters and Electric Buses" (PDF). The 15th International Electric Vehicle Symposium. Archived from the original (PDF) on March 12, 2006. Retrieved October 8, 2008.
  127. ↑ Cooper, J. F.; Fleming, D.; Hargrove, D.; Koopman, R.; Peterman, K (1995). "A refuelable zinc/air battery for fleet electric vehicle propulsion". NASA Sti/Recon Technical Report N. Society of Automotive Engineers future transportation technology conference and exposition. 96: 11394. Bibcode:1995STIN...9611394C. OSTI 82465.
  128. ↑ Xie, Z.; Liu, Q.; Chang, Z.; Zhang, X. (2013). "The developments and challenges of cerium half-cell in zinc–cerium redox flow battery for energy storage". Electrochimica Acta. 90: 695–704. doi:10.1016/j.electacta.2012.12.066.
  129. ↑ Bush, Douglas Earl; Kassel, Richard (2006). The Organ: An Encyclopedia. Routledge. p. 679. ISBN 978-0-415-94174-7.
  130. ↑ "Coin Specifications". United States Mint. Archived from the original on February 18, 2015. Retrieved October 8, 2008.
  131. ↑ Jasinski, Stephen M. "Mineral Yearbook 1994: Zinc" (PDF). United States Geological Survey. Archived (PDF) from the original on October 29, 2008. Retrieved November 13, 2008.
  132. ↑ "Diecasting Alloys". Maybrook, NY: Eastern Alloys. Archived from the original on December 25, 2008. Retrieved January 19, 2009.
  133. ↑ Apelian, D.; Paliwal, M.; Herrschaft, D. C. (1981). "Casting with Zinc Alloys". Journal of Metals. 33 (11): 12–19. Bibcode:1981JOM....33k..12A. doi:10.1007/bf03339527.
  134. ↑ Davies, Geoff (2003). Materials for automobile bodies. Butterworth-Heinemann. p. 157. ISBN 978-0-7506-5692-4.
  135. ↑ Samans, Carl Hubert (1949). Engineering Metals and Their Alloys. Macmillan Co.
  136. ↑ ۱۳۶٫۰ ۱۳۶٫۱ Porter, Frank (1994). "Wrought Zinc". Corrosion Resistance of Zinc and Zinc Alloys. CRC Press. pp. 6–7. ISBN 978-0-8247-9213-8.
  137. ↑ McClane, Albert Jules & Gardner, Keith (1987). The Complete book of fishing: a guide to freshwater, saltwater & big-game fishing. Gallery Books. ISBN 978-0-8317-1565-6. Archived from the original on November 15, 2012. Retrieved June 26, 2012.
  138. ↑ "Cast flywheel on old Magturbo trainer has been recalled since July 2000". Minoura. Archived from the original on March 23, 2013.
  139. ↑ Katz, Johnathan I. (2002). The Biggest Bangs. Oxford University Press. p. 18. ISBN 978-0-19-514570-0.
  140. ↑ Zhang, Xiaoge Gregory (1996). Corrosion and Electrochemistry of Zinc. Springer. p. 93. ISBN 978-0-306-45334-2.
  141. ↑ Weimer, Al (May 17, 2006). "Development of Solar-powered Thermochemical Production of Hydrogen from Water" (PDF). وزارت انرژی ایالات متحده آمریکا. Archived (PDF) from the original on February 5, 2009. Retrieved January 10, 2009.
  142. ↑ ۱۴۲٫۰ ۱۴۲٫۱ ۱۴۲٫۲ (Heiserman 1992، ص. 124)
  143. ↑ Blew, Joseph Oscar (1953). "Wood preservatives" (PDF). Department of Agriculture, Forest Service, Forest Products Laboratory. hdl:1957/816. Archived (PDF) from the original on January 14, 2012.
  144. ↑ Frankland, Edward (1849). "Notiz über eine neue Reihe organischer Körper, welche Metalle, Phosphor u. s. w. enthalten". آنالن لیبیش (به آلمانی). 71 (2): 213–216. doi:10.1002/jlac.18490710206.
  145. ↑ ۱۴۵٫۰ ۱۴۵٫۱ (CRC 2006، ص. 4الگو:Hyphen42)
  146. ↑ Paschotta, Rüdiger (2008). Encyclopedia of Laser Physics and Technology. Wiley-VCH. p. 798. ISBN 978-3-527-40828-3.
  147. ↑ Konstantinou, I. K.; Albanis, T. A. (2004). "Worldwide occurrence and effects of antifouling paint booster biocides in the aquatic environment: a review". Environment International. 30 (2): 235–248. Bibcode:2004EnInt..30..235K. doi:10.1016/S0160-4120(03)00176-4. PMID 14749112.
  148. ↑ ۱۴۸٫۰ ۱۴۸٫۱ ۱۴۸٫۲ Boudreaux, Kevin A. "Zinc + Sulfur". Angelo State University. Archived from the original on December 2, 2008. Retrieved October 8, 2008.
  149. ↑ "Rolled and Titanium Zinc Sheet". Retrieved October 21, 2022.
  150. ↑ "Things You Should Know About Zinc Countertops". August 4, 2017. Retrieved October 21, 2022.
  151. ↑ "Guide to Zinc Countertops: Benefits of Zinc Kitchen Counters". Retrieved October 21, 2022.
  152. ↑ "Technical Information". Zinc Counters. 2008. Archived from the original on November 21, 2008. Retrieved November 29, 2008.
  153. ↑ Win, David Tin; Masum, Al (2003). "Weapons of Mass Destruction" (PDF). Assumption University Journal of Technology. Assumption University. 6 (4): 199. Archived (PDF) from the original on March 26, 2009. Retrieved April 6, 2009.
  154. ↑ David E. Newton (1999). Chemical Elements: From Carbon to Krypton. U. X. L. /Gale. ISBN 978-0-7876-2846-8. Archived from the original on July 10, 2008. Retrieved April 6, 2009.
  155. ↑ Ullmann's Agrochemicals. Wiley-Vch (COR). 2007. pp. 591–592. ISBN 978-3-527-31604-5.[پیوند مرده]
  156. ↑ Walker, J. C. F. (2006). Primary Wood Processing: Principles and Practice. Springer. p. 317. ISBN 978-1-4020-4392-5.
  157. ↑ "ZDDP Engine Oil – The Zinc Factor". Mustang Monthly. Archived from the original on September 12, 2009. Retrieved September 19, 2009.
  158. ↑ Kim, Jeung Gon; Walsh, Patrick J. (2006). "From Aryl Bromides to Enantioenriched Benzylic Alcohols in a Single Flask: Catalytic Asymmetric Arylation of Aldehydes". Angewandte Chemie International Edition. 45 (25): 4175–4178. doi:10.1002/anie.200600741. PMID 16721894.
  159. ↑ Overman, Larry E.; Carpenter, Nancy E. (2005). The Allylic Trihaloacetimidate Rearrangement. Organic Reactions. Vol. 66. pp. 1–107. doi:10.1002/0471264180.or066.01. ISBN 978-0-471-26418-7.
  160. ↑ Rappoport, Zvi; Marek, Ilan (دسامبر 17, 2007). The Chemistry of Organozinc Compounds: R-Zn. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-09337-5. Archived from the original on April 14, 2016.
  161. ↑ Knochel, Paul; Jones, Philip (1999). Organozinc reagents: A practical approach. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-850121-3. Archived from the original on April 14, 2016.
  162. ↑ Herrmann, Wolfgang A. (ژانویه 2002). Synthetic Methods of Organometallic and Inorganic Chemistry: Catalysis. Georg Thieme Verlag. ISBN 978-3-13-103061-0. Archived from the original on April 14, 2016.
  163. ↑ E. Frankland, Ann. 126, 109 (1863)
  164. ↑ E. Frankland, B. F. Duppa, Ann. 135, 25 (1865)
  165. ↑ Łowicki, Daniel; Baś, Sebastian; Mlynarski, Jacek (2015). "Chiral zinc catalysts for asymmetric synthesis". Tetrahedron. 71 (9): 1339–1394. doi:10.1016/j.tet.2014.12.022.
  166. ↑ DiSilvestro, Robert A. (2004). Handbook of Minerals as Nutritional Supplements. CRC Press. pp. 135, 155. ISBN 978-0-8493-1652-4.
  167. ↑ Sanchez, Juliana (February 13, 2013). Zinc Sulphate vs. Zinc Amino Acid Chelate (ZAZO) (Report). USA Government. NCT01791608. Retrieved April 6, 2022 – via U.S. National Library of Medicine.
  168. ↑ Mayo-Wilson, E; Junior, JA; Imdad, A; Dean, S; Chan, XH; Chan, ES; Jaswal, A; Bhutta, ZA (May 15, 2014). "Zinc supplementation for preventing mortality, morbidity, and growth failure in children aged 6 months to 12 years of age". The Cochrane Database of Systematic Reviews (5): CD009384. doi:10.1002/14651858.CD009384.pub2. PMID 24826920.
  169. ↑ Santos HO, Teixeira FJ, Schoenfeld BJ (2019). "Dietary vs. pharmacological doses of zinc: A clinical review". Clin Nutr. 130 (5): 1345–1353. doi:10.1016/j.clnu.2019.06.024. PMID 31303527. S2CID 196616666.
  170. ↑ Bhutta ZA, Bird SM, Black RE, Brown KH, Gardner JM, Hidayat A, Khatun F, Martorell R, et al. (2000). "Therapeutic effects of oral zinc in acute and persistent diarrhea in children in developing countries: pooled analysis of randomized controlled trials". The American Journal of Clinical Nutrition. 72 (6): 1516–1522. doi:10.1093/ajcn/72.6.1516. PMID 11101480.
  171. ↑ Aydemir, T. B.; Blanchard, R. K.; Cousins, R. J. (2006). "Zinc supplementation of young men alters metallothionein, zinc transporter, and cytokine gene expression in leukocyte populations". PNAS. 103 (6): 1699–704. Bibcode:2006PNAS..103.1699A. doi:10.1073/pnas.0510407103. PMC 1413653. PMID 16434472.
  172. ↑ Valko, M.; Morris, H.; Cronin, M. T. D. (2005). "Metals, Toxicity and Oxidative stress" (PDF). Current Medicinal Chemistry. 12 (10): 1161–208. doi:10.2174/0929867053764635. PMID 15892631. Archived from the original (PDF) on August 8, 2017.
  173. ↑ ۱۷۳٫۰ ۱۷۳٫۱ ۱۷۳٫۲ ۱۷۳٫۳ ۱۷۳٫۴ "Zinc – Fact Sheet for Health Professionals". Office of Dietary Supplements, US National Institutes of Health. February 11, 2016. Retrieved January 7, 2018.
  174. ↑ ۱۷۴٫۰ ۱۷۴٫۱ Nault D, Machingo TA, Shipper AG, Antiporta DA, Hamel C, Nourouzpour S, Konstantinidis M, Phillips E, Lipski EA, Wieland LS (May 2024). "Zinc for prevention and treatment of the common cold". Cochrane Database Syst Rev (Systematic review). 2024 (5): CD014914. doi:10.1002/14651858.CD014914.pub2. PMC 11078591. PMID 38719213.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:تحریم منقضی‌شده PMC (link)
  175. ↑ ۱۷۵٫۰ ۱۷۵٫۱ Hemilä H, Chalker E, Tukiainen J (2022). "Quantile Treatment Effect of Zinc Lozenges on Common Cold Duration: A Novel Approach to Analyze the Effect of Treatment on Illness Duration". Frontiers in Pharmacology. 13: 817522. doi:10.3389/fphar.2022.817522. PMC 8844493. PMID 35177991.
  176. ↑ "Common Cold and Runny Nose". United States Centers for Disease Control and Prevention. September 26, 2017. Retrieved January 7, 2018.
  177. ↑ Hunter J, Arentz S, Goldenberg J, Yang G, Beardsley J, Myers SP, Mertz D, Leeder S (2021). "Zinc for the prevention or treatment of acute viral respiratory tract infections in adults: a rapid systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials". BMJ Open. 11 (11): e047474. doi:10.1136/bmjopen-2020-047474. PMC 8578211. PMID 34728441.
  178. ↑ Suzuki H, Asakawa A, Li JB, Tsai M, Amitani H, Ohinata K, Komai M, Inui A (2011). "Zinc as an appetite stimulator – the possible role of zinc in the progression of diseases such as cachexia and sarcopenia". Recent Patents on Food, Nutrition & Agriculture. 3 (3): 226–231. doi:10.2174/2212798411103030226. PMID 21846317.
  179. ↑ Shay, Neil F.; Mangian, Heather F. (2000). "Neurobiology of Zinc-Influenced Eating Behavior". The Journal of Nutrition. 130 (5): 1493S–1499S. doi:10.1093/jn/130.5.1493S. PMID 10801965.
  180. ↑ Rabinovich D, Smadi Y (2019). "Zinc". StatPearls [Internet]. PMID 31613478.
  181. ↑ Evans JR, Lawrenson JG (13 Sep 2023). "Antioxidant vitamin and mineral supplements for slowing the progression of age-related macular degeneration". Cochrane Database Syst Rev. 2023 (9): CD000254. doi:10.1002/14651858.CD000254.pub5. PMC 10498493. PMID 37702300.
  182. ↑ Swardfager W, Herrmann N, McIntyre RS, Mazereeuw G, Goldberger K, Cha DS, Schwartz Y, Lanctôt KL (June 2013). "Potential roles of zinc in the pathophysiology and treatment of major depressive disorder". Neurosci. Biobehav. Rev. 37 (5): 911–929. doi:10.1016/j.neubiorev.2013.03.018. PMID 23567517. S2CID 1725139.
  183. ↑ Research, Center for Drug Evaluation and (November 16, 2021). "Questions and Answers: FDA posts deemed final order and proposed order for over-the-counter sunscreen". FDA (به انگلیسی).
  184. ↑ Chauhan, Ravi; Kumar, Amit; Tripathi, Ramna; Kumar, Akhilesh (2021), Mallakpour, Shadpour; Hussain, Chaudhery Mustansar (eds.), "Advancing of Zinc Oxide Nanoparticles for Cosmetic Applications", Handbook of Consumer Nanoproducts (به انگلیسی), Singapore: Springer, pp. 1–16, doi:10.1007/978-981-15-6453-6_100-1, ISBN 978-981-15-6453-6, S2CID 245778598
  185. ↑ Roldán, S.; Winkel, E. G.; Herrera, D.; Sanz, M.; Van Winkelhoff, A. J. (2003). "The effects of a new mouthrinse containing chlorhexidine, cetylpyridinium chloride and zinc lactate on the microflora of oral halitosis patients: a dual-centre, double-blind placebo-controlled study". Journal of Clinical Periodontology. 30 (5): 427–434. doi:10.1034/j.1600-051X.2003.20004.x. PMID 12716335.
  186. ↑ "Toothpastes". www.ada.org. Archived from the original on March 5, 2016. Retrieved September 27, 2020.
  187. ↑ Marks, R.; Pearse, A. D.; Walker, A. P. (1985). "The effects of a shampoo containing zinc pyrithione on the control of dandruff". British Journal of Dermatology. 112 (4): 415–422. doi:10.1111/j.1365-2133.1985.tb02314.x. PMID 3158327. S2CID 23368244.
  188. ↑ Mahajan, BB; Dhawan, M; Singh, R (January 2013). "Herpes genitalis – Topical zinc sulfate: An alternative therapeutic and modality". Indian Journal of Sexually Transmitted Diseases and AIDS. 34 (1): 32–4. doi:10.4103/0253-7184.112867. PMC 3730471. PMID 23919052.
  189. ↑ (Cotton et al. 1999، صص. 625–629)
  190. ↑ Plum, Laura; Rink, Lothar; Haase, Hajo (2010). "The Essential Toxin: Impact of Zinc on Human Health". Int J Environ Res Public Health. 7 (4): 1342–1365. doi:10.3390/ijerph7041342. PMC 2872358. PMID 20617034.
  191. ↑ Brandt, Erik G.; Hellgren, Mikko; Brinck, Tore; Bergman, Tomas; Edholm, Olle (2009). "Molecular dynamics study of zinc binding to cysteines in a peptide mimic of the alcohol dehydrogenase structural zinc site". Phys. Chem. Chem. Phys. 11 (6): 975–83. Bibcode:2009PCCP...11..975B. doi:10.1039/b815482a. PMID 19177216.
  192. ↑ ۱۹۲٫۰ ۱۹۲٫۱ ۱۹۲٫۲ Rink, L.; Gabriel P. (2000). "Zinc and the immune system". Proc Nutr Soc. 59 (4): 541–52. doi:10.1017/S0029665100000781. PMID 11115789.
  193. ↑ Wapnir, Raul A. (1990). Protein Nutrition and Mineral Absorption. Boca Raton, Florida: CRC Press. ISBN 978-0-8493-5227-0.
  194. ↑ Berdanier, Carolyn D.; Dwyer, Johanna T.; Feldman, Elaine B. (2007). Handbook of Nutrition and Food. Boca Raton, Florida: CRC Press. ISBN 978-0-8493-9218-4.
  195. ↑ Mittermeier, Lorenz; Gudermann, Thomas; Zakharian, Eleonora; Simmons, David G.; Braun, Vladimir; Chubanov, Masayuki; Hilgendorff, Anne; Recordati, Camilla; Breit, Andreas (February 15, 2019). "TRPM7 is the central gatekeeper of intestinal mineral absorption essential for postnatal survival". Proceedings of the National Academy of Sciences. 116 (10): 4706–4715. Bibcode:2019PNAS..116.4706M. doi:10.1073/pnas.1810633116. ISSN 0027-8424. PMC 6410795. PMID 30770447.
  196. ↑ Kasana, Shakhenabat; Din, Jamila; Maret, Wolfgang (January 2015). "Genetic causes and gene–nutrient interactions in mammalian zinc deficiencies: acrodermatitis enteropathica and transient neonatal zinc deficiency as examples". Journal of Trace Elements in Medicine and Biology. 29: 47–62. Bibcode:2015JTEMB..29...47K. doi:10.1016/j.jtemb.2014.10.003. ISSN 1878-3252. PMID 25468189.
  197. ↑ Djoko KY, Ong CL, Walker MJ, McEwan AG (July 2015). "The Role of Copper and Zinc Toxicity in Innate Immune Defense against Bacterial Pathogens". The Journal of Biological Chemistry. 290 (31): 18954–61. doi:10.1074/jbc.R115.647099. PMC 4521016. PMID 26055706. Zn is present in up to 10% of proteins in the human proteome and computational analysis predicted that ~30% of these ~3000 Zn-containing proteins are crucial cellular enzymes, such as hydrolases, ligases, transferases, oxidoreductases, and isomerases (42,43).
  198. ↑ ۱۹۸٫۰ ۱۹۸٫۱ Bitanihirwe BK, Cunningham MG (November 2009). "Zinc: the brain's dark horse". Synapse. 63 (11): 1029–1049. doi:10.1002/syn.20683. PMID 19623531. S2CID 206520330.
  199. ↑ Nakashima AS; Dyck RH (2009). "Zinc and cortical plasticity". Brain Res Rev. 59 (2): 347–73. doi:10.1016/j.brainresrev.2008.10.003. PMID 19026685. S2CID 22507338.
  200. ↑ Tyszka-Czochara M, Grzywacz A, Gdula-Argasińska J, Librowski T, Wiliński B, Opoka W (مه 2014). "The role of zinc in the pathogenesis and treatment of central nervous system (CNS) diseases. Implications of zinc homeostasis for proper CNS function" (PDF). Acta Pol. Pharm. 71 (3): 369–377. PMID 25265815. Archived (PDF) from the original on August 29, 2017.
  201. ↑ Yokel, R. A. (2006). "Blood-brain barrier flux of aluminum, manganese, iron and other metals suspected to contribute to metal-induced neurodegeneration". Journal of Alzheimer's Disease. 10 (2–3): 223–53. doi:10.3233/JAD-2006-102-309. PMID 17119290.
  202. ↑ ۲۰۲٫۰ ۲۰۲٫۱ ۲۰۲٫۲ ۲۰۲٫۳ ۲۰۲٫۴ Institute of Medicine (2001). "Zinc". Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. Washington, DC: National Academy Press. pp. 442–501. doi:10.17226/10026. ISBN 978-0-309-07279-3. PMID 25057538. Archived from the original on September 19, 2017.
  203. ↑ Stipanuk, Martha H. (2006). Biochemical, Physiological & Molecular Aspects of Human Nutrition. W. B. Saunders Company. pp. 1043–1067. ISBN 978-0-7216-4452-3.
  204. ↑ ۲۰۴٫۰ ۲۰۴٫۱ (Greenwood و Earnshaw 1997، صص. 1224–1225)
  205. ↑ Kohen, Amnon; Limbach, Hans-Heinrich (2006). Isotope Effects in Chemistry and Biology. Boca Raton, Florida: CRC Press. p. 850. ISBN 978-0-8247-2449-8.
  206. ↑ ۲۰۶٫۰ ۲۰۶٫۱ (Greenwood و Earnshaw 1997، ص. 1225)
  207. ↑ (Cotton et al. 1999، ص. 627)
  208. ↑ Gadallah, MA (2000). "Effects of indole-3-acetic acid and zinc on the growth, osmotic potential and soluble carbon and nitrogen components of soybean plants growing under water deficit". Journal of Arid Environments. 44 (4): 451–467. Bibcode:2000JArEn..44..451G. doi:10.1006/jare.1999.0610.
  209. ↑ Ziliotto, Silvia; Ogle, Olivia; Yaylor, Kathryn M. (2018). "Chapter 17. Targeting Zinc(II) Signalling to Prevent Cancer". In Sigel, Astrid; Sigel, Helmut; Freisinger, Eva; Sigel, Roland K. O. (eds.). Metallo-Drugs: Development and Action of Anticancer Agents. Metal Ions in Life Sciences. Vol. 18. Berlin: de Gruyter GmbH. pp. 507–529. doi:10.1515/9783110470734-023. ISBN 978-3-11-047073-4. PMID 29394036.
  210. ↑ (Cotton et al. 1999، ص. 628)
  211. ↑ Whitney, Eleanor Noss; Rolfes, Sharon Rady (2005). Understanding Nutrition (10th ed.). Thomson Learning. pp. 447–450. ISBN 978-1-4288-1893-4.
  212. ↑ Hershfinkel, M; Silverman WF; Sekler I (2007). "The Zinc Sensing Receptor, a Link Between Zinc and Cell Signaling". Molecular Medicine. 13 (7–8): 331–336. doi:10.2119/2006-00038.Hershfinkel. PMC 1952663. PMID 17728842.
  213. ↑ (Cotton et al. 1999، ص. 629)
  214. ↑ Blake, Steve (2007). Vitamins and Minerals Demystified. McGraw-Hill Professional. p. 242. ISBN 978-0-07-148901-0.
  215. ↑ ۲۱۵٫۰ ۲۱۵٫۱ ۲۱۵٫۲ Fosmire, G. J. (1990). "Zinc toxicity". American Journal of Clinical Nutrition. 51 (2): 225–7. doi:10.1093/ajcn/51.2.225. PMID 2407097.
  216. ↑ Krause J (2008). "SPECT and PET of the dopamine transporter in attention-deficit/hyperactivity disorder". Expert Rev. Neurother. 8 (4): 611–625. doi:10.1586/14737175.8.4.611. PMID 18416663. S2CID 24589993.
  217. ↑ Sulzer D (2011). "How addictive drugs disrupt presynaptic dopamine neurotransmission". Neuron. 69 (4): 628–649. doi:10.1016/j.neuron.2011.02.010. PMC 3065181. PMID 21338876.
  218. ↑ ۲۱۸٫۰ ۲۱۸٫۱ Scholze P, Nørregaard L, Singer EA, Freissmuth M, Gether U, Sitte HH (2002). "The role of zinc ions in reverse transport mediated by monoamine transporters". J. Biol. Chem. 277 (24): 21505–21513. doi:10.1074/jbc.M112265200. PMID 11940571. The human dopamine transporter (hDAT) contains an endogenous high affinity Zn2+ binding site with three coordinating residues on its extracellular face (His193, His375, and Glu396).  ... Thus, when Zn2+ is co-released with glutamate, it may greatly augment the efflux of dopamine.
  219. ↑ Tsvetkov, PO; Roman, AY; Baksheeva, VE; Nazipova, AA; Shevelyova, MP; Vladimirov, VI; Buyanova, MF; Zinchenko, DV; Zamyatnin AA, Jr; Devred, F; Golovin, AV; Permyakov, SE; Zernii, EY (2018). "Functional Status of Neuronal Calcium Sensor-1 Is Modulated by Zinc Binding". Frontiers in Molecular Neuroscience. 11: 459. doi:10.3389/fnmol.2018.00459. PMC 6302015. PMID 30618610.
  220. ↑ ۲۲۰٫۰ ۲۲۰٫۱ "Overview on Dietary Reference Values for the EU population as derived by the EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies" (PDF). 2017. Archived (PDF) from the original on August 28, 2017.
  221. ↑ Tolerable Upper Intake Levels For Vitamins And Minerals (PDF), European Food Safety Authority, 2006, archived (PDF) from the original on March 16, 2016
  222. ↑ "Federal Register May 27, 2016 Food Labeling: Revision of the Nutrition and Supplement Facts Labels. FR page 33982" (PDF). Archived (PDF) from the original on August 8, 2016.
  223. ↑ "Daily Value Reference of the Dietary Supplement Label Database (DSLD)". Dietary Supplement Label Database (DSLD). Archived from the original on April 7, 2020. Retrieved May 16, 2020.
  224. ↑ Ensminger, Audrey H.; Konlande, James E. (1993). Foods & Nutrition Encyclopedia (2nd ed.). Boca Raton, Florida: CRC Press. pp. 2368–2369. ISBN 978-0-8493-8980-1.
  225. ↑ "Zinc content of selected foods per common measure" (PDF). USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 20. وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا. Archived from the original (PDF) on March 5, 2009. Retrieved December 6, 2007.
  226. ↑ ۲۲۶٫۰ ۲۲۶٫۱ Allen, Lindsay H. (1998). "Zinc and micronutrient supplements for children". American Journal of Clinical Nutrition. 68 (2 Suppl): 495S–498S. doi:10.1093/ajcn/68.2.495S. PMID 9701167.
  227. ↑ Rosado, J. L. (2003). "Zinc and copper: proposed fortification levels and recommended zinc compounds". Journal of Nutrition. 133 (9): 2985S–9S. doi:10.1093/jn/133.9.2985S. PMID 12949397.
  228. ↑ Hotz, C.; DeHaene, J.; Woodhouse, L. R.; Villalpando, S.; Rivera, J. A.; King, J. C. (2005). "Zinc absorption from zinc oxide, zinc sulfate, zinc oxide + EDTA, or sodium-zinc EDTA does not differ when added as fortificants to maize tortillas". Journal of Nutrition. 135 (5): 1102–5. doi:10.1093/jn/135.5.1102. PMID 15867288.
  229. ↑ ۲۲۹٫۰ ۲۲۹٫۱ "The impact of zinc supplementation on childhood mortality and severe morbidity". World Health Organization. 2007. Archived from the original on March 2, 2009.
  230. ↑ Shrimpton, R; Gross R; Darnton-Hill I; Young M (2005). "Zinc deficiency: what are the most appropriate interventions?". British Medical Journal. 330 (7487): 347–349. doi:10.1136/bmj.330.7487.347. PMC 548733. PMID 15705693.
  231. ↑ Moshfegh, Alanna; Goldman, Joseph; Cleveland, Linda (2005). "NHANES 2001–2002: Usual Nutrient Intakes from Food Compared to Dietary Reference Intakes" (PDF). U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. Table A13: Zinc. Retrieved January 6, 2015.
  232. ↑ What We Eat In America, NHANES 2013–2014 بایگانی‌شده در فوریه ۲۴, ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine.
  233. ↑ Ibs, KH; Rink L (2003). "Zinc-altered immune function". Journal of Nutrition. 133 (5 Suppl 1): 1452S–1456S. doi:10.1093/jn/133.5.1452S. PMID 12730441.
  234. ↑ ۲۳۴٫۰ ۲۳۴٫۱ ۲۳۴٫۲ American Dietetic Association (2003). "Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets" (PDF). Journal of the American Dietetic Association. 103 (6): 748–765. doi:10.1053/jada.2003.50142. PMID 12778049. Archived (PDF) from the original on January 14, 2017.
  235. ↑ Freeland-Graves JH; Bodzy PW; Epright MA (1980). "Zinc status of vegetarians". Journal of the American Dietetic Association. 77 (6): 655–661. doi:10.1016/S1094-7159(21)03587-X. PMID 7440860. S2CID 8424197.
  236. ↑ Hambidge, M (2003). "Biomarkers of trace mineral intake and status". Journal of Nutrition. 133. 133 (3): 948S–955S. doi:10.1093/jn/133.3.948S. PMID 12612181.
  237. ↑ Geoffrey Michael Gadd (March 2010). "Metals, minerals and microbes: geomicrobiology and bioremediation". Microbiology. 156 (3): 609–643. doi:10.1099/mic.0.037143-0. PMID 20019082. Archived from the original on October 25, 2014.
  238. ↑ Alloway, Brian J. (2008). "Zinc in Soils and Crop Nutrition, International Fertilizer Industry Association, and International Zinc Association". Archived from the original on February 19, 2013.
  239. ↑ Eisler, Ronald (1993). "Zinc Hazard to Fish, Wildlife, and Invertebrates: A Synoptic Review". Contaminant Hazard Reviews. Laurel, Maryland: U.S. Department of the Interior, Fish and Wildlife Service (10): 5. Bibcode:1993usgs.rept....5E. Archived (PDF) from the original on March 6, 2012.
  240. ↑ Muyssen, Brita T. A.; De Schamphelaere, Karel A. C.; Janssen, Colin R. (2006). "Mechanisms of chronic waterborne Zn toxicity in Daphnia magna". Aquatic Toxicology. 77 (4): 393–401. Bibcode:2006AqTox..77..393M. doi:10.1016/j.aquatox.2006.01.006. PMID 16472524.
  241. ↑ Bothwell, Dawn N.; Mair, Eric A.; Cable, Benjamin B. (2003). "Chronic Ingestion of a Zinc-Based Penny". Pediatrics. 111 (3): 689–91. doi:10.1542/peds.111.3.689. PMID 12612262.
  242. ↑ Johnson AR; Munoz A; Gottlieb JL; Jarrard DF (2007). "High dose zinc increases hospital admissions due to genitourinary complications". J. Urol. 177 (2): 639–43. doi:10.1016/j.juro.2006.09.047. PMID 17222649.
  243. ↑ Richard Martin (February 15, 2010). "Lawsuits blame denture adhesives for neurological damage (Denture adhesives cited in lawsuits)". تمپا بی تایمز. Archived from the original on October 11, 2012. Retrieved December 31, 2022.
  244. ↑ Oxford, J. S.; Öberg, Bo (1985). Conquest of viral diseases: a topical review of drugs and vaccines. Elsevier. p. 142. ISBN 978-0-444-80566-9.
  245. ↑ "FDA says Zicam nasal products harm sense of smell". Los Angeles Times. June 17, 2009. Archived from the original on June 21, 2012.
  246. ↑ Lamore SD; Cabello CM; Wondrak GT (2010). "The topical antimicrobial zinc pyrithione is a heat shock response inducer that causes DNA damage and PARP-dependent energy crisis in human skin cells". Cell Stress & Chaperones. 15 (3): 309–22. doi:10.1007/s12192-009-0145-6. PMC 2866994. PMID 19809895.
  247. ↑ Barceloux, Donald G.; Barceloux, Donald (1999). "Zinc". Clinical Toxicology. 37 (2): 279–292. doi:10.1081/CLT-100102426. PMID 10382562.
  248. ↑ Bennett, Daniel R. M. D.; Baird, Curtis J. M.D.; Chan, Kwok-Ming; Crookes, Peter F.; Bremner, Cedric G.; Gottlieb, Michael M.; Naritoku, Wesley Y. M.D. (1997). "Zinc Toxicity Following Massive Coin Ingestion". American Journal of Forensic Medicine and Pathology. 18 (2): 148–153. doi:10.1097/00000433-199706000-00008. PMID 9185931.
  249. ↑ Fernbach, S. K.; Tucker G. F. (1986). "Coin ingestion: unusual appearance of the penny in a child". Radiology. 158 (2): 512. doi:10.1148/radiology.158.2.3941880. PMID 3941880.
  250. ↑ Stowe, C. M.; Nelson, R.; Werdin, R.; Fangmann, G.; Fredrick, P.; Weaver, G.; Arendt, T. D. (1978). "Zinc phosphide poisoning in dogs". Journal of the American Veterinary Medical Association. 173 (3): 270. PMID 689968.
  251. ↑ Reece, R. L.; Dickson, D. B.; Burrowes, P. J. (1986). "Zinc toxicity (new wire disease) in aviary birds". Australian Veterinary Journal. 63 (6): 199. doi:10.1111/j.1751-0813.1986.tb02979.x. PMID 3767804.

کتاب‌شناسی

ویرایش

پیوند به بیرون

ویرایش
 
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ روی موجود است.
 
معنای روی را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=روی&oldid=41411520»